DIABETOLOGIA - diagnostyka i leczenie Flashcards
W jakich sytuacjach nie powinno się przeprowadzać diagnostyki stanów hiperglikemicznych (3)
- ostra faza innej choroby (np. zakażenie, OZW)
- bezpośrednio po urazie lub zabiegu
- w trakcie stosowania leków mogących zwiększać glikemię (GKS, diuretyki tiazydowe, niektóre beta-blokery)
W jakich 4 sytuacjach można rozpoznać cukrzycę
1) objawy hiperglikemii + przygodna glikemia ≥ 11,1 mmol/l (200 mg/dl)
2) dwukrotne oznaczenie glikemii na czczo ≥ 7,0 mmol/l (126 mg/dl) (w innych dniach)
3) jednokrotne oznaczenie HbA1c ≥ 6,5% (≥ 48 mmol/mol)
4) glikemia w 120. min OGTT ≥ 11,1 mmol/l (200 mg/dl)
Glikemia na czczo - prawidłowa, IFG i cukrzyca
prawidłowa:
70-99
3,9-5,5
IFG:
100-125
5,6-6,9
cukrzyca(wymagane DWUKROTNE oznaczenie):
>=126
>=7,0
Wskazania do OGTT (2)
- jeśli jednokrotny lub dwukrotny pomiar glikemii na czczo da wynik IFG(100-125 | 5,6-6,9)
- prawidłowa glikemia na czczo lub HbA1c < 6,5% gdy istnieje uzasadnione podejrzenie IFG lub cukrzycy
- zesp metaboliczny
- ChNS u młodych
- otyłe dzieci
- starsi bez nadwagi ale z czyn ryzyka cukrzycy
- glukozuria
OGTT - ile pomiarów glukozy i kiedy, od którego roku życia, jaka dawka glukozy dla dzieci, ile wcześniej należy odstawić metforminę, czy konieczne jest ograniczenie spożycia węglowodanów przed testem i ile przed ?
2 pomiary - na czczo i w 120min
od 3 rż
1,75g/kg mc (max 75g)
metformina out min. tydzień przed
węglowodanów sie nie ogranicza
Kiedy NIE wykonywac OGTT (2)
- pacjent ma już rozpoznaną cukrzycę
- p/w do wykonania:
- zespół upośledzonego wchłanianai
- stan po resekcji żołądka
- świeży zawał mięśnia sercowego i inne “ostre stany”
Glikemia w 120. min OGTT wg WHO - NGT, IGT, cukrzyca
NGT:
<140
<7,8
IGT:
140-199
7,8-11,0
cukrzyca:
>=200
>=11,1
w którym tygodniu ciąży OGTT i u jakich kobiet ?
24-26 t.c.
u których nie rozpoznano wcześniej cukrzycy
U kogo nie powinno się wykorzystywać HbA1c w diagnostyce DM ? (5)
- osoby z anemią
- chorzy hemodializowani
- zakażeni HIV
- w trakcie leczenia antyretrowirusowego lub EPO
- u ciężarnych i w okresie połogu
u tych osób równowaga między średnią glikemią a poziomem HbA1c może być zachwiana !
U pacjentów <18rż pierwotna diagnostyka hiperglikemii lub rewizja diagnozy zawsze obejmuje oznaczenie ….
p/c anty-GAD oraz 1-2 z: ICA, IA2A, IAA, ZnT8
nie jest konieczne oznaczanie panelu wszystkich p/c p/wwyspowych
Co oznaczamy zawsze u pacjentów dorosłych z DM i współistniejącą chorobą autoimmuno ?
p/c anty-GAD
peptyd C - w czym pomocny w DMT1, DMT2, MODY, LADA
DMT1 -potwierdzenie diagnozy lub rozpoznanie częściowej remisji
DMT2 - dobór leku celem osiągnięcia lepszych wyników:
norma i wysoki poziom -> biguanidy (np. metformina)
obniżone -> pochodne sulfonylomocznika
pomocne przy rozpoznaniu LADA(niskie stężenie peptydu C), MODY(oznaczalny peptyd C mimo kilku lat trwania choroby)
Leczenie - zasady ogólne (5)
- edukacja pacjentów
- leczenie niefarmakologiczne - styl życia
- leczenie hipoglikemizujące
- zwalczanie czynników ryzyka ch. sercowo-naczyniowej(szczególnie NT, zaburzenia gospodarki lipidowej)
- leczenie powikłań
Cele leczenia cukrzycy
uzyskanie wartości docelowych:
- glikemii
- CTK
- lipidogramu
- m.c.
cukrzyca bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego - jakie kryteria
- obecne powikłania naczyniowe lub inne uszkodzenia narządowe
lub
- obecne >=3 główne czynniki ryzyka serc-nacz(wiek, NT, dyslipidemia, palenie tytoniu, otyłość)
lub
- DMT1 o wczesnym początku i czasie trwania >20 lat
cukrzyca wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego - jakie kryteria
bez przewlekłych powikła cukrzycy, z dodatkowymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego
cukrzyca umiarkowanego ryzyka sercowo-naczyniowego - jakie kryteria
- DMT1 <35rż
lub - DMT2 <50rż i czasem trwania <10lat
stężenia docelowe LDL u pacjentów z cukrzycą - bardzl wysokie, wysokie i umiarkowane ryzyko serc-nacz
b. wysokie:
<55(1,4) LUB redukcja o >=50%
wysokie:
<70(1,8) LUB redukcja o >=50%
umiarkowane:
<100(2,6)
stężenie docelowe nie-HDL - chorzy b.wysokiego i wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego
b. wysokie: <85(2,2)
wysokie: <100(2,6)
stężenie docelowe HDL - M i K
M >40(1,0)
K >50(1,275)
stężenie docelowe TG - M i K
M i K: <150(1,7)
Cel wyrównania gospodarki węglowodanowej - ogólny i indywidualne
ogólny HbA1c <=7,0%
<=6,0%: II i III trymestr
<=6,5%:
- kobiety z cukrzycą planujące ciążę i w I trymestrze
- DMT1
- krótkotrwała DMT2
- cukrzyca u dzieci i młodzieży, niezależnie od typu
<=8,0%:
- starsi
- wieloletnie DM + istotne powikłania makroangiopatyczne i/lub liczne choroby towarzyszące
DMT1 - cel glikemii na czczo i przed posiłkami oraz 2 h po posiłku
na czczo, przed posiłkami: 70-110mg/dl(3,9-6,`1)
2h po posiłku: <140mg/dl(7,8)
Cele wyrównania CTK
SBP: < 130 mm Hg
<65rż: 120-129 mm Hg
>65 rż: 130-140 mm Hg
DBP: < 80 mm Hg
DMT1 - zalecany model leczenia insuliną
intensywna funkcjonalna insulinoterapia - wielokrotne podskórne dawki insuliny lub ciągły podskórny wlew insuliny przy użyciu pompy
podział insulin - ze względu na budowę(które preferowane i czemu), czas działania, wykorzystanie(baza; bolus)
LUDZKIE
- krótko działające - bolus
- o pośrednim czasie działania - NPH -baza
ANALOGI(preferowane - mniejsze ryzyko hipoglikemii i większy komfort życia)
- szybko działające(aspart, glulizynowa, lizpro) - bolus
- długo działajace(detemir, glargine, degludec) - baza
schematy wstrzyknięć insuliny i jej analogów - (2)
4 WSTRZYKNIĘCIA:
- analog szybko działający
- przed śniadaniem (20% dawki dobowej)
- przed obiadem (15-20%)
- przed kolacją (20%) - analog długo działający
- przed snem ok. 22(40%)
LUB
- insulina krótko działająca
- przed śniadaniem (20-25% dawki dobowej)
- przed obiadem (15%)
- przed kolacją (20%) - insulina NPH
- przed snem ok. 22 (40%)
5 WSTRZYKNIĘĆ:
- analog szybko działający:
- przed śniadaniem (20%)
- przed obiadem (20%)
- przed pierwszą kolacją (10%) - insulina NPH:
- przed śniadaniem (25%)
- przed drugą kolacją (25%)
Pompa - u kogo ? (8)
- duże wahania poziomu cukru
- gdy występuje “zjawisko brzasku” - znaczny wzrost stężenia glukozy w godzinach porannych
- ciąża, leczenie stopy cukrzycowej = bezwzględna konieczność normoglikemii
- konieczność stosowania małych dawek -> np. dzieci i kobiety w ciąży
- gdy niemożliwe osiągnięcie dobrego wyrównania metabolicznego przy wielokrotnych wstrzyknięciach
- nawracające nieprzewidywalne epizody hipoglikemii
- gdy pacjent nie czuje hipoglikemii
- nieregularny styl życia i posiłki
Pompa - wyższe ryzyko czego ?(3)
- infekcji - w msc stałego wkłucia do tk. podskórnej
- hipoglikemii przy zbyt dużej dawce wlewu podstawowego
- kwasicy przy przerwaniu wlewu
Insulina - długie stosowanie w dużych dawkach - kiedy uzasadnione(3)
- dodatkowa choroba
- leki zwiększające zaporzebowanie na insuline
- stres
1 WW(wymiennik węglowodanowy) to ile węglowodanów przyswajalnych ?
10g
DMT1 - przyczyny hipoglikemii(6)
- zbyt duża dawka insuliny
- spożywanie alko
- zwiększony wysiłek fizyczny
- stres
- zmniejszenie kaloryczności posiłków lub ominięcie posiłku
- pogorszenie wydolności nerek(insulina metabolizowana przez nerki)
w przypadku wyst. hipo konieczna redukcja dawki insuliny
DMT1 - jakie choroby towarzyszą częściej niż w populacji ogólnej ? (5)
- ch. autoimmuno tarczycy
- choroby kory nadnerczy
- celiakia
- anemia Addisona-Biermera
- kolagenozy
DMT2 - lek I rzutu:
- efekt
- siła działania hipogliemizującego
- wpływ na insulinę w osoczu
- ryzyko hipoglikemii
- wpływ na m.c
- wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe
jakie jeszcze wskazania do stosowania poza DM
Metformina
- spadek produkcji glukozy w wątrobie, poprawa wrażliwości obwodowej na insulinę
- duża
- obniżenie
- brak
- obniżenie lub bez wpływu
- obniżenie
PCOS, zespół metaboliczny
P/w do stosowania metforminy (6)
- niedotlenienie(niewydolność odd, niewyd. serca), hipoksja, odwodnienie
- niedokrwienie narządów(udar, zaaw. ChNS i zawał, niedokrwienie kończyn dolnych)
- niewydolność nerek
- uszkodzenie wątroby
- nadużywanie alkoholu
- kwasica
Stosowanie metforminy zależne od GFR
<30 -> nie stosuj
30-44 -> nie rozpoczynaj, możesz kontynuować, ale w dawce zmniejszonej o 50%, z monitorowaniem czynności nerek co 3 msc
45-59 -> możesz kontynuować leczenie metforminą, z monitorowaniem co 3-6 msc
> =60 -> monitorowanie czynności nerek 1x/rok
DMT2 - modyfikacja leczenia po 3-6 msc stosowania metforminy w max zalecanych lub tolerowanych dawkach
1. drugi lek doustny lub 2. agonista rec. GLP-1 lub 3. insulina bazalna
w razie potrzeby dołączenie trzeciego leku o innym mechaniźmie działania
DMT2 - inne (niż metformina) leki przeciwcukrzycowe(5)
- pochodne sulfonylomocznika
- pioglitazon
- inh. SGLT2(gliflozyny)
- inh. DPP-4(gliptyny)
- agoniści GLP-1
pochodne sulfonylomocznika:
- efekt
- siła działania hipogliemizującego
- wpływ na insulinę w osoczu
- ryzyko hipoglikemii
- wpływ na m.c
- wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe
- zwiększenie wydzielania insuliny niezależnie od nasilenia hiperglikemii
- duża
- znaczny wzrost
- podwyższone
- zwiększenie
- brak
pioglitazon:
- efekt
- siła działania hipogliemizującego
- wpływ na insulinę w osoczu
- ryzyko hipoglikemii
- wpływ na m.c
- wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe
- zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę
- duża
- obniżenie
- brak
- zwiększenie
- brak
gliflozyny:
- efekt
- siła działania hipogliemizującego
- wpływ na insulinę w osoczu
- ryzyko hipoglikemii
- wpływ na m.c
- wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe
- indukcja glukozurii poprzez blokowanie reabsorbcji glukozy z moczu pierwotnego
- duża
- obniżenie
- brak
- obniżenie
- obniżenie(empagliflozyna, kanagliflozyna)
inh. DPP-4:
1. efekt
2. siła działania hipogliemizującego
3. wpływ na insulinę w osoczu
4. ryzyko hipoglikemii
5. wpływ na m.c
6. wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe
- zwiększenie stężenia insuliny wydzielanej w zależności od nasilenia hiperglikemii
- średnia
- wzrost
- brak
- brak
- brak
agoniści GLP-1:
- efekt
- siła działania hipogliemizującego
- wpływ na insulinę w osoczu
- ryzyko hipoglikemii
- wpływ na m.c
- wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe
- zwiększenie stężenia insuliny wydzielanej w zależności od nasilenia hiperglikemii; hamowanie łaknienia
- duża
- znaczny wzrost
- brak
- znaczne obniżenie
- obniżenie(liraglutyd)
DMT2- wskazania do insulinoterapii(3)
- p/w do leków doustnych/agonistów GLP-1
- nieskuteczność leczenia ww (HbA1c >7% - można rozważać nawet gdy stosowanie samej metforminy jest niewystarczające)
- leczenie czasowe w ostrych chorobach i innych sytuacjach szczególnych
DMT2 - w jakich stanach czasowe leczenie insuliną (8)
- świeżo rozpoznana cukrzyca ze znaczną hiperglikemią( glikemia na czczo >300(16,7)) i jej objawami -> opanowanie glukotoksyczności, wyrównanie glikemii i stanu metabolicznego -> leki doustne/ doustne + agonista GLP-1/kontynuacja insulina + metformina
- OZW/PCI(optymalnie ciągły wlew insuliny i.v.)
- udar mózgu
- ostre stany zapalne
- urazy i inne stany naglące
- terapia GKS
- zabieg operacyjny
- ciąża
DMT2 - rodzaje insulinoterapii
prosta i złożona
DMT2 - insulinoterapia prosta - na czym polega, ja rola tego modelu
1. jednowstrzyknięcie insuliny bazowej lub 2. stosowanie insuliny doposiłkowej lub 3. jedno wstrzyknięcie mieszanki insulinowej / mieszanki analogu
model przejściowy przed wprowadzeniem pełnego leczenia insuliną
DMT2 - insulinoterapia złożona - kiedy wprowadzić, na czym polega, jaki jest podstawowy model insulinoterapii, jak to wpływa na leczenie farmakologiczne
gdy leczenie insuinoterapią prostą jest niewystraczające
> =2 wstrzyknięcia dziennie - baza + bolusy doposiłkowe
podstawa: stosowanie mieszanek insulinowych
leki:
- kontynuacja leczenia metforminą( przy braku p/w
- korzystne skojarzenie wstrzyknięć wielokrotnych z gliflozyną
- odstawić pochodne sulfonylomocznika
- odstawić/zredukować dawke pioglitazonu
Algorytm farmakoterapii w DMT2:
- ile etapów,
- jakie leczenie na każdym z nich,
- jakie połączenie lekowe jest p/w,
- u kogo można rozpocząć od leczenia skojarzonego i z czego się składa,
4 etapy:
- Metformina
2a. Metformina + dodatkowy lek
2b. Metformina + 2 leki - Metformina + insulinoterapia prosta
- metformina + insulinoterapia złożona
(p/w: aGLP-1 + inh. DPP-4)
leczenie skojarzone(metformina + flozyna/aGLP-1) od początku u pacjentów z:
- miażdzycą
- skurczową niewydolnością serca
- przewlekła choroba nerek
- wieloma czynnikami ryzyka sercowo-nacyzniowego
- nasilona hiperglikemia
co można zamiast metforminy alternatywnie/dodatkowo na każdym z etapów leczenia DMT2
Etap1-2: a;ternatywnie każdy z pozostałych 5 grup leków p/cukrzycowych
Etap 3: alternatywnie lub dodatkowo każdy z pozostałych 5 grup leków p/cukrzycowych
Etap 4: alternatywnie lub dodatkowo FLOZYNA
DMT2 - pacjenci z chorobą ukł. sercowo-naczyniowego - jakie leki preferowane (4)
- liraglutyd
- empagliflozyna
- kanagliflozyna
- metformina
DMT2 - leczenie - pacjenci z przewlekłą chorobą nerek lub skurczową niewydolnością serca (3)
- kanagliflozyna(NN - zredukowana dawka)
- linagliptyna(jedyne niewydalana z moczem gliptyna)
- insulina(metabolizowana przez nerki, może wymagać zmniejszenia dawki)
PChN - glikwidon(nie wydala się przez nerki)
DMT2 - pacjenci otyli - preferowane leki (3)
- metformina
- gliptyny
- gliflozyny
Główna przyczyna zgonu chorych na cukrzycę - co ile badania kontrolne w kierunku tej przyczyny
ChNS - 1x/rok
Alternatywne metody leczenia cukrzycy (4)
- Tx trzustki
- Tx wysp Langerhansa
- wszczepiana pompa insulinowa sterowana glikemią
- operacje bariatryczne
Wskazania do hospitalizacji w każdym przypadku (2)
- ostre powikłania cukrzycy lub zaostrzenie przewlekłych
2. modyfikacja terapii, gdy nie można uzyskać celów leczenie ambulatoryjnie
Wskazania do hospitalizacji przy braku możliwości zapewnienia opieki ambulatoryjnej (4)
- nowo wykryta DMT1 lub DMT2 z klinicznymi objawami hiperglikemii
- wdrożenie leczenia insuliną z użyciem pompy lub systemu ciągłego monitorowania glikemii
- wdrożenie insulinoterapii w GDM lub cukrzycy przedciążowej dotychczas nieleczonej insuliną
- wahania glikemii u ciężarnych z cukrzycą przedciążową
Dobowy profil glikemii - od czego zależy ilość pomiarów w ciągu dnia
od stosowanych leków
Dobowy profil glikemii - częstośc pomiarów w zależności od leczenia
doustne leki p/cukrzycowe / aGLP-1:
- 1x/tydz skrócony profil glikemii (na czczo i 2h po głównych posiłkach)
- codziennie - jeden pomiar o różnych porach dnia
DMT2 leczona stałymi dawkami insuliny:
- 1x/msc- dobowy profil glikemii
- 1x/tydz - skrócony profil glikemii(na czczo + 2h po głównych posiłkach)
- codziennie - 2 pomiary glikemii
intensywna insulinoterapia - min. 4x/dobe:
- na czczo
- przed każdym głównym posiłkiem
- 60-120 min po głównym posiłku
- przed snem
Systemy monitorowania glikemii - jakie(2), gdzie pomiar, u kogo(3)
- CGM - ciągłe monitorowanie glikemii
- FGM - monitorowanie metodą skanowania
pomiar glikemii w płynie tkankowym
pacjenci z DMT1:
- chwiejny przebieg
- częste epizody hipoglikemii
- brak świadomości hipoglikemii
HbA1c - co ile pomiar
pacjenci stabilni - 1x/rok
pacjenci nieosiągający celów lub po modyfikacji leczenia - 1x/3msc
Monitorowanie dorosłych chorych na DM - co robić na każdej wizycie(3)
- edukacja
- pomiar CTK
- ogldanie stóp
Monitorowanie dorosłych chorych na DM - jakie badania raz na 6 msc
- kreatynina
2. Na+, K+, Ca2+, PO4 3- we krwi(u chorych z podwyżsonym steżeniem kreatyniny we krwi)
Monitorowanie dorosłych chorych na DM - jakie badania 1x/rok(7)
- HbA1c
- cholesterol całkowity, HDL, LDL, TG
- badanie ogólne moczu z osadem
- ocena albuminurii
- kreatynina w surowicy krwi i wyliczenie eGFR
- ocena czucia monofilamentem 10g
- dno oka przy rozszerzonych źrenicach
Jakie leki włączyć choremu na cukrzycę po zawale (2)
- gliflozyny
- aGLP-1
mają właściwości kardioprotekcyjne
Co konieczne każdego chorego po udarze mózgu i dlaczego ?
diagnostyka w kierunku cukrzycy
DM jest silnym czynnikiem ryzyka wystąpienia udaru
Hiperglikemia jako niekorzystny czynnik rokowniczy udaru (4)
- większe ognisko niedokrwienne
- ukrwotocznienie ogniska
- cięższy przebieg choroby
- gorsze rokowanie(mniejsza samodzielność, wieksza wczesna i późna śmiertelność)
udar mózgu - kiedy należy wdrożyć insulinoterapię, jkie wartości docelowe glikemii
wdrożenie gdy >=180mg/dl(10 mmol/l)
zakres docelowy 140-180mg/dl(7,8-10)
unikać steżeń <110 - ryzyko hipoglikemii
TE ZASADY OBOWIĄZUJĄ PRZY WSZYTSKICH OSTRYCH SCHORZENIACH