5.5 Metastasering Flashcards
Wat is de invasie-metastase cascade en waar gaat het over?
Het vermogen zich te verplaatsen en te vestigen
Hoe gaat de invasie van de matrix?
1) ‘Losmaken’ van intercellulaire junctions (Tight junctions, hemidesmosomen, gap junctions, desmosomen) o.a. door verlies E-cadherine
2) Migratie door BM met proteolyse (Detachment)
3) Matrix afbraak waarin MMP-9 (Metalloprotease) hoofdrol heeft. Protease heeft hoge expressie in maligne tumoren -> Klieft collageen IV
4) Voltooien afbraak ECM met proteases, vrijkomen angiogene-, chemotactische- en groei bevorderende factoren
5) Verplaatsing van tumorcellen door ECM en manipulatie van ECM ten behoeve van tumor stroma vorming
Zijn de invasie en metastasering gekoppeld aan elkaar?
Nee
Na de invasie kunnen tumor-epitheelcellen niet zomaar metastaseren
Wat is metastase cascade en waar gaat het over?
Het vermogen zich te verplaatsen en te vestigen
Wat zijn de observaties die gedaan kunnen worden bij een metastase?
- Tumoren zijn in 30% van de gevallen al gemetastaseerd bij presentatie
- Tumoren zijn in 20% bij de diagnose verborgen metastases
- 90% van de kankerpatiënten die overlijden aan kanker, overlijden ten gevolge van uitzaaiingen
- 10% van de kankerpatiënten overlijdt aan lokale effecten
Wat heeft invloed op metastasering?
- Tumorgrootte voorspelt meestal vermogen tot uitzaaiing, maar niet altijd
- Tumor type: Metastasering is grotendeels een intrinsieke eigenschap van het specifieke tumorsoort
- Host response: Bijvoorbeeld immuniteit faciliteert of belemmert kolonisatie. Langdurige suppressie geeft tumoren
- Andere factoren zijn ‘nesting site’: Bot is gevoelig voor metastasen, maar niet alle tumoren kunnen naar bot metastaseren
Welke 3 hoofdgroepen kent de wijze van metastaseren?
- Lymfatische verspreiding
- Hematogene verspreiding
- Anders: Transcoelomisch en/of ‘seeding’
Transcoelomisch -> Uitzaaiing in lichaamsholtes
Seeding kan optreden in bioptspoor
Hoe verloopt de lymfatische verspreiding?
Uitzaaiingen volgen meestal de natuurlijke route van lymfedrainage
Bronchustumoren gaan eerst naar de intrabronchiale klieren en dan naar de hilaire klieren en dan verder
Uiteindelijk komt lymfogen drainage in de ductus thoracicus terecht en daarna in de circulatie
Wat is het kolonisatiepatroon van lymfekliermetastasen?
De eerste metastase komt terecht in een randsinus van een lymfeklier en groeit daarna uit
Vaak lokaal -> 1e klier wordt ook wel schildwachterklier genoemd
Wat is de voorspelbaarheid van lymfogene metastasering?
Het verloopt vaak via een voorspelbare wijze, zoals bijvoorbeeld bij mammacarcinomen. Gaan meestal eerst naar de oksel, maar vanuit mediaal eerder naar de intramamaire lymfeklieren
Hoe heet de eerste lymfeklier waar metastasering plaatsvindt?
Sentinel node
Schildwachterklier
Wat is in transit metastase?
Vooral bij melanomen
Uitgroei van tumorcellen in een lymfebaan. Al voordat de node of lymfeklier wordt bereikt
Wat is skipmetastase?
De metastase omzeilt de gangbare route (Of kan zich niet vestigen in de 1e klier) en loopt dan vast in de volgende lymfeklier
Hoe heet het massaal vollopen van de lymfebanen (Massaal in transit)?
Lymfangitis carcinomatosa
Welk effect heeft een tumor op de lymfevaten?
Tumoren kunnen de lymfevaten induceren (Lymfangiogenese)
Verloopt met andere signaalstoffen/Een andere combinatie van signaalstoffen in vergelijking met angiogenese
Tumoren kunnen ook lymfevaten remodelleren
Wat zegt een vergrote lymfeklier in nabijheid van een primaire tumor?
Het is niet automatisch een metastase
Tumor producten kunnen hyperplasie van follikels (Lymfadenitis) of dilatatie van sinushistiocyten geven (Sinus histiocytosis)
NB: Een niet-vergrote lymfeklier kan dus wel een tumor bevatten
Wat is entmetastasering?
Een uitzaaiing die is ontstaan bij versleping van tumorweefsel tijdens een onderzoek of een behandeling
Wat zijn voorbeelden van entmetastaseringen?
Pleuraholte, bijvoorbeeld bij pleuradoorgroei longtumor:
- Pleuravocht -> Pleuritis carcinomatosa
Peritoneumholte, bijvoorbeeld bij doorgroei maagtumor:
- Ascites -> Peritonitis carcinomatosa
Pericardholte, bijvoorbeeld bij maligne mesothelioom
Steekkanaal buikwandmetastase na naaldbiopsie van levertumor
Hoe gaat hematogene metastasering?
Hier komen net als bij de lymfekliermetastase preferential pathways voor:
1) V. cava type
2) V. portae type
3) Mediaanlijn type (Bijvoorbeeld bij schildklier en prostaatcarcinoom die vooral naar en langs de wervelkolom metastaseren)
Wat is vasculair dissemination en homing?
In circulatie worden tumorcellen opgeruimd door macrofagen. Als klompjes (Tumor embolus) hebben cellen meer overlevingskansen.
De volgende stap: Afremmen en plakken aan endotheel en immigratie
Welke vorm van uitzaaiing hebben niet epitheliale tumoren (Voornamelijk sarcomen) meestal?
Bij niet-epitheliale tumoren is hematogene metastasering meestal de eerste en enige vorm van uitzaaiing
Is het bij epitheliale tumoren meestal de eerste uitzaaiing lymfogeen of hematogeen?
Lymfogeen
Wat zijn moleculaire veranderingen bij metastasering?
Staan onder controle van EMT-inducing transcription factoren (EMT-TFs)
Deze transcriptiefactoren zijn o.a. TWIST, SNAIL, SLUG, ZEB1.
Ze activeren meerdere genen voor een EMT programma. SNAIL en TWIST bevorderen o.a. E-cadherine in epitheliale tumoren
Verhoogde expressie van proteases en mesenchymale genen is in veel invasieve tumoren aanwezig
Wat is EMT?
Epitheliale-mesenchymale-transitie is een biologisch proces waarbij epitheelcellen omgevormd worden tot mesenchymale cellen
Wat is dormancy?
Kan EMT onderbreken
Kan het patroon van metastasering voorspeld of verklaard worden?
Globaal geldt: Het vasculaire bed/drainage speelt een grote rol, maar verklaart niet dat longtumoren vaak naar de bijnier uitzaaien. Diafragma geldt als barrière
Er worden zelden metastasen gezien in bijvoorbeeld milt of dwarsgestreepte spiervezels -> Infavorable Soil
Soil is niet onveranderlijk: In een regenerende lever groeien metastasen sneller
Tumorstroma cellen spelen een rol
