HC.1 - Het X-chromosoom Flashcards
Q: Wat is het fragiele X-syndroom?
A: Een erfelijke aandoening veroorzaakt door een CGG-repeat-expansie in het FMR1-gen, die leidt tot verstandelijke beperking, gedragsproblemen (zoals autisme), en kenmerkende fysieke eigenschappen, zoals een lang gezicht en grote oren.
er is dus anticipatie
Wat is meest voorkomende reden erfelijke verstandelijk gehandicapten bij mannen?
Fragiele X syndroom
Wat zijn voor mannen kenmerken frag. x syndroom?
- lange gelaat
- grote oren
- afstaande oren
- smal hoog gehemelte
- overstrekbare gewrichten
- platvoeten
- kippeborst
- platvoeten
Wnr premutatie en mutatie bij FraX?
55-200 repeats (wel nog translatie/scriptie) en >200 repeats 9GEEN tra scrot[pitie en latie)
CGG
Q: Wat is het mechanisme van repeatverlenging bij anticipatie?
A: Tijdens gametogenese kunnen instabiele herhaalde DNA-sequenties (zoals trinucleotide-herhalingen) verder uitbreiden, vooral in ziekten zoals fragiele X-syndroom en dystrophia myotonica, wat leidt tot ernstigere symptomen en jongere aanvangsleeftijd in opeenvolgende generaties.
(A: Instabiele DNA-herhalingen breiden uit tijdens gametogenese, wat ernstigere en vroegere symptomen veroorzaakt.)
Wat is POI?
A: Primaire ovariële insufficiëntie (POI) is het voortijdig falen van de eierstokken vóór de leeftijd van 40 jaar, gekenmerkt door onregelmatige of afwezige menstruatie en verminderde vruchtbaarheid. En dus post-menu vervroeging
Kan dus door premature FraX
Wat krijgen mannen bij Frax?e n vrouwen?
Man: Mentale retardatie (autisme en soms epilepsie)
Vrouw: milde mentale retardatie, 30-50% geen klachten 5–70% in meer of mindere mate klachten
Welke gen FraX?
FMR1 op Xq27.3
Wat kunnen mensen krijgen bij premutatie (55-200 repeats)?
Man: FXTAS (A: Fragiele X-geassocieerd tremor/ataxie syndroom (FXTAS) is een late-onset neurologische aandoening bij dragers van een premutatie in het FMR1-gen, gekenmerkt door tremor, ataxie, cognitieve achteruitgang en soms psychiatrische symptomen. -> LIJKT OP PARKINSON)
Vrouw: POI (ook kans op FXTAS_
Volle mutatie FMR1 bij vrouwen op oog POI bij premutatie?
Niet perse fertiliteitsproblemen bij volle mutatie, maar overerving
Q: Wat gebeurt er met de repeatverlenging van man naar kind?
Verlengt niet, is meestal stabiel bij overdracht van een man naar zijn kind, met minder kans op verdere uitbreiding vergeleken met overdracht via de moeder.
HVL prematuur Dragers wereldwijd?
20 miljoen
Wat is hemizygoot?
A: Het hebben van slechts één kopie van een gen, bijvoorbeeld bij genen op het X-chromosoom bij mannen (XY).
Wat is spierdystrofie van Duchenne?
A: Een erfelijke progressieve spierziekte, veroorzaakt door een mutatie in het DMD-gen, die leidt tot een tekort aan dystrofine, spierzwakte en -afbraak, met symptomen die beginnen in de vroege kindertijd.
X-linked
Klinische symptomen duchenne?
- Laat lopen
- Jongens tussen 18maanden tot 4e levensjaar
- Moeilijkheden bij opstaan vd grond
- Vaak vallen
- Moeilijkheden bij beklimmen trappen door spierzwakte
- Pseudo-hypertrofie vd kuistperein (opzwellen spierweefsel)
Welke ernstige complicaties duchenne?
- Verkorting pezen/spieren
- Verlamming ademhalingsspieren (hierdoor pem beademing op ledtijd 20-25 ): )
- Hartstilstand
- Mentale retardie
- Levensverwacht: 30j
Overerving duchenne?
X-linked recessief
67% moeder draagster: 50% dochters dragen & 50% zonen aangedaan
33% nieuwe mutatie / de novo
14% kiemcelmozaicisme
Q: Wat is X-inactivatie?
A: Het uitschakelen van één X-chromosoom in vrouwelijke cellen (XX) om overexpressie van X-genen te voorkomen. Het gebeurt willekeurig en vormt een Barr-lichaampje. (blastocyst stadium)
X-inactivatie is het proces waarbij één van de twee X-chromosomen in vrouwelijke cellen (XX) wordt uitgeschakeld, zodat er slechts één actief X-chromosoom per cel overblijft. Dit voorkomt overexpressie van genen op het X-chromosoom en gebeurt willekeurig in elke cel tijdens vroege embryonale ontwikkeling. Het inactieve X-chromosoom wordt zichtbaar als een Barr-lichaampje.
Andere woord: lyonisatie
Q: Wat is het X-inactivatiecentrum (XIC)?
A: Het XIC, gelegen op Xq13, bevat het XIST-gen dat een 15 kb RNA produceert. Dit RNA vormt een inactiverende coating die noodzakelijk is om X-inactivatie te initiëren, maar niet om deze te onderhouden.
Q: Wat zijn pseudoautosomale regio’s (PAR’s)?
A: Pseudoautosomale regio’s (PAR’s) zijn gebieden op de X- en Y-chromosomen (zoals PAR1 op Xp22.3 en PAR2 op Xqter) waar crossing-over plaatsvindt tijdens meiose. Deze regio’s bevatten genen die op beide geslachtschromosomen actief blijven.
Q: Hoe werkt X-inactivatie bij meervoudige X-aneuploïdie?
- Alle overtollige X-chromosomen worden geïnactiveerd, wat resulteert in meerdere Barr-lichaampjes (bijv. 47,XXX of 48,XXXX).
- De pseudoautosomale regio (Xpter) blijft actief, wat bijdraagt aan fenotypische effecten, zoals in Turner (45,X), Klinefelter (47,XXY) of trisomie (47,XXX).
Bij turner mis je dus 1 en die anderen te veel
Q: Wat zijn kenmerken van X-chromosoominactivatie?
- Gebeurt willekeurig in de blastocyst, wat leidt tot mozaïekvorming.
- Geïnactiveerd X-chromosoom wordt een Barr-lichaampje (geen transcriptie, late replicatie).
- Xpter (pseudoautosomale regio’s) blijft altijd actief.
- Beide X-chromosomen zijn actief tijdens meiose.
Welke stollingsfactor bij hemofilie A? en hvl% vd hemofilie?
SF VIII & 85%
Welke stollingsfactor bij hemofilie B?
SF IX & 15%
