HC 6.5 Nieuwe ontwikkelingen in de radiotherapie Flashcards
Wat is het gevolg van een grote therapeutische ratio?
- Weinig dosis nodig om tumorcontrole te verkrijgen.
- Weinig kans op late weefselschade.
Wat is er van belang bij elke CT en bij elke bestraling?
De patiënt zo stabiel mogelijk neerleggen: bij CT en bij de bestraling.
Wat is het GTV, CTV, PTV?
- GTV: macroscopisch zichtbare tumor. GTV weergeven op plannings CT.
- CTV = GTV + microscopisch uitbreiding (marge die wordt genomen om zeker te weten dat eventuele microscopische uitbreidingen ook in het bestralingsveld zitten.
- PTV: CTV + marge voor adequate bestraling. Voor de PTV wordt een dosisplan bepaald.
Op welke drie manieren kan ioniserende straling worden opgewekt? En welke manier gebruiken we het meest?
- Lineaire versneller: fotonen en elektronen
- Vanuit een bron bij brachytherapie: fotonen (van binnenuit bestralen).
- Met een cyclotron: protonen (hoogenergetische straling).
We gebruiken het meest uitwendige bestraling met een lineaire versneller.
Wat waren de eerste vormen van external beam radiotherapy met fotonen?
In eerste instantie werd dit gedaan in een tweedimensionaal vlak (2D), waarbij er twee bundels gebruikt werden. Het nadeel hiervan, is dat het gezonde weefsel veel blootgesteld wordt aan de straling. Om deze reden werd met 4 (en later veel meer) bundels gewerkt (3D), om de dosis te verdelen over deze 4 bundels en zo de tumor zo optimaal mogelijk te bereiken. Deze manier noem je conventionele 3D planning, omdat het handmatig gebeurt.
Hoe doen we tegenwoordig bestralingsplannen maken?
Tegenwoordig doet een planningscomputer de bestralingsplannen maken. De radioloog geeft de (haalbare) voorwaarden in de planningscomputer die daarmee het optimale behandelsplan maakt, dit wordt inverse planning genoemd.
Wat is het nadeel van fotonenstraling?
Naarmate je verder de diepte ingaat verlies je je dosis. Dus je hebt meerdere bundels nodig.
Hoe werkt de intensiteitsmodulatie bij IMRT/VMAT?
Multileaf collimator wordt gebruikt in de lineaire versneller (schuifjes). Deze methode zorgt voor een betere benadering van de grilligheid van de tumor en beschermd meer gezond weefsel. Dit verbeterde behandelsplan zorgt voor minder beschadiging van gezond weefsel.
Door de multileaf collimator heb je 100% dosis alleen in het midden, waar je wilt bestralen.
Waarom is bij IMRT/VMAT de huidtoxiciteit minder?
Doordat je vanuit veel richtingen wat minder dosis geeft, wordt de huidtoxiciteit minder, en blijft de dosis op de plaats van de tumor het hoogst.
Wat kun je zeggen over positionering en radiotherapie?
Positionering wordt steeds belangrijker door het kleinere bestralingsveld van de nieuwere technieken. Om deze reden wordt voorafgaand aan iedere bestralingssessie een corebeam-CT-scan gemaakt. Dit is een CT-scan met een beperkte kwaliteit om de positionering te verbeteren. Deze CT gebeurt voorafgaand aan elke bestralingsfractie.
Wat is stereotactische radiotherapie?
Hele kleine tumoren kunnen vanuit ruim 100 richtingen heel precies bestraald worden. Dit is alleen mogelijk bij een klein doelgebied. Een juiste positionering is hierbij van groot belang. Om deze reden wordt de patiënt in een vacuümmatras gelegd en wordt de tumor opgespoord met behulp van fiducial tracking. Hierbij worden kleine metalen veertjes via de lies ingebracht en in de richting van de tumor geleid. De bestralingstoestellen kunnen deze fiducials zichtbaar maken. Het zijn dus markers die dicht bij de tumor worden geplaatst, ook met het doel dat het apparaat meebeweegt met de ademhaling. De robot geeft vanuit alle richtingen een beetje straling.
Wat voor dosis geven we bij stereotactische radiotherapie en waarom doen we dat?
We geven een hoge dosis per fractie (dus we geven ook een beperkter aantal fracties). Bijvoorbeeld: 3 x 17 Gy (deze hoge dosis kunnen we geven omdat het maar een kleine tumor is, dus er ligt weinig gezond weefsel in het gebied). De duur van één sessie is echter wel lang: 45 min.
Waardoor is het bestraald volume over de jaren veranderd? En wat is daarvan het gevolg?
- Door biologische inzichten
- Door verbeterde technieken
- Bijvoorbeeld: Hodgkin lymfoom
- Bestraling 20 jaar geleden heel anders dan tegenwoordig
- Lange overleving: late effecten na radiotherapie
Kans op curatie blijf hetzelfde. Maar het volume en de totale dosis van de straling wordt kleiner, dus minder toxiciteit. A= mantelveld.
Wat zijn de principes van brachytherapie?
Brachus: dichtbij.
Het geven van een hoge tumordosis in een beperkt volume met maximale sparing van de omringende gezonde weefsels. Het dosistempo neemt met toenemende afstand tot de radioactieve bron zeer snel af (heterogene dosisverdeling). Kwadratenwet: dosis omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand.
Wat zijn de vormen van brachytherapie?
- Intraluminaal: bronchus, oesophagus
- Intracavitair: baarmoederhals, vagina, neusholte
- Interstitieel: in zachte weefsels zoals tong, mondbodem
