HC 4.7 Proefdiermodellen in het kankeronderzoek / Doen dieren ertoe? Flashcards
Wat zijn de redenen waarom de muis voornamelijk wordt gebruikt voor het bestuderen van menselijke ziekten?
- De mens heeft voor 97 procent dezelfde genen als de muis
- Veel genetische defecten bij de mens die ervoor zorgen dat een bepaald eiwit niet of verkeerd wordt aangemaakt, veroorzaken bij de muis identieke problemen
- Een muis kan gemakkelijk genetisch gemanipuleerd worden
- Een muis is eenvoudig te huisvesten en plant zich snel en makkelijk voort. Binnen 3 weken heb je weer een nest.
Waarvoor worden proefdieren gebruikt in het kankeronderzoek?
- Preklinisch onderzoek: Testen van nieuwe drugs/combinatie van drugs
- Tumor biologie: Opbouw van algemene kennis
Wat is patient-derived tumor Xenografts?
PDTX = verse tumorbiopten van de mens in een proefdier
- Inspuiten van de tumor in een immunologisch verzwakte muis (nude muis).
- Natuurlijke plaats of ‘ectopisch’ om te kijken of de locatie verschil maakt in het beloop.
- Tumordragend dier behandelen met een (combinatie van) geneesmiddel(en).
- Tumorgedrag: groei, regressie, relapse, resistentie.
Waardevolle modellen in het ontwikkelen van medicijn.
Hoe werkt PDTX in onderzoeken met muizen?
Met een tumorbiopt van één muis kunnen meerdere muizen in gespoten worden, waardoor er mogelijk is een interventie- en controlegroep te creëren. Als het bij de muis werkt en het niet te schadelijk is kan je naar de mens. Als het resistentie oplevert kan je weer terug naar de muis. PDTX werkt niet voor alle soorten tumoren en het mist de anti- en pro-tumor activiteit van een functioneel immuunsysteem.
Met genetische gemodificeerde muizen kan onderzocht worden wat specifieke mutaties doen in vergelijking tot muizen die deze mutaties niet hebben. Op welke verschillende onderdelen kan de focus liggen?
A. Onderzoek naar het effect van dominant negatieve mutaties (oncogenen)(Oncomuis)
B. Onderzoek naar het effect van gendeleties (tumorsuppressor genen)
C. Onderzoek naar het effect van puntmutaties
Welke verschillende muizen kunnen er ontstaan door toepassing van de verschillende modellen?
A. Transgene muis: de muis draagt een normaal en mutant gen. Beide genen zijn actief, maar de oncogenen hebben een dominant effect over het normale gen. Deze muis helpt in het onderzoek naar het effect van dominante mutaties (oncogenen).
B. Knock-out muis: in de muis is geen actief gen aanwezig. Deze muis helpt in het onderzoek naar het effect van gen deleties (tumorsuppressorgenen).
C. Knock-in muis: in de muis is het normale actieve gen vervangen door een mutant actief gen. Deze muis helpt in het onderzoek naar het effect van puntmutaties.
Deze mutaties worden gemodificeerd door CRISPR-Cas.
Hoe maken we een transgeen muismodel?
Het oncogeen dat onder controle is van ene promotor wordt in een reageerbuis geïsoleerd. Dit wordt vervolgens geïnjecteerd in een bevruchte eicel (vaak in de mannelijke pronucleus) in een heel vroeg stadium. Het geïnjecteerde DNA gaat vervolgens integreren in het genoom van de bevruchte eicel. Er wordt dus een extra gen toegevoegd, die dominant is (oncogen).
Hoe maken we een knock-out/knock-in muismodel?
Een embryonale stamcel (ES) wordt geïsoleerd uit een blastocyst (dit zijn hele vroege cellen in de embryogenese). Deze stamcellen worden gekweekt, deze cellen zijn nog pluripotent. Deze stamcellen worden gemodificeerd of gemuteerd. Ze worden vervolgens weer terug geplaats in de blastocyst.
Wat is Brittle hair disorder trichothiodystrophy? En welk medicament is ertegen?
Het ziektebeeld TTD veroorzaakt extreem versnelde veroudering van zowel de binnenkant (orgaanfuncties falen) als aan de buitenkant (breekbaar haar). Hierin speelt een overmaat aan senescente cellen mogelijk een rol, omdat deze versnelde veroudering veroorzaken. Uit onderzoek is gebleken dat er sprake is van een missense mutatie in het XpD-gen, waardoor in senescente cellen p53 gebonden is aan FOXO4. Als p53 vrijkomt, kan deze BAX stimuleren en apoptose op gang brengen (zoals zou moeten). Om veroudering tegen te gaan, moet deze binding dus worden losgekoppeld. Dat kan via het middel FOXO4-DRI. Hierdoor zijn er minder senescente cellen. De muizen waarop dit werd getest werden fitter en hun vacht herstelde.
Wat is het wettelijk kader rondom dierproeven?
Wet op de dierproeven (Wod) kwam in 1977. In Nederland zijn dierproeven verboden tenzij,
- Het doel van de proef anders niet kan worden bereikt (anders dan met deze dierproef, met minder dieren/met minder ongerief)
- Het belang van de proef opweegt tegen het ongerief dat het proefdier wordt berokkend.
- Er een vergunning is voor het verrichten van dierproeven.
- Er goedkeuring is vanuit de Dierexperimenten commissie.
Ongerief = pijn/leiden/discomfort
Wat is de dierexperimentencommissie?
In Nederland zijn er 20 dierexperimentencommissies. De belangrijkste taak van de DEC: de ethische afweging van het belang van de proef enerzijds tegen het ongerief bij het dier anderzijds. Een DEC toetst of er sprake is van een (onaanvaardbare) schending van de intrinsieke waarde van het proefdier. Intrinsieke waarde = de waarde die een dier in zichzelf heeft.
- Een DEC beoordeelt de proefdierkundige/methodologische opzet van het experiment, o.a. zijn er alternatieven? Hierin zijn drie principes belangrijk, 3 V’s / 3 R’s: vervanging (niet dierlijke modellen), verminderen (zo min mogelijk proefdieren) en verfijnen (lijden waar mogelijk wordt geminimaliseerd, de dieren worden geëuthanaseerd om ernstig leiden te voorkomen).
Wat zijn feiten rondom dierproeven in Nederland?
Afname van het proefdiergebruik sinds eind jaren ’70, dit komt door de Wod. Jaarlijks zijn er bijna 600.000 dierproeven in Nederland. Bijna driekwart van de dierproeven is op muizen (50%) en ratten (25%). Van de dierproeven gebeurt ongeveer 15% met genetisch gemodificeerde organismen. 80-85% van de dierproeven geven gering/matig ongerief. Mensapen mogen sinds 2002 niet gebruikt worden als proefdieren. Dierproeven voor cosmetische doeleinden zijn al sinds 2004 verboden in Europa.
Wat zijn de 5 vrijheden van Brambell (1965)?
Dieren hebben het recht:
1. Vrij te zijn van dorst en honger
2. Vrij te zijn van fysiek ongerief
3. Vrij te zijn van pijn, verwondingen en ziekten
4. Vrij te zijn van angst en stress
5. Vrij te zijn om hun natuurlijke gedrag te vertonen
Wat is Fase 1 van de ideeëngeschiedenis?
Fase 1: Joods-christelijke traditie t/m Descartes (17e eeuw)
De natuur is verdeeld in twee lagen: de materiële natuur en de spirituele/rationele natuur, waarvan ethiek alleen op deze tweede van toepassing is. Dieren vallen onder de materiële natuur, waardoor dieren werden gezien als een soort automaten zonder gevoelens. De mens werd gezien als hoogtepunt van de schepping.
Wat is Fase 2 van de ideeëngeschiedenis?
Fase 2: deontologie (18e eeuw)
Immanuel Kant schreef dat wij als mensen moeten stoppen met het misbruiken van dieren. Dit schreef hij niet vanwege het dierenwelzijn, maar omdat hij geloofde dat het slecht is voor de menselijke moraal: als mensen dieren pijn doen, zullen ze sneller mensen pijn doen. Hierbij wordt gedacht vanuit een antropocentrisch idee, waarbij de mens het middelpunt is van de schepping.
