HC 10.1: Inleiding mammacarcinoom als exemplarische tutor, epidemiologie, etiologie, en behandeling Flashcards
overleving na mastectomie (beiderzijds) vs screening bij gBRCA-mutatie draagsters:
- we zien dat vrouwen bij wie bekend die dat zij BRCA mutatie drager zijn en hun borsten preventief laten verwijderen, de kans dat zij in hun leven overlijden aan borstkanker ongeveer 1% is (dus niet 0%)
- we zien bij vrouwen bij wie bekend is dat zijn BRCA mutatie drager zijn, maar die niet kiezen voor het preventief laten verwijderen van de borsten maar wel hun hele leven gescreend worden om de borstkanker zo vroeg mogelijk te ontdekken, dat daar de kans dat zij in hun leven overlijden aan borstkanker ongeveer 4% is (dus echt wel wat hoger dan bij preventieve mastectomie)
maar hoe zit het met het verschil tussen BRCA1 en BRCA2 bij mastectomie en screenen?
- bij BRCA1 zien we dus die overleving van 99% bij een beiderzijdse mastectomie en een overleving van 96% bij screening
- maar bij BRCA2 mutatie geldt dit niet. bij BRCA2 zien we dat we met screenen ook een overleving hebben van ongeveer 98% en een overleving van 100% bij mastectomie, dat het verschil dus minder groot is dan bij BRCA1
Tamoxifen is een van de oudste gerichte oncologisch medicament bij de behandeling van (borst) kanker. het is ene anti hormonaal medicament, wat gericht is tegen hormoon gevoelige borstkanker. iedereen krijgt daar 20 mg van. maar is dat wel de juiste manier, does 1 size fits all?
- tamoxifen moet in het lichaam, door middel van allerlei ingewikkelde stappen, worden omgezet in het werkzame endoxifen
- maar niet iedereen metaboliseert dat dus hetzelfde
- daarom belangrijk om te kijken naar therapeutic drug monitoring (TDM) om te kijken hoe iedere individuele patiënt er op reageert
- uit studies blijkt dat een hogere endoxifen spiegel de patiënt betere kansen geven op het mogelijke terugkomen van de ziekte, dan patiënten met een veel lagere endoxifen spiegel met dezelfde dosering van 20 mg
- daarom nu (ieder geval in EMC) meten we de endoxifen spiegel
- als die spiegel heel laag is gaan we ophogen of overstappen naar ander middel
tamoxifen is ook een medicament dat heel veel interacties bleek te vertonen met andere medicijnen. maar we zien ook dat het met allerlei voedingsmiddelen interacteert, zoals:
kurkuma en piperine (zwarte peper).
het bleek dat tamoxifen daar een interactie mee heeft en dat de concentratie endoxifen daardoor naar beneden ging.
veel patiënten met borstkanker gebruiken CBD olie (in allerlei verschillende vormen en toepassingen). wat doet CBD?
- het geeft klachten verlichting
- het leidt tot minder pijnklachten
- zorgt voor minder slapeloosheid
daarom is er onderzoek gedaan naar de mogelijke interactie tussen tamoxifen en CBD en wat het effect van die CBD is op klachten:
- op de kankercel zitten CBD receptoren
- dus het idee dat CBD iets kan doen op je borstkanker is niet zo gek
- dit geldt ook voor cellen in je hersenen
- er is nog geen vermeend gunstig antitumor effect aangetoond, daar moet nog verder onderzoek naar worden gedaan
- de interactie tussen tamoxifen en CBD is uitgesloten
- er werd wel een mogelijk positief effect gezien op de bijwerkingen (beter slapen, minder opvliegers)
vloeibare biopten:
- we weten dat als een kanker groeit, dan weten we dat dat ingebed is in allerlei vaten
- soms in bestaande vaten en soms in nieuw ontstane vaten
- langzaamaan wordt een deel van die tumor aan die bloedbaan afgegeven
- dat kunnen hele tumorcellen zijn, maar ook particles, exosomen, of vrij DNA wat door apoptose uit de dode tumorcel vrijkomt
- al die onderdelen die zich in de bloedbaan kunnen bevinden (celle, exosomen, DNA) noemen we vloeibare biopten, omdat je die gewoon in een buis bloed kunt meten
zeker bij solide tumoren, zijn die vloeibare biopten een goed alternatief. want in die biopten kun je circulerende tumorcellen in het bloed vinden en dat is dus bij patiënten met solide tumoren een goed alternatief. als je die tumorcellen in het bloed meet, heeft dat een prognostische waarde.
het heeft een prognostische waarde of je wel of niet circulerende tumorcellen in het bloed vindt. als je minder dan 5 circulerende tumorcellen in het biopt hebt, heb je een aanzienlijk betere overleving dan bij meer dan 5 circulerende tumorcellen
primair mammacarcinoom:
- niet op afstand uitgezaaid
- behandeling in opzet curatief
- behandeling door chirurg en meestal ook oncoloog en radiotherapeut
voor borstkanker geldt:
- afstand metastasen, in principe niet te cureren
- geen afstand metastasen, alleen maar lokale ziekte, kunnen we genezen
gemetastaseerd mammacarcinoom:
- op afstand aantoonbare metastasen (uitzaaiingen)
- palliatieve behandeling (levensverlengend)
- behandeling door oncoloog, soms radiotherapeut, zelden chirurg
lymfeklier metastasen bij mammacarcinoom:
- uitzaaien kan via 2 manieren, bloedbaan of lymfebaan
- als het via de lymfebanen gaat, gaat het via een vast patroon
- gaat naar de schildwachter klier in de oksel en vanaf daar verder naar de andere klieren in de oksel
- het zijn in theorie afstand metastasen, maar we noemen het dan wel nog lokale ziekte
- we noemen het ook nog lokaal, als er lymfeklier uitzaaiingen zitten in de hals, of boven de sleutelbenen en achter het sternum
- als het in de contralaterale klieren zit (andere kant dan de aangedane borst) dan is genezing opzich nog wel mogelijk, maar wel ingewikkelder
- maar zit het echt in de buik, in andere lymfeklieren of nog verder, dan noemen we dat afstand metastasen
B E F afstand metastasen:
- B= contralaterale klieren
- E= klieren in de buik
- F = klieren lager dan de buik
bij eerste presentatie met borstkanker zien we zelden al uitzaaiingen in E en F. In B zien we nog wel eens uitzaaiingen bij eerste presentatie, maar daar hebben we steeds meer het idee dat we dat misschien ook wel in opzet curatief kunnen gaan behandelen.
hematogene metastasering via de bloedbaan:
- bij borstkanker kunnen uiteindelijk bijna overal wel uitzaaiingen voorkomen
- maar meest voorkomend zijn: de longen, de lever, bot
- maar ook in de hersenen komt het steeds vaker voor
- ook de huid, longholte (pleuritis carcinomatosa), buikholte (peritonitis carcinomatosa)
- eierstokken (ovariae, heet een Krukenberg tumor)
alle via de bloedbaan ontstane afstand uitzaaiingen zijn afstand metastasen. en als er afstand metastasen zijn, is er geen curatie meer mogelijk.
lokale behandeling:
chirurgie en/of radiotherapie
dus behandeling door chirurg en radiotherapeut
systemische therapie:
therapie via tablet/infuus/injectie (via de bloedbaan)
adjuvante behandeling:
behandeling na de borstoperatie van een primair mammacarcinoom (BrC)
bijvoorbeeld radiotherapie na een operatie
neo-adjuvante behandeling:
behandeling voor de borstoperatie van een primair mammacarcinoom (BrC)
palliatieve behandeling:
behandeling bij gemetastaseerd BrC
micrometastasen:
- het zijn niet aantoonbare (borst)kankercellen
- die zijn zo klein dat met de huidige, standaard gebruikte, diagnostische middelen het niet vastgesteld kan worden
- we kunnen ze dus niet zien, maar ze zijn er mogelijk wel
als die micrometastasen achter blijven na bijv. een operatie, dan kun je er van uit gaan dat die micrometastasen gaan groeien. als ze achterblijven en niet behandeld worden, dan kan je er eigenlijk wel vanuit gaan dat ze sowieso gaan groeien.
als ze groot genoeg zijn, dan worden ze detecteerbaar voor bijv. een CT-scan en andere diagnostische middelen.
maar daarvoor zijn ze er dus ook, maar dan zijn de micrometastasen ondetecteerbaar.
maar in die periode dat ze niet detecteerbaar zijn, is ook de periode waar in je ze nog wel kan elimineren en de patiënt kan genezen.
maar als ze eenmaal detecteerbaar zijn, dan is dat een slechte situatie en dus een slechte prognose. de ziekte is uitgezaaid en dus niet meer te genezen
borstkanker en uitzaaiingen anno 1970:
bij diagnose heeft:
- 5% al afstandmetastasen (long, lever of bot) en daarbij is genezing niet meer mogelijk
- 95% heeft geen detecteerbare afstandmetastasen. deze patiënten kregen alleen lokale therapie (operatie plus eventueel radiotherapie)
–> daarvan stierf uiteindelijk 50% aan borstkanker indien er geen nabehandeling volgde
–> daarom werd dus al vrij vroeg bedacht dat we daar iets mee moesten en zo zijn we gaan nadenken over neo-adjuvante of adjuvante behandelingen
