PROFILAKTYKA, CZYNNIKI RYZYKA I STARZENIE

Question 1

Profilaktyka: co to? Jakie poziomy profilaktyki znasz?

Answer 1

działania mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie

1) profilaktyka wczesna
2) profilaktyka pierwotna (I fazy)
3) profilaktyka wtórna (II fazy)
4) profilaktyka trzeciorzędowa (III fazy)
5) niektórzy wyróżniają również profilaktykę czwartorzędową.

Question 2

Profilaktyka wczesne: co w nią wchodzi?

Answer 2

• promocja zdrowia
• utrwalanie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia
• aktywność fiz, dobra dietka

Question 3

Profilaktyka pierwotna: co w nią wchodzi?

Answer 3

• ukierunkowana na osoby zdrowe i umacnianie zdrowia
• zwiększanie odporności lub zmniejszanie ekspozycji na czynniki szkodliwe
• działania swoiste np. szczepienia
• niedziała nieswoiste przeciwko chorobie ogólnie

Question 4

Profilaktyka wtórna: co w nią wchodzi?

Answer 4

• wczesne wykrycie choroby
• badania przesiewowe
• skierowana do osób z gr podwyższonego ryzyka
• neo: badania przesiewowe, rutynowe badania POZ, bad osób obciążonych gen i innych narażonych

Question 5

Profilaktyka III fazy: co w nią wchodzi?

Answer 5

• działania po klinicznym rozpoznaniu choroby
• skierowana do przewlekle chorych i niepełnosprawnych
• cel: przywrócenie choremu pełnego zdrowia lub sprawności czyn ORAZ zapobieganie powikłaniom i nawrotom
• obejmuje rehabilitację
• np. zalecenia po zawale

Question 6

Profilaktyka czwartorzędowa: co w nią wchodzi?

Answer 6

identyfikacja pacjentów zagrożonych nadmierną medykalizacją

Question 7

Sfery profilaktyki zdrowotnej wg Jamoulle

Answer 7

wyróżniamy 4 sfery:
I: wg lekarza i pacjenta pacjent jest zdrowy
II: wg lekarza pacjent jest chory, ale pacjent uważa że jest zdrowy
III: lekarz i pacjent uważają ze pacjent jest chory
IV: pacjent uważa że jest chory, ale lekarz uważa że jest zdrowy

Question 8

Jaką profilaktykę stosujemy w każdej sferze wg Jamoulle?

Answer 8

I: profilaktyka wczesna i pierwszorzędowa
II: profilaktyka drugorzędowa
III: profilaktyka trzeciorzędowa
IV: profilaktyka czwartorzędowa

Question 9

Programy profilaktyczne NFZ (6)

Answer 9

1) Program profilaktyki raka piersi (mammografia)
2) Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia)
3) Program profilaktyki gruźlicy
4) Program badań prenatalnych
5) Program profilaktyki ch układu krążenia
6) Program profilaktyki ch odtytoniowych

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne oraz międzynarodowi eksperci zalecają również badania przesiewowe w kierunku cukrzycy typu 2 u osób z grupy ryzyka.

Question 10

Urazy i wypadki: w jakim wieku najczęstsze zgony z tego powodu

Answer 10

5-24 lat

Wielkość PYLL (potential years of life lost) – potencjalnych lat straconych z powodu urazów jest trzykrotnie większa od wartości lat straconych z powodu nowotworów lub chorób układu krążenia.

Question 11

Jakiego narzędzia używamy do profilaktyki urazów/wypadków?

Answer 11

matryca Haddona

Question 12

Jakie znasz czyn ryzyka głównych przyczyn zgonów w Polsce?

Answer 12

CH UKŁ KRĄŻENIA: mała aktywność ( u 50%), hipercholesterolemia ( u 60%), nadp (35%), otyłość (u 20%), cukrzyca, fajeczki (u 30%)

NEO ZŁOŚLIWE: fajki, alko, dieta, mała aktywność, niebezpieczny seksik, prom UV, praca, wir

URAZY i WYPADKI: alko, używki, niebezpieczny kierowca, niezapinanie pasów, fajki/telefon podczas jazdy

Question 13

Na czym polega strategia wysokiego ryzyka?

Answer 13

polega na aktywnym wyszukiwaniu wszystkich zagrożonych osób i objęciu ich odpowiednią opieką

do identyfikacji zagrożonych osób służą badania przesiewowe

np. pomiar p podczas wizyty u chorych z chorobami krążenia

Question 14

Jakie są 3 najważniejsze czyn ryzyka w chorobach krążenia?

Answer 14

• zab lipidowe
• niekontrolowane nadp
• fajki

Question 15

Czyn ryzyka niemodyfikowalne w ChNS

Answer 15

• wiek
• chopy
• wczesne występowanie ChNS lub innych ch NK na tle miażdżycy w rodzinie
• przedwczesna menopauza
• zach na inne choroby NK na tle miażdżycy

Question 16

Czyn ryzyka modyfikowalne w ChNS

Answer 16

• wyższy cholesterol i LDL
• niskie stężenie HDL
• wysokie trójglicerydy
• podwyższone p
• hiperglikemia i cukrzyca
• otyłość
• czyn trombogenne
• większa homoCys
• styl życia

Question 17

Czyn ryzyka raka szyjki macicy

Answer 17

1) Wcześnie rozpoczęte (< 20 r.ż.) i aktywne życie płciowe
2) Niski poziom higieny osobistej
3) Liczne ciąże i porody (urazy szyjki macicy podczas porodów)
4) Wielokrotne zapalenia szyjki macicy i pochwy

Question 18

Czyn ryzyka raka sutka

Answer 18

1) Wczesna pierwsza miesiączka (<11 r.ż.)
2) Późna menopauza (>54 r.ż.)
3) Bezdzietność lub pierwsza ciąża po 35 r.ż
4) Obciążenie rodzinne, nosicielstwo zmutowanego genu BRCA 1
5) Niezłośliwe zmiany gruczołu piersiowego
6) Doustna antykoncepcja > 5 lat i HTZ > 10 lat
7) Przebyty rak sutka (3-4x wyższe ryzyko)
8) Otyłość
9) Dieta bogatotłuszczowa

Question 19

Czyn ryzyka POCHP

Answer 19

1) Palenie tytoniu
2) Mała aktywność fizyczna
3) Zanieczyszczenie środowiska
4) Częste infekcje układu oddechowego
5) Palenie bierne w dzieciństwie
6) Nawracające infekcje oskrzelowo-płucne
7) Uwarunkowania genetyczne

Question 20

Jaka jest umowna granica starości?

Answer 20

65 lat (częściej baby)

Question 21

Co to proces starzenia?

Answer 21

Starzenie się jest procesem fizjologicznym, w przebiegu którego dochodzi
do stopniowego ograniczania rezerw wydolności czynnościowej poszczególnych układów i całego organizmu.

Question 22

Czyn przyspieszające starzenie

Answer 22

1) obniżenie aktywności fizycznej
2) nieprawidłowe odżywianie
3) stres
4) złe warunki sanitarno-higieniczne
5) stosowanie używek
6) schorzenia
7) czynniki socjalne - izolacja, brak rekreacji, niestabilność ekonomiczna, zmiana środowiska

Question 23

Jakie skale są używane do oceny podstawowych czynności życia codziennego i instrumentalnych czynności życia codziennego?

Answer 23

podstawowe: ADL/Katza [spożywanie posilków, wstawanie z łóżka i przemieszczanie się, ubieranie się, kontrola moczu i stolca, toaleta osobista, kąpiel]
instrumentalne: IADL/Lawtona [finanse, przygotowywanie posilków, zakupy, telefon, sprzątanie, ogarnięcie leków]

Question 24

Jakie skali używamy do oceny sprawności? Opisz ją

Answer 24

Skala Barthel

Stosowana do kwalifikacji chorych do pobytu w placówkach opiekuńczych [<=40 pkt]

Ocenie podlega 10 czynności dnia codziennego:

• 86–100 punktów – osoba niesprawna w stopniu lekkim,
• 21–85 punktów– osoba niesprawna w stopniu umiarkowanym,
• do 20 punktów – osoba niesprawna w stopniu znacznym.

Question 25

Średnia wieku życia

Answer 25

W Polsce przeciętne trwanie życia dla obu płci wynosi 74 lata.

Question 26

Od czego zależy struktura demograficzna populacji

Answer 26

1) ruchu naturalnego (zawierania małżeństw, rozwodów, urodzeń i płodności oraz umieralności)
2) ruchu migracyjnego (imigracji i emigracji)
3) czynników społeczno-ekonomicznych