Rentgenodiagnostyka w endo Flashcards
Który wymiar na dwuwymiarowym zdjęciu zewnątrz- i wewnątrzustnym lekarz musi sobie wyobrazić?
przedsionkowo-językowy (poprzeczny)
Jakie struktury w obrębie szczęki mogą utrudniać właściwe rozpoznanie?
- kostny brzeg dołu nosowego
- szew pośrodkowy szczęki
- otwór i kanał przysieczny
- łuk jarzmowy
- zatoki szczękowe (szczególnie dno zatoki szczękowej, zachyłki zatok oraz ich przegrody kostne)
- podniebienie twarde
Jakie struktury w obrębie żuchwy mogą utrudniać właściwe rozpoznanie?
- otwór językowy
- otwór bródkowy
- kanał żuchwy
- kresa żuchwowo-gnykowa
- kresa skośna
Jak rozróżnić kresę skośną od żuchwowo-gnykowej na RTG dolnych trzonowców, gdy widoczne są obie?
kresa żuchwowo-gnykowa położona jest poniżej kresy skośnej
Dlaczego analogowe zdjęcia wewnątrzustne za moment będą historią rentgenodiagnostyki?
- czas uzyskania pełnowartościowego zdjęcia RTG wynosi kilkanaście minut (ze względu na czasochłonny proces “mokrej” obróbki ciemniowej)
- konieczność stosowania szkodliwych odczynników chemicznych (wywoływacze i utrwalacze)
- ważne są umiejętności osoby wykonującej zdjęcie, jakość procesu wywołania i parametry ekspozycji (gdy są nieprawidłowe, zdjęcie jest nieprzydatne)
• jedyne co stanowi plus tych zdjęć to prawie nieskończona rozdzielczość kliszy (wysokie odwzorowanie szczegółów)
Jakie główne cele ma nowoczesna diagnostyka radiologiczna?
jak najlepsza jakość przy jak najwyższym bezpieczeństwie
Zalety radiografii cyfrowej:
- prezentowanie uzyskanego obrazu RTG w formie cyfrowej (na monitorze komputera)
- możliwość bardzo szybkiej i prostej obróbki cyfrowej radiogramu
- zmniejszenie dawki obciążającej pacjenta (detektory radiografii cyfrowej są wielokrotnie bardziej czułe na promieniowanie RTG od błon rentgenowskich → skrócenie czasu ekspozycji)
Rodzaje radiografii cyfrowej:
pośrednia i bezpośrednia
Na czym polega tworzenie obrazu w radiografii cyfrowej pośredniej?
promieniowanie RTG → pośredni nośnik obrazu = płytka pokryta światłoczułym fosforem magazynującym PSP (występuje w kilku różnych rozmiarach) → umieszczenie płytki w specjalnym skanerze, w którym wiązka lasera helowo-neonowego wzbudza fosfor, a uwolniona z niego energia jest w postaci światła → fotopowielacz przekształca je na sygnał cyfrowy
Czy płytka PSP wykorzystywana do radiografii cyfrowej pośredniej może być używana wielokrotnie?
tak, po odczycie jest poddawana działaniu światła widzialnego, które powoduje usunięcie utajonego obrazu z fosforu magazynującego
Na czym polega tworzenie obrazu w radiografii cyfrowej bezpośredniej?
promieniowanie RTG → detektor wyposażony w element ze sprzężeniem ładunku (CCD) / element oparty o technologię półprzewodnikową (CMOS) → połączenie bezpośrednio z komputerem
Dlaczego w endodoncji super-ważne jest korzystanie z metod rentgenodiagnostyki o znacznie zredukowanej dawce efektywnej promieniowania?
podczas leczenia endodontycznego wykonuje się znaczną liczbę zdjęć RTG
W jaki sposób przekształcanie cyfrowego obrazu rentgenowskiego może być przydatne w naszej praktyce?
- powiększanie → ocena niewielkich zmian patologicznych, uwidacznianie wierzchołka narzędzia w kanale
- zmiana nasycenia (regulacja jasności i kontrastu)
- zmiana obrazu negatywowego na pozytyw → dostrzeżenie pewnych nieprawidłowości, które na tradycyjnym radiogramie mogłyby zostać niezauważone
- psudokolorowanie → łatwiejsze diagnozowanie zmian patologicznych i łatwiejsza komunikacja lekarza z pacjentem
- tymosynteza = isodensity → ocena rozległości zmian
- kalibracja oraz pomiary liniowe → dodatkowa metoda pomiaru długości zęba
Czym jest pseudokolorowanie?
zamiana pikseli skali szarości na przyporządkowane im odpowiednie barwy (ko ludzkie łatwiej rozróżnia kolory niż odcienie szarości)
Czym jest tomosynteza?
uwypuklenie pikseli o tej samej wartości skali szarości przy użyciu jednego koloru
Podstawowe rodzaje badań rentgenowskich wykorzystywane w leczeniu endo:
- OPG
- zdjęcie zębowe
- CBCT
Czym różni się zdjęcie pantomograficzne od ortopantomograficznego?
- OPG - podczas wykonywania zdjęcia, układ źródło promieniowania - detektor obraca się wokół trzech osi obrotu
- patomograficzne - podczas wykonywania zdjęcia, układ źródło promieniowania - detektor obraca się wokół jednej osi obrotu
Dlaczego OPG jest niewystarczające do podjęcia decyzji o leczeniu kanałowym?
- zbyt niska rozdzielczość
- powiększenie obrazu nawet do 25%
- zniekształcenia geometryczne
- nakładanie się struktur anatomicznych
- niewłaściwe pozycjonowanie pacjenta w aparacie
Które zęby są najgorzej widoczne na zdjęciu pantomograficznym? Dlaczego?
sieczne górne i dolne (nakładanie się na tę okolicę kręgosłupa) oraz górne przedtrzonowce i trzonowce (zatrzymanie powietrza między podniebieniem twardym a grzbietem języka)
Jakie informacje możemy uzyskać ze zdjęcia pantomograficznego?
ocenę stanu kości szczęki i żuchwy (zaniki pionowe i poziome) → ocena zmian endo-perio
Jakie informacje możemy uzyskać z OPG?
- kształt korzeni zębów
- obecność zmian okołowierzchołkowych
- zęby po leczeniu amputacyjnym
- rozległe zniszczenia twardych tkanek w obrębie koron i korzeni zębów
Jakie zdjęcie jest najpowszechniej wykonywane w endodoncji?
zdjęcie zębowe = przylegające zdjęcie wewnątrzustne = zdjęcie celowane na wierzchołek korzenia
Co powinno przedstawiać prawidłowo wykonane zdjęcie zębowe?
- cała korona kliniczna
- korzeń lub korzenie
- kość wyrostka zębodołowego szczęki / część zębodołową żuchwy w takim zakresie, aby zostało uwidocznione przyzębie wierzchołkowe i brzeżne
- diagnozowany ząb powinien być usytuowany w centralnej części radiogramu
Czy zdjęcia zębowe powiększają czy pomniejszają obraz? Ile mogą wynosić odchylenia od rzeczywistych wymiarów?
mogą powiększać lub pomniejszać w zależności od zastosowanej techniki, odchylenia mogą wynosić od 5 do 7 mm
Metoda Ingle’a:
- metoda radiologicznego wyznaczania długości roboczej kanału
- polega na wykonaniu co najmniej dwóch zdjęć RTG: pierwsze służy do oceny wstępnego oszacowania długości zęba, a kolejne wykonuje się z narzędziem kanałowym wprowadzonym o 1-1,5 mm krócej niż zmierzona na poprzednim zdjęciu radiologiczna długość zęba, gdy na drugim zdjęciu z narzędziem w kanale, wierzchołek instrumentu znajduje się powyżej 3 mm przed lub poza wierzchołkiem, należy położenie zdjęcia skorygować i wykonać kolejne zdjęcie
Zalety i wady wyznaczania długości roboczej kanału metodą Ingle’a:
ZALETY:
• bardzo precyzyjna
• można ją zastosować u pacjentów z rozrusznikami serca i zaburzeniami rytmu oraz w przypadku niezakończonego rozwoju wierzchołka korzenia zęba
WADY:
• czasochłonna
• zbyt obciążająca z punktu widzenia ochrony radiologicznej
Jak dzielimy CBCT ze względu na wielkość pola obrazowania?
- duże pole obrazowania (LARGE FOV) - najbardziej przydatne
- średnie pole obrazowania (MEDIUM FOV)
- ograniczone / małe pole obrazowania (SMALL FOV)
Czym jest pole obrazowania?
obszar w obrębie twarzoczaszki w kształcie walca (rzadziej kuli), który poddany naświetlany wiązką promieni RTG w kształcie stożka, zostaje zobrazowany na poszczególnych przekrojach tomogramu
Jaką dokładność mają pomiary wykonane na CBCT?
0,2 - 0,5 mm
Czym jest rozdzielczość przestrzenna?
parametr określający dokładność odwzorowania szczegółów na obrazie graficznym, a jednocześnie zdolność do odróżnienia dwóch najmniejszych punktów znajdujących się obok siebie → im wyższa rozdzielczość tym wyraźniejsze są detale na przekrojach tomogramu
W czym wyrażana jest rozdzielczość przestrzenna?
w wokselach (volume + element = voxel)
Czy CBCT powiększają czy pomniejszają obraz?
obiekty na przekrojach tomogramu CBCT mają rzeczywiste rozmiary oraz kształty
Jakie techniki wykonywania zdjęć zębowych wykorzystujemy z technologii cyfrowej?
- technika izometrii Cieszyńskiego
* technika kąta protego = technika równoległa
Kiedy technika izometrii Cieszyńskiego ma ograniczone zastosowanie?
w przypadku radiografii cyfrowej bezpośredniej
W jaki sposób należy ustawić detektor w wykonywaniu zdjęcia przylegającego?
- w jamie ustnej pacjenta w pobliżu zęba, którego obraz chcemy uzyskać
- musi przylegać do podniebienia lub do językowej strony części zębodołowej żuchwy
- krawędź detektora powinna wystawać 2 mm powyżej korony klinicznej zęba
- pacjent powinien przytrzymywać płytkę PSP / film RTG / czujnik kciukiem lub palcem wskazującym strony przeciwnej
- płaszczyzna zgryzowa powinna być równoległa do podłoża
W jaki sposób należy ustawić głowę pacjenta przy wykonywaniu zdjęcia zębowego by płaszczyzna zgryzowa była równoległa do podłoża?
- szczęka → delikatnie pochylić do przodu
* żuchwa → delikatnie odchylić do przodu
W jaki sposób możemy sobie poradzić z silnym odruchem wymiotnym u pacjenta?
znieczulić powierzchniowo błonę śluzową preparatem w sprayu
Na czym polega wykonanie zdjęcia zębowego techniką izometrii Cieszyńskiego?
promień centralny wiązki należy skierować prostopadle do dwusiecznej kąta (który wyznacza oś długa zęba i detektor) oraz w rzucie wierzchołka korzenia
Jakie kąty do płaszczyzny strzałkowej i płaszczyzny zgryzowej należy ustawić przy wykonywaniu zdjęć zębowych w szczęce techniką Cieszyńskiego?
stopnie do płaszczyzny strzałkowej: M: +80° do +90° P: +70° do +80° C: +60° do +75° I: 0°
stopnie do płaszczyzny zgryzowej: M: +25° do +30° P: +35° do +40° C: +45° do +50° I: +55° do +65°
Jakie kąty do płaszczyzny strzałkowej i płaszczyzny zgryzowej należy ustawić przy wykonywaniu zdjęć zębowych w żuchwie techniką Cieszyńskiego?
stopnie do płaszczyzny strzałkowej: M: +80° do +90° P: +70° do +80° C: +45° do +50° I: 0°
stopnie do płaszczyzny zgryzowej: M: 0° P: -5° do -10° C: -15° do -30° I: -15° do -30°
Jakie są wady i zalety wykonywania zdjęć zębowych techniką izometrii Cieszyńskiego?
ZALETY:
• uzyskanie obrazu zęba w wymiarze rzeczywistym
WADY:
• trudne do wykonania (umiejętności osoby wykonującej i warunki anatomiczne pacjenta)
• trudne jest uzyskanie powtarzalnych obrazów RTG (co jest konieczne w leczeniu kanałowym)
Na czym polega wykonanie zdjęcia zębowego techniką kąta prostego?
detektor promieniowania należy ułożyć równolegle do długiej osi zęba, a promień centralny biegnie prostopadle do nich
W jaki sposób wykonuje się zdjęcie techniką równoległą?
- wykorzystuje się specjalne trzymadełka detektora promieniowania RTG = pozycjonery XCP
- stosuje się przedłużony tubus (ok. 30 cm) w aparacie RTG (aby uniknąć powiększenia wiązka musi być jak najbardziej równoległa)
- nośnik musi być odsunięty od prześwietlanego obiektu
Jakie są wady i zalety wykonywania zdjęć zębowych techniką kąta prostego?
ZALETY:
• powtarzalne radiogramy
• prawidłowo założony pozycjoner uniemożliwia przesunięcie tubusu podczas wykonywania zdjęcia+
• łatwość wykonania → zmniejszenie ryzyka konieczności powtarzania ekspozycji
WADY:
• często trudne do wykonania w przypadku trzecich trzonowców (ze względu na budowę ramek)
• trudne do wykonania u pacjentów ze słabo wysklepionym podniebieniem
O czym mówi zasada ortradialności?
promień centralny należy ustawić prostopadle do stycznej wybranego fragmentu łuku zębowego oraz prostopadle do detektora i osi długiej zęba
W której technice wykonywania zdjęcia zębowego stosujemy zasadę ortoradialności?
według Arabskiej zarówno w technice izometrii, jak i technice kąta prostego
ALE ALE, według mnie to bez sensu bo jest to sprzeczne z założeniami techniki izometrii
Na czym polega wykonywanie zdjęć zębowych w projekcji skośnej?
zastosowanie odchylenia promienia centralnego o 20° w kierunku mezjalnym lub dystalnym w technice kąta prostego
W jakim celu stosuje się projekcję skośną?
by uwidocznić kanały korzeniowe, zlokalizowane w płaszczyźnie językowo-przedsionkowej
Jakie odchylenie (mezjalne czy dystalne) stosujemy w projekcji skośnej poszczególnych zębów szczęki?
M: 90° lub 20° mezjalnie (trzonowce z czterema kanałami)
P: 20° mezjalnie
C: 90°
I: 90°
Jakie odchylenie (mezjalne czy dystalne) stosujemy w projekcji skośnej poszczególnych zębów żuchwy?
M: 20° dystalnie
P: 20° mezjalnie
C: 20° mezjalnie
I: 20° dystalnie
O czym mówi reguła SLOB?
= same lingual opposite buccal
- struktura anatomiczna położona bliżej czujnika na obrazie rentgenowskim w projekcji skośnej przesunie się minimalnie w tym samym kierunku, z którego biegnie promień centralny
- obiekty położone przedsionkowo przesuną się znacznie dalej i w kierunku przeciwnym do tego, z którego biegł promień centralny
Ile zdjęć należy wykonać podczas leczenia endodontycznego? W jakim celu?
przynajmniej trzy
1) diagnostyczne
2) z pilnikami lub ćwiekami wewnątrz kanału
3) po zakończeniu leczenia kanałowego
W jakim celu wykonujemy zdjęcie diagnostyczne podczas leczenia endodontycznego?
jest niezbędne do postawienia właściwej diagnozy → wybór odpowiedniej metody leczenia
Co należy ocenić na radiogramie wstępnym (diagnostycznym)?
- stan i ilość tkanek twardych w obrębie korony i w części korzeniowej zęba (próchnica pierwotna, wtórna, rekonstrukcje zachowawcze lub protetyczne w obrębie korony i korzenia)
- przebieg i poziom kości, blaszkę zbitą i kość gąbczastą
- kształt korzeni, stopień ich zakrzywienia
- wstępna długość korzeni
- liczba kanałów korzeniowych
- obecność zmian patologicznych w obrębie przyzębia wierzchołkowego i brzeżnego (zmiany okołowierzchołkowe, torbiele, resorpcje zapalne)
- przetoki czynne i bierne
- w przypadku powtórnego leczenia kanałowego: jakość wypełnienia kanałów, obecność złamanych instrumentów i ich lokalizację
W jakim kierunku możemy ocenić zakrzywienie korzeni na zdjęciu zębowym?
w kierunku mezjalno-dystalnym
Czy ząb, który w obrazie RTG ma widoczne zmiany okołowierzchołkowe może mieć żywą miazgę?
z reguły nie
jedynym wyjątkiem jest włókniste zapalenie tkanek okołowierzchołkowych, które jest wynikiem przeciążenia zęba
O czym świadczą obecne przetoki?
o przewlekłym stanie zapalnym
Jaki rozmiar powinno mieć narzędzie / ćwiek umieszczone w kanale by było widoczne na zdjęciu RTG?
co najmniej 20 wg ISO
Na jakim etapie leczenia wykonujemy zdjęcie z ćwiekiem gutaperkowym?
po opracowaniu chemo-mechanicznym kanału
Na jaką długość i jaki rozmiar ćwieka umieszczamy w kanale do wykonania zdjęcia kontrolnego?
w rozmiarze MAF (nie mniej niż 20 wg ISO) na opracowaną długość roboczą
W jakim celu wykonujemy zdjęcie z ćwiekiem po opracowaniu chemo-mechanicznym kanały?
- by zweryfikować, czy kanały opracowano na dobrą długość roboczą (i w razie potrzeby ją zmienić)
- gdy lekarz podejrzewa nieprawidłowy kierunek opracowania kanału = wytworzenie fałszywej drogi (via falsa)
W jakim celu wykonujemy zdjęcie po zakończeniu leczenia endo?
- ocena długości na jaką wypełniona kanały
- ocena jakości wypełnienia
- po zamknięciu perforacji dna komory lub ściany korzenia lub tzw. open apex (zdjęcie kontrolne wykonuje się natychmiast po wykonaniu procedury, aby w razie konieczności skorygować położenie preparatu zamykającego)
Kiedy kanał uznajemy za prawidłowo wypełniony?
gdy materiał umieszczony jest 0-2 mm od wierzchołka radiologicznego korzenia
Kiedy uznajemy, że materiał przy wypełnianiu kanału został przepchnięty?
gdy ćwiek gutaperkowy przechodzi poza otwór wierzchołkowy
Kiedy uznajemy, że kanał został przepełniony?
gdy sealer jest poza wierzchołkiem
Kiedy uznajemy, że kanał został niedopełniony?
gdy uszczelniacz z gutaperką umieszczone są w odległości większej niż 2 mm od wierzchołka radiologicznego
W jakim celu stosujemy odległą w czasie kontrolę po leczeniu endo?
- by ocenić, czy w tkankach przyzębia wierzchołkowego nastąpił proces naprawczy i cofnięcie zmian
- na podstawie zdjęć kontrolnych lekarz podejmuje decyzję o sposobie leczenia utrzymujących się zmian zapalnych (re-endo lub leczenie mikrochirurgiczno-endodontyczne)
- jeżeli ząb lecznony kanałowo nie miał zmian okołowierzchołkowych zdjęcie kontrolne należy wykonać po roku, by wcześnie wychwycić ewentualne niepowodzenie leczenia i rozwój zmian okołowierzchołkowych
Po jakim czasie możemy dostrzec na radiogramie gojenie zmian okołowierzchołkowych?
po 3-6 miesiącach
Ile czasu może zająć całkowite wygojenie zmian okołowierzchołkowych?
nawet 4 lata
W jakim czasie po zakończeniu leczenia endo należy wykonać kontrolę radiologiczną?
1) 6 miesięcy po zakończeniu leczenia
2) po upływie roku od pierwszej kontroli
3) kolejne w odstępach dwuletnich
W jakich płaszczyznach analizujemy obraz CBCT?
- osiowej
- czołowej
- strzałkowej
Co analizujemy w płaszczyźnie osiowej CBCT?
- liczbę kanałów korzeniowych
- obecność pionowych pęknięć korzeni (VRF - vertical root fracture)
- przejaśnienia wokół korzeni świadczące o toczącym się przewlekłym stanie zapalnym
Co analizujemy w płaszczyźnie czołowej CBCT?
- przebieg kanałów i kierunek ich zagięcia w wymiarze przedsionkowo-językowym
- lokalizacja i rozległość zmian zapalnych okołowierzchołkowych na ścianie przedsionkowej lub językowej korzenia
Co analizujemy w płaszczyźnie strzałkowej CBCT?
- pomiar długości kanałów korzeniowych
- przebieg kanałów i kierunek ich zagięcia w wymiarze mezjalno-dystalnym
- lokalizacja i rozległość zmian zapalnych okołowierzchołkowych na ścianie mezjalnej lub dystalnej korzenia
Czym jest renderowanie objętościowe?
uzyskanie obrazu trójwymiarowego z dwuwymiarowego
Jakie zalety ma korzystanie z obrazów trójwymiarowych?
- lepiej widać ubytki kości
- łatwiej dostrzec pęknięcia korzeni
- ułatwia komunikację z pacjentem
Zalety CBCT:
- nie ma problemu diagnostycznego wynikającego z nakładania się struktur anatomicznych
- lepiej widać zmiany zapalne okołozębowe
- wysoka rozdzielczość (0,125 lub 0,2 woksela)
