5.5 Metastasering

Question 1

Wat is de invasie-metastase cascade en waar gaat het over?

Answer 1

Het vermogen zich te verplaatsen en te vestigen

Question 2

Hoe gaat de invasie van de matrix?

Answer 2

1) ‘Losmaken’ van intercellulaire junctions (Tight junctions, hemidesmosomen, gap junctions, desmosomen) o.a. door verlies E-cadherine
2) Migratie door BM met proteolyse (Detachment)
3) Matrix afbraak waarin MMP-9 (Metalloprotease) hoofdrol heeft. Protease heeft hoge expressie in maligne tumoren -> Klieft collageen IV
4) Voltooien afbraak ECM met proteases, vrijkomen angiogene-, chemotactische- en groei bevorderende factoren
5) Verplaatsing van tumorcellen door ECM en manipulatie van ECM ten behoeve van tumor stroma vorming

Question 3

Zijn de invasie en metastasering gekoppeld aan elkaar?

Answer 3

Nee
Na de invasie kunnen tumor-epitheelcellen niet zomaar metastaseren

Question 4

Wat is metastase cascade en waar gaat het over?

Answer 4

Het vermogen zich te verplaatsen en te vestigen

Question 5

Wat zijn de observaties die gedaan kunnen worden bij een metastase?

Answer 5

• Tumoren zijn in 30% van de gevallen al gemetastaseerd bij presentatie
• Tumoren zijn in 20% bij de diagnose verborgen metastases
• 90% van de kankerpatiënten die overlijden aan kanker, overlijden ten gevolge van uitzaaiingen
• 10% van de kankerpatiënten overlijdt aan lokale effecten

Question 6

Wat heeft invloed op metastasering?

Answer 6

• Tumorgrootte voorspelt meestal vermogen tot uitzaaiing, maar niet altijd
• Tumor type: Metastasering is grotendeels een intrinsieke eigenschap van het specifieke tumorsoort
• Host response: Bijvoorbeeld immuniteit faciliteert of belemmert kolonisatie. Langdurige suppressie geeft tumoren
• Andere factoren zijn ‘nesting site’: Bot is gevoelig voor metastasen, maar niet alle tumoren kunnen naar bot metastaseren

Question 7

Welke 3 hoofdgroepen kent de wijze van metastaseren?

Answer 7

• Lymfatische verspreiding
• Hematogene verspreiding
• Anders: Transcoelomisch en/of ‘seeding’

Transcoelomisch -> Uitzaaiing in lichaamsholtes
Seeding kan optreden in bioptspoor

Question 8

Hoe verloopt de lymfatische verspreiding?

Answer 8

Uitzaaiingen volgen meestal de natuurlijke route van lymfedrainage

Bronchustumoren gaan eerst naar de intrabronchiale klieren en dan naar de hilaire klieren en dan verder

Uiteindelijk komt lymfogen drainage in de ductus thoracicus terecht en daarna in de circulatie

Question 9

Wat is het kolonisatiepatroon van lymfekliermetastasen?

Answer 9

De eerste metastase komt terecht in een randsinus van een lymfeklier en groeit daarna uit

Vaak lokaal -> 1e klier wordt ook wel schildwachterklier genoemd

Question 10

Wat is de voorspelbaarheid van lymfogene metastasering?

Answer 10

Het verloopt vaak via een voorspelbare wijze, zoals bijvoorbeeld bij mammacarcinomen. Gaan meestal eerst naar de oksel, maar vanuit mediaal eerder naar de intramamaire lymfeklieren

Question 11

Hoe heet de eerste lymfeklier waar metastasering plaatsvindt?

Answer 11

Sentinel node
Schildwachterklier

Question 12

Wat is in transit metastase?

Answer 12

Vooral bij melanomen

Uitgroei van tumorcellen in een lymfebaan. Al voordat de node of lymfeklier wordt bereikt

Question 13

Wat is skipmetastase?

Answer 13

De metastase omzeilt de gangbare route (Of kan zich niet vestigen in de 1e klier) en loopt dan vast in de volgende lymfeklier

Question 14

Hoe heet het massaal vollopen van de lymfebanen (Massaal in transit)?

Answer 14

Lymfangitis carcinomatosa

Question 15

Welk effect heeft een tumor op de lymfevaten?

Answer 15

Tumoren kunnen de lymfevaten induceren (Lymfangiogenese)

Verloopt met andere signaalstoffen/Een andere combinatie van signaalstoffen in vergelijking met angiogenese

Tumoren kunnen ook lymfevaten remodelleren

Question 16

Wat zegt een vergrote lymfeklier in nabijheid van een primaire tumor?

Answer 16

Het is niet automatisch een metastase

Tumor producten kunnen hyperplasie van follikels (Lymfadenitis) of dilatatie van sinushistiocyten geven (Sinus histiocytosis)

NB: Een niet-vergrote lymfeklier kan dus wel een tumor bevatten

Question 17

Wat is entmetastasering?

Answer 17

Een uitzaaiing die is ontstaan bij versleping van tumorweefsel tijdens een onderzoek of een behandeling

Question 18

Wat zijn voorbeelden van entmetastaseringen?

Answer 18

Pleuraholte, bijvoorbeeld bij pleuradoorgroei longtumor:
- Pleuravocht -> Pleuritis carcinomatosa

Peritoneumholte, bijvoorbeeld bij doorgroei maagtumor:
- Ascites -> Peritonitis carcinomatosa

Pericardholte, bijvoorbeeld bij maligne mesothelioom

Steekkanaal buikwandmetastase na naaldbiopsie van levertumor

Question 19

Hoe gaat hematogene metastasering?

Answer 19

Hier komen net als bij de lymfekliermetastase preferential pathways voor:
1) V. cava type
2) V. portae type
3) Mediaanlijn type (Bijvoorbeeld bij schildklier en prostaatcarcinoom die vooral naar en langs de wervelkolom metastaseren)

Question 20

Wat is vasculair dissemination en homing?

Answer 20

In circulatie worden tumorcellen opgeruimd door macrofagen. Als klompjes (Tumor embolus) hebben cellen meer overlevingskansen.

De volgende stap: Afremmen en plakken aan endotheel en immigratie

Question 21

Welke vorm van uitzaaiing hebben niet epitheliale tumoren (Voornamelijk sarcomen) meestal?

Answer 21

Bij niet-epitheliale tumoren is hematogene metastasering meestal de eerste en enige vorm van uitzaaiing

Question 22

Is het bij epitheliale tumoren meestal de eerste uitzaaiing lymfogeen of hematogeen?

Answer 22

Lymfogeen

Question 23

Wat zijn moleculaire veranderingen bij metastasering?

Answer 23

Staan onder controle van EMT-inducing transcription factoren (EMT-TFs)

Deze transcriptiefactoren zijn o.a. TWIST, SNAIL, SLUG, ZEB1.
Ze activeren meerdere genen voor een EMT programma. SNAIL en TWIST bevorderen o.a. E-cadherine in epitheliale tumoren

Verhoogde expressie van proteases en mesenchymale genen is in veel invasieve tumoren aanwezig

Question 24

Wat is EMT?

Answer 24

Epitheliale-mesenchymale-transitie is een biologisch proces waarbij epitheelcellen omgevormd worden tot mesenchymale cellen

Question 25

Wat is dormancy?

Answer 25

Kan EMT onderbreken

Question 26

Kan het patroon van metastasering voorspeld of verklaard worden?

Answer 26

Globaal geldt: Het vasculaire bed/drainage speelt een grote rol, maar verklaart niet dat longtumoren vaak naar de bijnier uitzaaien. Diafragma geldt als barrière

Er worden zelden metastasen gezien in bijvoorbeeld milt of dwarsgestreepte spiervezels -> Infavorable Soil

Soil is niet onveranderlijk: In een regenerende lever groeien metastasen sneller

Tumorstroma cellen spelen een rol