Gerostomatologia Flashcards
1
Q
Zakres jakich nauk obejmuje gerostomatologia?
A
- specjalności stom, głównie zacho z endo, perio i protę
- medyczne (geriatria, gerontologia)
- nauki humanistyczne (psychologia, socjologia, etyka)
2
Q
Podokresy okresu starości wg WHO:
A
- 45-59 lat - okres starzenia się
- 60-74 lata - wczesna starość
- 75-90 lat - późna starość
- > 90 lat - wiek sędziwy (osoby długowieczne)
3
Q
Wspólne cechy ludzi w starszym wieku:
A
- zmniejszenie masy ciała
- zaburzenia sercowo-naczyniowe
- zmniejszenie pojemności płuc
- zwolnienie czynności nerek
4
Q
Czy można uniknąć procesu inwolucji?
A
nie, inwolucja jest genetycznie uwarunkowanym zjawiskiem występującym w kocowym etapie życia, nieuniknionym i nieodwracalnym, prowadzi do upośledzenia wszystkich funkcji organizmu
5
Q
Jaką zachorowalnością charakteryzuje się okres starzenia się ustroju?
A
większą zachorowalnością na choroby somatyczne, które mają raczej charakter przewlekły
6
Q
Jaki charakter może mieć przebieg chorób u osób starszych w porównaniu z młodymi?
A
nietypowy, zmieniona symptomatologia i odmienne wyniki leczenia
7
Q
Do czego prowadzi obniżenie sprawności ruchowej ludzi w podeszłym wieku?
A
pogorszenie higieny JU
8
Q
Cecha charakterystyczna starzenia się zębów:
A
zmiana kształtu i barwy
9
Q
Jak zmienia się barwa zębów w wyniku starzenia?
A
- ciemnieją, stają się matowe, przyjmując odcień żółty, szary lub zielonobrązowy
- często przebarwienia związane ze spożywaniem niektórych pokarmów czy paleniem papierosów, a także nagromadzeniem w szkliwie jonów metali (miedź, żelazo, ołów i cyna)
- zażółcenie korzeni
10
Q
Jony jakich metali mogą gromadzić się z wiekiem w szkliwie zębów i powodować ich przebarwienia?
A
miedź, żelazo, ołów i cyna
11
Q
W jakim wieku zaczynają stawać się wyraźne zmiany barwy zębów związane z wiekiem?
A
50-60 lat
12
Q
Jak zmienia się kształt zębów z wiekiem?
A
starcie zębów w wyniku ich zużycia, niekiedy nawyków, a także indywidualnej podatności oraz obecności parafunkcji → bardziej kruche i podatne na złamania
13
Q
Jakie części zęba ulegają starciu wraz z wiekiem?
A
brzegi sieczne oraz powierzchnie żujące i styczne
14
Q
Jak z wiekiem zmienia się ilość składników organicznych i nieorganicznych w szkliwie?
A
zmniejsza się ilość skł organicznych, a zwiększa nieorganicznych → szkliwo traci swój naturalny połysk i staje się mniej przezierne
15
Q
Skąd się biorą jony metali odkładane w szkliwie?
A
dyfundują ze śliny
16
Q
Jak zmienia się efektywność wybudowywania się fluoru do szkliwa z wiekiem?
A
zmniejsza się
17
Q
Jak zmieniający się stopień mineralizacji szkliwa wraz z wiekiem wpływa na podatność na próchnicę?
A
zwiększanie zawartości subst nieorganicznej → zwiększenie mineralizacji → zmniejszenie podatności na działanie kwasów = mniejsza podatność na próchnicę
z wiekiem szkliwo ulega ścieńczeniu → proc demineralizacji przebiegają szybciej i głębiej = możliwość powstania i rozwoju próchnicy znacznie się zwiększa
18
Q
Jakie zmiany zachodzą w zębinie wraz z wiekiem?
A
odkłada się zębina wtórna fizjo i stopniowo obliterują się kanaliki zębinowe
19
Q
Gdzie początkowo odkładana jest zębina wtórna fizjo?
A
głównie w sklepieniu i dnie komory zębów (w mniejszym stopniu na jej ścianach)
20
Q
Jak odkłada się zębina prowadząca do obliteracji kanalików zębinowych?
A
wynik stopniowego wzrostu i poszerzania się zębiny okołokanalikowej
21
Q
Co dzieje się z wypustkami odonto w wyniku sklerozy kanalików?
A
zmniejsza się przestrzeń dla wypustek → wycofywanie się wypustek i ich stopniowy zanik (w warunkach fizjo ok. 50% kanalików ulega całkowitej obliteracji, a w wyniku późnej patologicznej sklerozy - ponad 80%)
22
Q
Gdzie w zębinie znajduje się więcej zobliterowanych kanalików?
A
na obwodzie (mniej w okolicy miazgi)
23
Q
Do czego prowadzi gromadzenie elementów krystalicznych w świetle kanalików zębinowych wraz z wiekiem?
A
zmiana gęstości i twardości zębiny oraz do przeświecania zębiny
24
Q
Jak zmienia się wilgotność zębiny z wiekiem i do czego to prowadzi?
A
zanik wilgotności → kruchość zęba
25
Jak zmienia się reaktywność zębiny wraz z wiekiem?
zmniejsza się na wszelkiego rodzaju bodźce
26
Jak zmienia się warstwa cementu wraz z wiekiem?
zwiększanie grubości = gruba warstwa cementu jest wyraźną oznaką starzenia się zęba
27
Na jakie czynniki narażony jest cement starych zębów?
może ulegać uszkodzeniom mechanicznym i/lub próchnicy → odsłonięty ze względu na recesje
28
Dlaczego u starszych ludzi dochodzi do nawarstwienia cementu?
niedożywienie cementocytów, które ulegają zwyrodnieniu; zmniejszenie liczby cementoblastów; obniżona aktywność mitotyczna
29
Jak zmienia się miazga wraz z wiekiem?
ulega stopniowej degradacji
* zmniejsza się jej masa (zmniejszenie przestrzeni dla miazgi wskutek odkładania zębiny wtórnej)
* zmniejsza się liczba elementów komórkowych, a wzrasta liczba włókien kolagenowych i ich gęstość
* odonto obkurczają się i ulegają zwyrodnieniu wodniczkowemu i tłuszczowemu
* zmniejsza się unaczynienie
* zmniejsza się liczba zakończeń nerwowych, następuje redukcja długości i średnicy włókien
* pojawiają się zwapnienia, szczególnie w miazdze korzeniowej
→ zmniejszenie zdolności miazgi do odp na uraz, obniżenie wrażliwości na bodźce i podniesienie progu pobudliwości
30
Czy u ludzi starszych można stosować leczenie biologiczne?
można wszystko, ale wyniki leczenia będą gorsze niż u ludzi młodych → proc obronne i naprawcze miazgi przebiegają wolniej i rzadko dochodzi do wytworzenia mostu zębinowego
31
Jak zmieniają się pęczki włókien ozębnej z wiekiem?
są grubsze lecz mniej wyraźne, a między włóknami rzadko są widoczne fibroblasty
32
Jak zmienia się zdolność tworzenia nowych włókien ozębnej z wiekiem?
powstaje mniej nowych włókien, ale zmniejsza się także ich rozpad
33
Jak zmienia się szerokość szpary ozębnej?
zwiększa się, ale na skutek odkładania cementu na pow korzenia może ona ulec zmniejszeniu
34
Jak zmienia się odporność na czynniki kariogenne z wiekiem i co z tego wynika?
zwiększa się odporność na czynniki kariogenne → u ludzi starszych rzadko mamy do czynienia z ostrą próchnicą
35
Czy u ludzi starszych próchnica przebiega z objawami subiektywnymi?
* rzadko mamy do czynienia z objawami bólowymi ze względu na próchnicę → wynik znacznego odkładania zębiny wtórnej
* objawy bólowe mogą wynikać z: uszkodzenia brodawek m-zębowych, drażnienia tk miękkich ostrymi brzegami zz lub rozkładu resztek pokarmowych zalegających w przestrzeniach m-zębowych
36
Nowe ubytki próchnicowe u osób starszych - czy występują i gdzie?
rzadkość; zwykle występują jako próchnica wtórna
37
Dynamika procesu próchnicowego w bruzdach u osób starszych?
próchnica postępuje wolno, zwłaszcza gdy brak zęba sąsiedniego lub jeśli przestrzenie m-zębowe uległy zwiększeniu (lepsze warunki do utrzymania prawidłowej higieny i remineralizacji) → możliwe zatrzymanie próchnicy
38
Charakterystyczny obraz próchnicy u osób starszych:
rozległe, niegłębokie ciemnobrązowe lub czarne ubytki, które wykazują dużą twardość ścian i dna → nie wymagają leczenia
39
Jaka jest częstość występowania próchnicy w bruzdach na pow żujących u pacjentów starszych?
niezwykle rzadka → ciemne przebarwienia są wynikiem wcześniejszej aktywnej próchnicy, która uległa zatrzymaniu; jeśli nie stwierdza się rozmiękczenia - nie wymaga interwencji
40
Jaki typ próchnicy jest charakterystyczny dla osób starszych?
* próchnica korzeni (zwiększona długość korony klinicznej eksponuję pow korzenia na działanie środowiska JU i czynników próchnicotwórczych)
* próchnica okrężna, zwłaszcza przy starczym zaniku przyzębia, najczęściej na przedsionkowej części szyjki zęba
41
Czynniki zwiększające ryzyko próchnicy okrężnej u osób starszych:
* zła higiena
| * uzupełnienia prot
42
Gdzie występuje typowa próchnica korzenia?
przy połączeniu szkliwno-cementowym i szerzy się w kierunku wierzchołka w miarę obnażania korzenia
43
Czynniki zwiększające ryzyko próchnicy korzenia:
* recesja dziąsła
* utrata przyczepu
* radioterapia GiS
* zmniejszone wydzielanie śliny (spowodowane przez leki zażywane przez osoby starsze)
* zwiększona retencja płytki nazębnej
* przesunięcie pH śliny w kierunku kwaśnym
* dłuższe utrzymanie się krytycznego pH
44
Ubytki próchnicowe - wygląd:
jasnobrązowa plama, trudno ustalić granicę ubytku ze względu na miękkość zębiny i cementu
45
Ubytki próchnicowe - zagrożenie dla miazgi:
zazwyczaj nie stanowią zagrożenia, ubytki są najczęściej płytkie (ale grubość zębiny między pow korzenia a miazgą w większości przypadków jest bardzo mała)
46
Tempo rozwoju próchnicy korzenia u osób starszych:
względnie wolne
47
O czym należy pamiętać różnicując zmiany próchnicowe korzenia od zdrowych tkanek?
cement jest bardziej miękki od zębiny i ma mniej gładką powierzchnię
48
Początkowa próchnica korzenia - leczenie:
* wygładzenie powierzchni → zmniejszenie retencji płytki
* preparaty fluorkowe lub syntetyczny HA → zmiany próchnicowe cementu korzeniowego przyswajają znaczną ilość fluoru, ale remineralizacja jest trudna do uzyskania
49
Jakie czynniki wpływają na sposób leczenia próchnicy korzenia:
* dieta
* higiena
* stan przyzębia
* zaawansowanie próchnicy
50
Preparacja ubytku u ludzi starszych - zasady:
* doszczętne usuwanie mas próchnicowych
* zabiegi bez dostępu śliny
* dokładne wygładzenie brzegów ubytku → zwiększona kruchość zęba może spowodować odłamanie ostrych brzegów
* unikanie podcięć o ostrych krawędziach → zmiany w zębinie związane z wiekiem powodują większą łamliwość ścian ubytku
* łagodne przejście ścian ubytku w dno → zapobiega odłamaniu ścian
* w II kl ubytków odbudowywać powierzchnie styczne, a nie punkty styczne
* używanie ćwieków okołomiazgowych może grozić odłamaniem części korony
* mniejsza wrażliwość na ból → większe prawdopodobieństwo obnażenia lub zranienia miazgi
51
Klasyfikacja Billingsa a leczenie:
I stopień - stadium początkowe → wygładzenie i fluoryzacja
II stopień - powierzchniowe uszkodzenie objawiające się retencją płytki → usunięcie zmienionych tk, wygładzenie, wypolerowanie i fluoryzacja
III stopień - głębokie uszkodzenie cementu → opracowanie ubytku i wypełnienie materiałem do wypełnień stałych
52
Jakie materiały do wypełnień zalecane są u osób starszych?
* amalgam
* złożone
* GJ
53
Amalgam - pacjenci starsi:
* trudny do kondensacji w ubytkach kl II i płytkich ubytkach korzenia
* nie może być stosowany w ubytkach, w których wykonanie podcięć retencyjnych grozi złamaniem zęba
54
Materiały złożone - pacjenci starsi:
* wypełnienia kl III i IV, oraz czasem kl I
| * nie mogą być stosowane na pow korzenia → brak adhezji do cementu
55
GJ - pacjenci starsi:
* materiał z wyboru do wypełnień na pow korzenia
| * łączy się z zębiną i cementem, nie wymaga dodatkowej retencji
56
Ubytki w okolicy szyjki zęba - zalecany materiał do odbudowy:
kanapka (GJ + kompozyt) - ze względu na brak adhezji mat złożonych do cementu
57
Przyczyny samoistnych złamań zębów u osób starszych:
* zmiany w tk zęba związane z wiekiem
* obecne wypełnienia (każde preparowanie ubytku osłabia ząb, zmniejszając jego odporność na złamanie, szczególnie gdy ubytek znajduje się w okolicy przyszyjkowej, a korona kliniczna jest wydłużona)
* czynniki zgryzowe (niedostosowanie wypełnień do wysokości zwarcia lub brak kontaktu między zębami)
* zewnętrzne urazy skierowane prostopadle do pow zęba
58
Pęknięcia szkliwa u osób starszych:
* często
* najczęściej pionowe, na pow przedsionkowych (kapilarne szczeliny)
* rozległość pęknięć zwiększa się z wiekiem
* klinicznie: ciemne rysy
59
Do jakich złamań dochodzi najczęściej u osób starszych?
* samoistne (podczas żucia lub w wyniku działania sił zewnętrznych, np. podczas ekstrakcji sąsiedniego zęba)
* pęknięcia szkliwa
* odłamanie brzegów siecznych, czasem guzków zz bocznych
60
Jakie objawy wywołują złamania zębów u osób starszych?
dolegliwości bólowe i ruchomość zębów → zależne od zasięgu złamania i stanu miazgi
61
Złamania zz u osób starszych - leczenie:
* nieznaczne odłamania → wygładzenie i zastosowanie środków znoszących nadwrażliwość zębiny
* większe złamania korony → uzupełnienie materiałami złożonymi
* złamania skośne i pionowe (w zależności od zasięgu złamania - nad- czy dodziąsłowe) → WKK i korona / jeśli p-wskazane → ekstrakcja
* złamania w połowie długości korzenia → ekstrakcja
* złamania w okolicy wierzchołka mogą ulec wygojeniu, lecz trudniej niż u osób młodszych (zwykle dochodzi do połączenia odłamów tk łączną = wytworzenie stawu rzekomego)
62
W obrębie jakich tkanek występuje starcie fizjologiczne?
w obrębie szkliwa
63
W obrębie jakich tkanek występuje starcie patologiczne?
szkliwa i zębiny
64
Od czego zależy starcie patologiczne?
* podatność tk
* konsystencja i rodzaj spożywanych pokarmów
* intensywność żucia
* rozległość i czas trwania braków w uzębieniu
* parafunkcje
65
Następstwa starcia patologicznego:
* zmiana kształtu i wielkości zęba
* obnażenie zębiny
* obniżenie wysokości zwarcia
* zmiana rysów twarzy
* tworzenie się fałdów w kącikach ust
66
U kogo zazwyczaj starcie patologiczne jest większe: u kobiet czy mężczyzn?
u mężczyzn
67
Starcie patologiczne - leczenie:
1. leczenie przyczynowe
2. leczenie odtwórcze
* ważne jest odtworzenie prawidłowych kontaktów zgryzowych
* często wymaga kompleksowego leczenia (zacho + prota)
* ostrożnie z podnoszeniem zwarcia - wydolność adaptacyjna SSŻ jest obniżona
68
Jak zmienia się częstość chorób miazgi z wiekiem?
spada
69
Czynniki drażniące miazgę zębów starych:
* próchnica
* prep ubytków
* reendo
* szkodliwe oddziaływanie kolejnych wypełnień
* nieszczelność brzeżna
* choroby przyzębia
* urazy zgryzowe
* infekcje
* radioterapia
70
Jak zmienia się z wiekiem chemiczna szkodliwość wypełnień dla miazgi?
zmniejsza się, szkodliwość chemiczna wypełnień jest większa u osób młodych
71
Objawy zapalenia miazgi u osób starszych - różnice w porównaniu z młodymi:
* bardziej skąpy wysięk
* mniejsze nasilenie bólu
* bóle o charakterze napadowym z remisjami, intermisjami lub promieniowaniem są bardzo rzadkie
72
Jaki rodzaj zapalenia miazgi częściej występuje u osób starszych: ostre czy przewlekłe?
przewlekłe
73
Objawy przewlekłego zapalenia miazgi u osób starszych:
* zwykle bezobjawowo
* w okresie zaostrzenia: nietypowe, niezlokalizowane, "głuche", podobne do bólu w neuralgii n trójdzielnego, szczególnie po zadziałaniu bodźców zewn (gwałtowne oziębienie lub przegrzanie), bóle rozwijają się wolno i stopniowo nasilają, po czym znikają
74
Czego mogą być objawem bóle podobne do bólu w neuralgii n trójdzielnego, szczególnie po zadziałaniu bodźców zewn (gwałtowne oziębienie lub przegrzanie), rozwijające się wolno i stopniowo nasilające, po czym znikają, nietypowe, niezlokalizowane, "głuche"?
* zaostrzenie przewlekłego zap miazgi u osób starszych
* postępująca miażdżyca naczyń miazgi
* tworzenie zębiniaków lub innych bezstrukturalnych złogów wapniowych
75
Jak zmienia się żywotność miazgi z wiekiem?
* spada, leczenie zachowawcze dodatkowo wpływa na zwiększenie chorobowości miazgi u osób w podeszłym wieku
* możliwe bezobjawowe obumarcie; czasami obumieraniu towarzyszą "głuche", nękające bóle o niewielkim nasileniu
76
Choroby miazgi - diagnostyka u osób starszych:
* trudna ze względu na zmiany towarzyszące fizjologicznemu starzeniu się miazgi i zmiany zachodzące w zębinie
* testy termiczne są mniej miarodajne od testów elektrycznych
77
Do czego prowadzi bezobjawowe obumarcie miazgi?
tak jak u młodych → zgorzel miazgi; częściej sucha niż wilgotna (w odróżnieniu od młodych) → często następstwem zgorzeli u osób starszych jest zapalenie tk okw
78
Poszerzenie ozębnej u osób starszych:
może być cechą adaptacyjną przy ruchomości zęba lub przeciążeniu związanym ze zwiększeniem proporcji korony do korzenia
79
Czynniki decydujące o podjęciu leczenia endo u osób starszych:
* ogólny stan zdrowia
* warunki anatomiczne (obliteracja komory i kanału)
* znaczenie zęba (zachowanie każdego zęba jest ważne dla stabilności protez)
80
Jak wpływa odkładanie zębiny wtórnej w komorze zęba na leczenie endo?
trudność w odnalezieniu komory oraz ujść kanału → zagrożenie perforacją
81
Czy leczenie endo jest przeciwwskazane u osób starszych?
nie, ale należy zawsze uwzględnić ogólny stan zdrowia
82
Kiedy można podjąć leczenie starych zębów ze zgorzelą?
gdy istnieje możliwość opracowania kanału na pełnej długości i jego poszerzenia
83
Gojenie zmian okw u ludzi w wieku starszym:
* zwykle opóźnione, ale wynik leczenia może być zadowalający
| * w przypadku dużych zmian - rokowanie niekorzystne
84
Czy u starszych osób można stosować chirurgię endo?
można, uwzględniając stan ogólny
