5.4 Cel-Cel Contact en Tumorigenese

Question 1

Wat zijn de kenmerken van epitheliale cellen?

Answer 1

Epitheliale cellen hechten onderling (Adhesief) en aan een basis of basaalmembraan die weer verankerd is aan een onderliggende matrix (Interstitial matrix)

Ze zijn gepolariseerd (Apicale zijde is niet gelijk aan de basale zijde). De gepolariseerde organisatie is cruciaal voor de functie

Question 2

Cel-cel contact vooral bij epitheliale cellen. Waar zorgt het voor?

Answer 2

• Nutriënt opname en sap productie (Darm)
• Barrière functie (Bijvoorbeeld de huid)
• Gespecialiseerde epitheelcellen maken (Haar, talg)
• Hormoonsecretie (Endocrien), zweet, traan, melksecretie (Exocrien)
• Zintuig functie (Oor, cornea oog)

Question 3

Wat is de definitie van basaalmembraan?

Answer 3

Een sterk georganiseerde laag van het ECM onder de epitheliale cellen en rondom het endotheel. En gladde spiercellen vormen het basaalmembraan

Question 4

Hoe ontstaat een basaalmembraan?

Answer 4

Het wordt gezamenlijk gesynthetiseerd door het bovenliggende epitheel en de onderliggende mesenchymale cellen, waardoor een plat lammelair ‘kippengaas’ wordt gevormd (Erg poreus)

Question 5

Wat zijn de belangrijkste onderdelen van het basaalmembraan?

Answer 5

Amorf niet-fibrillair type IV collageen en laminine

Question 6

Waarin verschilt het basaalmembraan met interstitiële matrix?

Answer 6

Bevatten dezelfde bouwstenen, maar in een andere samenstelling (Collageen en proteoglycanen zitten in beide structuren)

Worden tezamen ECM genoemd

Question 7

Wat kunnen kankercellen doen met de interstitiële matrix?

Answer 7

Maligne cellen lijken het vermogen te hebben om de compositie van interstitiële matrix aan te sturen.

NB: Als de kankercellen door de Basaalmembraan heen zijn gegaan -> Invasie

Question 8

Waar liggen absorptieve en muceuze cellen en wat doen ze?

Answer 8

Ze liggen naast elkaar in de darm en hebben gescheiden stromen

Absorptieve cellen nemen nutriënten op
Gobletcellen (Muceuze cellen) secreteren de mucus dat de darmwand beschermd en ‘smeert’

Question 9

Wat zijn de onderlinge hechtingen van de epitheelcellen?

Answer 9

• Tight junctions (Waterdicht)
• Adherend junctions
• Desmosomen
• Gap junctions (Passieve kanalen waar ionen en metabolieten doorheen kunnen)
• Hemi desmosomen (Cel zit goed vast op het onderliggend weefsel)

Question 10

Wat zijn de belangrijkste componenten van de tight junctions in gepolariseerde epitheelcellen?

Answer 10

• Claudin
• Occludin
• Junctional Adhesiun Molecule (JAM)
• Coxsackievirus en Adenovirus Receptor (CAR)

Question 11

Wat doen tight junctions?

Answer 11

Sluit aangrenzende cellen samen in een epitheellaag om lekkage van moleculen ertussen te voorkomen

Question 12

Wat doen adherend junctions/belt junctions?

Answer 12

Verbindt een actinebundel in de ene cel met een gelijkwaardige bundel in een naastgelegen cel

Question 13

Wat doen desmosomen?

Answer 13

Verbindt de intermediaire filamenten (Keratine) in de ene cellen met die in de naastgelegen cel

Question 14

Wat doen gap junctions?

Answer 14

Vormen een kanaal waardoor kleine water oplosbare moleculen van cel naar cel kunnen gaan

Question 15

Wat doen hemidesmosomen?

Answer 15

Verankert intermediaire filamenten in een cel aan de basale lamina

Question 16

Wat is E-cadherine?

Answer 16

Een gedeeld component van adherent junctions en desmosomen

Adherent junctions en desmosomen zijn beide rondom de transmembraan eiwit gebouwd dat behoort tot de cadherine familie

Een cadherine molecuul ligt in het plasmamembraan van een cel en bindt direct aan een identiek cadherine molecuul, gevonden aan plasmamembraan van de naastliggende cel -> Homofiele binding

Cadherine functie is Ca2+ afhankelijk
Remt uitzaaiing van kankercellen door verlies van cadherines vaak betrokken bij metastasering

Question 17

Waar staat E-cadherine voor?

Answer 17

Epitheel-cadherine

Question 18

Wat zijn de kenmerken van de E-cadherine familie (6)?

Answer 18

• Cel-cel adhesie molecuul
• Weefsel specifieke subtypes: E-, P-, en N-cadherine
• Afhankelijk van calciumionen
• Homotypische interactie
• Gekoppeld aan het cytoskelet (Actine) en Intermediaire filamenten (Keratine) via linker moleculen
• Remt uitzaaiing van kankercellen -> Verlies van cadherines vaak betrokken bij metastasering

Question 19

Wat bindt E-cadherine aan de binnenzijde?

Answer 19

E-cadherine bindt bèta-catenine (APC ook) aan de binnenzijde

Question 20

Wat zijn de kenmerken van de integrine familie (8)?

Answer 20

• Verbindt epitheel met cel-bm en ECM interactie
• Dimeer opgebouwd uit een Alpha- en bèta-keten
• Samenstelling dimeer bepaalt specificiteit voor ECM eiwit
• Binden RGD sequenties (Arginine-Glycerine-Aspartaat zuur)
• Tevens signaal transductie (Groei regulatie)
• Binnen cel gekoppeld aan cytoskelet
• Betrokken/Onderdeel bij hemidesmosoom
• Heterotypische of heterofiele adhesie -> Verschillende moleculen binden elkaar (Bijv. integrin aan matrixmolecuul)

Question 21

Wat zijn voorbeelden van intermediaire filamenten?

Answer 21

• Keratine: Epitheel
• Vimentine: Mesenchymaal
• Desmine: Spier
• GFAP: Glia
• Neurofilament: Neuronen

Question 22

Wat zijn de belangrijkste onderdelen van de ECM?

Answer 22

• Basaalmembraan
• Interstitiële matrix

Question 23

Wat zijn de kenmerken van ECM?

Answer 23

Onoplosbaar, dynamisch netwerk van geglycolyseerde eiwitten

Zorgt voor stevigheid en compartimentalisatie van cellen, weefsels en organen en heeft een invloed op cel gedrag

Question 24

Wat zijn de componenten van de interstitiële matrix?

Answer 24

• Collageen type I
• Elastine
• Fibronectine
• Proteoglycanen

Question 25

Wat zijn de cellulaire componenten van de interstitiële matrix?

Answer 25

• Fibroblasten
• Lymfocyten
• Macrofagen
• Bloedvaten
• Lymfevaten
• Zenuwen

Question 26

Wanneer is BM/ECM aangetast bij kanker?

Answer 26

Laat

Bij maligniteit carcinoma

Question 27

Hoe gaat tumorigenese en wat zijn de stappen?

Answer 27

1) Normaal
2) Dysplasie
3) Carcinoma In-Situ
4) Invasief Carcinoom
5) Metastase

Question 28

Wat gebeurd er bij tumorigenese stap 1: Normaal?

Answer 28

Normaal: Proliferatie en differentiatie van het epitheel

Cel-cel en cel-ECM adhesie

Question 29

Wat gebeurd er bij tumorigenese stap 2: Dysplasie?

Answer 29

Dysplasie (Intra-epitheliale neoplasie): Gestoorde differentiatie en proliferatie (Precancereuze afwijking)

Verminderde cel-cel en cel-ECM adhesie.
De cellen liggen wat losser en kunnen meer bewegen en is er migratie (Verliezen hun adhesie componenten). Verlies van catenin of E-cadherin en verminderde ECM adhesie

Question 30

Wat gebeurd er bij tumorigenese stap 3: Carcinoma In-Situ?

Answer 30

Gestoorde differentiatie in alle lagen, Basaalmembraan nog niet doorbroken

Verminderde cel-cel en cel-ECM adhesie

Question 31

Wat gebeurd er bij tumorigenese stap 4: Invasie carcinoom?

Answer 31

Autonome groei, tumorcellen penetreren omringende ECM
Er worden eiwitten geproduceerd die de basaalmembraan componenten kunnen afbreken (Metalloproteinases)

Veranderde cel-cel en cel-ECM adhesie
Verhoogde regulatie van integrines (Om er doorheen te kunnen boren)

Question 32

Wat gebeurd er bij tumorigenese stap 5: Metastase?

Answer 32

Autonome uitgroei van tumorcellen op afstand van de primaire tumor: In de lymfeklieren en andere organen (Via de bloedbaan)

Gedeeltelijk herstel van cel-cel en cel-ECM adhesie