Etiologia próchnicy Flashcards
1
Q
łacińska nazwa próchnicy zębów
A
caries dentium
2
Q
Za jaką chorobę uważa się próchnicę zębów?
A
infekcyjna, transmisyjna
3
Q
Jakie tkanki obejmuje patologia próchnicy?
A
tkanki twarde zęba (szkliwo, zębinę i cement) → demineralizacja (odwapnienie) i dezintegracja (rozpad) zawartych w niej substancji organicznych
4
Q
W jaki sposób można zapobiec progresji plamy próchnicowej w ubytek?
A
- skuteczne usuwanie płytki
- zmniejszenie częstości i ilości spożywanych cukrów
- stosowanie preparatów fluorkowych
5
Q
Jakie czynniki warunkują rozwój zmiany próchnicowej?
A
1) obecność płytki nazębnej
2) podaż odpowiednich węglowodanów (głównie sacharozy)
3) podatność powierzchni zęba
4) odpowiednio długi czas, w którym współwystępują powyższe czynniki
6
Q
Do jakiej wartości pH i w jakim czasie prowadzi fermentacja węglowodanów dostarczanych z dietą przy udziale bakterii zawartych w płytce nazębnej?
A
pH < 5 w czasie ok. 5 minut
7
Q
Jak długo utrzymuje się zakwaszenie płytki po spożyciu węglowodanów?
A
30-60 minut
8
Q
Jakie węglowodany ulegają fermentacji przez bakterie płytki nazębnej?
A
sacharoza i glukoza
9
Q
Z czego składa się macierz zewnątrzkomórkowa płytki nazębnej?
A
glikoproteiny pochodzenia ślinowego i zewnątrzkomórkowe polisacharydy (glukany i fruktany) będące wynikiem metabolizmu bakteryjnego
10
Q
Jakie znaczenie ma występowanie macierzy zewnątrzkomórkowej wokół bakterii płytki nazębnej?
A
macierz zewnątrzkomórkowa pełni funkcję ochronną dla bakterii i zmniejsza ich wrażliwość na działanie środków antybakteryjnych → konieczność stosowania w pastach do zębów wyższych stężeń środków antybakteryjnych niż minimalne stężenie hamujące (MIC)
11
Q
W jakim czasie po umyciu zębów na ich powierzchni powstaje płytka nazębna?
A
po kilku godzinach
12
Q
Jak powstaje płytka nazębna?
A
1) bezbakteryjna błonka nabyta (składa się z glikoprotein, fosfoprotein i lipidów pochodzenia ślinowego)
2) ze względu na przyczepność błonki nabytej → przyczepiają się pojedyncze bakterie (0-4 h)
3) wzrost liczby przyczepionych drobnoustrojów, co powoduje utworzenie mikrokolonii bakteryjnych (4-24 h)
4) sukcesja bakteryjna i koagregacja mikroorganizmów, którym towarzyszy wzrost mikrokolonii (1-14 dni)
4) utworzenie wspólnoty bakteryjnej = dojrzała płytka nazębna (2 tygodnie i dłużej)
13
Q
czas w jakim błonka nabyta przekształca się w dojrzałą płytkę nazębną
A
2 tygodnie
14
Q
Jakie bakterie w pierwszej kolejności zasiedlają błonkę nabytą?
A
- Streptococcus sanguinis
- Streptococcus oralis
- Streptococcus mitis
15
Q
Czym jest sukcesja bakteryjna?
A
przesunięcie dominacji populacji bakteryjnej paciorkowców na korzyść innych gatunków bakterii
16
Q
Jakie bakterie pojawiają się w płytce nazębnej waz z jej starzeniem się?
A
paciorkowce → Actinomyces i Veillonella
17
Q
Jakie wyróżniamy bakterie próchnicotwórcze?
A
- paciorkowce zmienne (Streptococcus mutans)
- pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus acidophilus)
18
Q
Dlaczego Streptococcus mutans i Lactobacillus acidophilus uważane są za bakterie kwasotwórcze?
A
- szybko produkują kwasy z ulegających fermentacji węglowodanów (kwasotwórcze)
- mogą bytować w zakwaszonym środowisku (kwasoodporne)
- zdolność adherencji do powierzchni zęba z powodu syntetyzowania z cukrów lepkich zewnątrzkomórkowych polisacharydów
19
Q
U jakich osób nie występuje Streptococcus mutans?
A
u osób z wrodzoną nietolerancją fruktozy (fruktozemia), które całe życie nie spożywają produktów zawierających sacharozę
20
Q
łacińska nazwa błonki nabytej
A
acquired pellicle
21
Q
Jakie powierzchnie w jamie ustnej ulegają kolonizacji przez bakterie?
A
- tkanki miękkie, pokryte cienką warstwą śliny
- tkanki twarde (szkliwo i cement korzeniowy) pokryte błonką nazębną
22
Q
Na jakim etapie życia rozpoczyna się kolonizacja bakteryjna jamy ustnej i na którym etapie życia się kończy?
A
rozpoczyna się już podczas porodu i twa przez całe życie
23
Q
Jakie bakterie pionierskie zasiedlają jamę ustną w pierwszych tygodniach życia dziecka?
A
S. mitis, S. oralis i S. salivarius
24
Q
Jakie gatunki bakterii pojawiają się w jamie ustnej w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia dziecka?
A
bakterie beztlenowe: Veillonella spp., Prevotella spp. i Fusobacterium nucleatum
25
Jakie gatunki bakterii pojawiają się wraz z wyrznięciem zębów?
S. mutans, S. sorbinus i Actinomyces oraz inne bakterie beztlenowe
26
Czy jest okno infekcyjności?
szczególnie intensywna kolonizacja jamy ustnej przez bakterie
27
Kiedy w życiu człowieka mamy do czynienia z oknami infekcyjności?
1) pierwsze okno infekcyjne = wyrznięcie się pierwszych zębów mlecznych
2) drugie okno infekcyjne = wymiana uzębienia mlecznego na stałe
28
W jakim wieku mamy do czynienia z pierwszym oknem infekcyjości?
16. a 31. miesiąc życia (średnio 26. miesiąc)
29
W jakim wieku mamy do czynienia z drugim oknem infekcyjności?
6. a 12. rok życia
30
Czym jest koagregacja mikroorganizmów?
wzajemne przyleganie mikroorganizmów → zwiększa różnorodność gatunków
31
Czy płytkę nazębną można usunąć poprzez płukanie jamy ustnej?
nie, można ją usunąć wyłącznie mechanicznie poprzez szczotkowanie i nitkowanie
32
Z czego składa się płytka nazębna?
- bakterie
- macierz zewnątrzkomórkowa
- złuszczone komórki nabłonka
- leukocyty
- wapń i fosfor
33
Gdzie na zębach stałych występuje najgrubsza, a gdzie najcieńsza warstwa błonki ślinowej?
najgrubsza: powierzchnie językowe zębów trzonowych żuchwy
najcieńsza: rejon przyszyjkowy zębów
34
Ile wynosi grubość błonki ślinowej na zębach mlecznych w porównaniu z grubością błonki na zębach stałych?
grubość błonki ślinowej na zębach mlecznych wynosi 1/3 grubości błonki na zębach stałych
35
Ile procent początkowej flory paciorkowców stanowią S. mutans?
2% niezależnie od dowozu sacharozy
36
Jakie właściwości ma błonka nabyta i jakie wynikają z tego konsekwencje?
- jest błoną półprzepuszczalną → ogranicza transport jonów do i z twardych tkanek zęba (bariera dyfuzyjna odgrywająca rolę w powstawaniu próchnicy)
- chroni zęby przed abrazją, atrycją i erozją
- ulega kolonizacji bakteryjnej = punkt wyjścia dla płytki nazębnej
37
zmiany bakterii w płytce nazębnej?
1) paciorkowce
2) po 24 h głównie ziarniaki
3) od 2 dnia kolonizacja bakteriami nitkowatymi
38
Czym różni się kolonizacja cementu w porównaniu do szkliwa?
przebiega podobnie, z tym że szybciej i ze względu na nieregularną topografię powierzchni nie można wyróżniać żadnego schematu
39
Jak zmienia się stężenie tlenu wraz ze wzrostem grubości płytki nazębnej?
stężenie tlenu w płytce spada (sukcesja bakterii tlenowych i względnie beztlenowych → dominacja bakterii względnie i bezwzględnie beztlenowych)
40
Po jakim czasie w płytce nazębnej zaczynają dominować beztlenowce?
po ok. 9 dniach
41
Czym różnią się między sobą poszczególne mikrokolonie w płytce nazębnej?
występują w nich odmienne mikrośrodowiska, różniące się pH, dostępnością środków odżywczych i stężeniem tlenu
42
Czym są otoczone mikrokolonie w płytce nazębnej i jaką to pełni funkcję?
mikrokolonie są otoczone ochronną matrycą, w której znajdują się kanały przepływowe (dyfuzyjne) dla środków odżywczych, metabolitów, enyzymów i tlenu
43
Jakie bakterie dominują w jamie ustnej przy wysokim i ciągłym dostarczaniu węglowodanów?
kwasoodporne bakterie Lactobacillus i Streptococcus mutans
44
W jakim zakresie pH większość bakterii może wzrastać?
6-8
45
Czy w dojrzałej płytce bakteryjnej występują bakterie pionierskie?
raczej nie, ponieważ nie są przystosowane do zmienionego środowiska
46
Jaki warunek musi spełniać flora bakteryjna płytki, by można było mówić o dojrzałej płytce?
flora bakteryjna musi być zrównoważona (w homeostazie)
47
Jakie enzymy bakteryjne indukuje obecność cukrów zawartych w diecie?
1) enzym transportujący cukier do komórki
| 2) enzym (lub enzymy) potrzebne do przemiany cukru w metabolit, który będzie rozkładany drogą glikolizy
48
Co stanowi system transportowy cukru w bakteriach kwasotwórczych?
system fosfoenolopirogronian (PEP) - cukrowa fosfotransferaza (PTS)
49
Jakie zadanie pełni PEP w systemie PEP-PTS?
jest źródłem energii
50
Jakie zadanie pełni PTS w systemie PRP-PTS?
powoduje fosforylację danego cukru, który zostanie przetworzony w komórce
51
Jakie cukry może transportować PTS do bakterii?
- monocukry: glukoza, mannoza, fruktoza i galaktoza
- dwucukry: sacharoza, maltoza i laktoza
- alkohole cukrowe: mannitol i sorbitol
52
Jaki istnieje alternatywny sposób transportu cukru do bakterii niezwiązany z PTS? U jakich bakterii występuje? Kiedy może zachodzić?
S. mutans transportują glukozę dzięki zdolności do jej koncentracji i fosforylacji za pomocą AMP, możliwe przy wysokim stężeniu glukozy, niskim pH i wysokim wzroście bakterii
53
Jaki szlak metaboliczny stanowi źródło energii dla większości bakterii?
glikoliza beztlenowa
54
Co powstaje z pirogronianu przy wysokim stężeniu cukru w jamie ustnej i jaki enzym jest do tego wykorzystywany?
pirogronian → kwas mlekowy
pod wpływem dehydrogenazy mleczanowej
55
Co powstaje z pirogronianu przy niskim stężeniu cukru w jamie ustnej i jaki enzym jest do tego wykorzystywany?
pirogronian → kwas mrówkowy i octowy oraz etanol
pod wpływem liazy mrówczanowej
56
Jaki inny szlak metaboliczny niż glikoliza beztlenowa mogą wykorzystywać bakterie do przemian cukru oraz co powstaje w ich wyniku?
cykl pentozowy, w którym powstaje rybozo-5-fosforan i NADPH
57
Za pomocą jakiego enzymu, w jakich warunkach i co powstaje w wyniku reakcji bakterie S. mutans metabolizują pirogronian?
pirogronian → kwas octowy i etanol
pod wpływem dehydrogenazy pirogronianowej w warunkach tlenowych
58
Za pomocą jakiego enzymu, w jakich warunkach i co powstaje w wyniku reakcji bakterie S. mitis metabolizują pirogronian?
pirogronian → kwas octowy i H2O2
pod wpływem oksydazy pirogronianowej w warunkach tlenowych
59
Za pomocą jakiego enzymu, w jakich warunkach i co powstaje w wyniku reakcji bakterie S. sanguis metabolizują pirogronian?
pirogronian → kwas octowy i H2O2
pod wpływem oksydazy pirogronianowej w warunkach tlenowych
60
Jakie bakterie wykorzystują kwas mlekowy jako źródło energii?
np. Veillonella
61
Co powstaje w wyniku przemian kwasu mlekowego przez bakterie Veillonella?
kwas propionowy i octowy oraz wodór i dwutlenek węgla
62
Jakie kwasy zakwaszają środowisko jamy ustnej w większym a jakie w mniejszym stopni?
kwas masłowy lub propionowy → słabsze zakwaszenie
kwas mlekowy, mrówkowy lub octowy → silniejsze zakwaszenie
63
W jaki sposób drobnoustroje chronią się przed "śmiercią przyspieszoną substratem" (w wyniku wysokiego stężenia cukru w diecie)?
1) regulacja szybkości glikolizy
2) przemiana pirogronianu do produktów pośrednich
3) synteza wewnątrzkomórkowych polisacharydów
4) hamowanie transportu cukru drogą systemu PEP-PTS przez tworzenie zależnego od ATP niespecyficznego białka transportowego (Hpr)
64
Jaką rolę pełnią utworzone z sacharozy zewnątrzkomórkowe polisacharydy występujące w matrix zewnątrzkomórkowym?
- składnik macierzy
- ważne w agregacji bakterii na zębach
- rezerwa energii
- otwierają drogę dyfuzji kwasów i cukrów przez płytkę
65
Jaki kwas dominuje w płytce nazębnej rano, przed posiłkiem?
kwas mrówkowy
66
Jaki kwas dominuje w płytce nazębnej po ekspozycji na cukier?
kwas mlekowy
67
Ile wynosi pH krytyczne dla hydroksyapatytu?
5,5
68
Ile wynosi pH krytyczne dla fluoroapatytu?
4,5
69
Ile wynosi pH krytyczne dla szkliwa?
4,5 - 5,5
70
Ile wynosi pH krytyczne dla zębiny?
ok. 6,0
71
Ile wynosi pH krytyczne dla cementu?
6,7
72
Do czego prowadzi obniżenie pH poniżej krytycznego?
rozpuszczenie fosforanów wapnia i inicjuje utratę substancji mineralnych zęba
73
Czym charakteryzują się akterie próchnicotwórcze?
- kwasotwórcze
- obniżają pH < 5,5, odwapniając szkliwo
- przeżywają i wytwarzają kwasy przy niskim pH środowiska
- ulegają adhezji do gładkich powierzchni zęba
- wytwarzają nierozpuszczalne polisacharydy
74
Jakie kariogenne właściwości wykazują S. mutans?
- rozkładają cukry do kwasów (zwłaszcza mlekowego)
- mogą żyć w niskim pH (4,2)
- tworzą duże ilości zewnątrzkomórkowych lepkich i nierozpuszczalnych glukanów będących składnikami matrycy płytki
- adherują do błonki i uczestniczą w powstawaniu płytki
75
Jakie polisacharydy stanowią główny składnik matrycy płytki nazębnej?
glukan i fruktan (polimery glukozy)
76
Jakie właściwości mają glukan i fruktan i jakie płyną z tego zastosowania?
są lepkie i mają konsystencję żelatyny → ułatwiają zlepianie się bakterii i tworzenie nowych warstw płytki nazębnej
77
Ile wynosi spoczynkowe pH płytki?
6,5-7
78
Następstwem jakich czynników jest powrót pH do wartości wyjściowej po gwałtownym spadku w wyniku płukania jamy ustnej 10% roztworem glukozy?
- dyfuzja kwasów poza płytkę
| - działanie czynników buforujących śliny i płytki
79
Jak nazywamy wykres zmian pH w jamie ustnej po ekspozycji na cukry?
krzywa Stephana
80
Jakie cukry mogą ulegać fermentacji z udziałem bakterii płytki jamy ustnej?
- monosacharydy: glukoza i fruktoza
- dwucukry: sacharoza, maltoza i laktoza
- polisacharydy: glukan, fruktan, mutan i skrobia
81
Które cukry należą do cukrów wysoce próchnicotwórczych?
sacharoza, glukoza, fruktoza i maltoza, nieco mniej laktoza
82
Do jakich monocukrów rozkładana jest sacharoza?
do glukozy i fruktozy
83
Jaki enzym bierze udział w rozkładzie sacharozy do glukozy i fruktozy?
sacharaza (beta-fruktofuranozydaza) = inwertaza
84
Substratem do produkcji jakich produktów bakteryjnych w płytce nazębnej jest sacharoza?
- zewnątrzkomórkowe polisacharydy (fruktan, glukan)
- nierozpuszczalna matryca polisacharydowa (mutan)
- zapasowe wewnątrzkomórkowe glikopolisacharydy (glikogen)
85
Ile laktozy znajdziemy w 100 g mleka kobiecego, a ile w mleku krowim?
mleko kobiece: 7 g laktozy / 100 g mleka
mleko krowie: 4,8 g laktozy / 100 g mleka
86
Jaki wpływ na proces próchnicowy ma kazeina i czym ona jest?
kazeina jest fosfoproteiną występującą w mleku, adsorbuje do powierzchni zębów i zawlnia proces próchnicowy
87
Jakie właściwości pożywienia są istotne dla powstawania próchnicy?
skład chemiczny, właściwości fizyczne i organoleptyczne (rozdrobnienie, rozpuszczalność, adhezyjność, twardość, włóknistość i smak)
88
Na jakie gruby dzielą się substytuty cukru?
kaloryczne i niekaloryczne
89
Jakie substytuty cukru zaliczają się do grupy kalorycznej?
- alkohole cukrowe = poliole (sorbitol, ksylitol, mannitol, maltitol, laktitol, palatinit)
- sacharydy cukrowe (glukozylosacharoza, maltozylosacharoza, trichlorosacharoza, sukrolaza)
90
Jakie substytuty cukru zaliczają się do grupy nieklorycznej?
- substancje naturalne (monellina, mirakulina, taumatyna I i II, dihydrochalkon neohepserydyny, dihydrochalkon narygininy, kwas lukrecjowy, stewiozyd)
- substancje zsyntetyzowane (sacharyna, cyklamat, aspartam, acesulfam K, aldoksym, dulcyna)
91
Dlaczego ksylitol uważany jest za niepróchnicotwórczy?
- nie jest przetwarzany do kwasów
- działanie bakteriobójcze
- zmniejsza akumulację płytki
- stymuluje wytwarzanie śliny
92
Jakie skutki uboczne wywołują alkohole cukrowe?
- mannitol → przy długim stosowaniu występuje adaptacja metaboliczna bakterii, w wyniku której wytwarzane są pewne ilości kwasów
- ksylitol i sorbitol → w większych ilościach działają przeczyszczająco
93
Jakie właściwości mają niekaloryczne słodziki?
intensywnie słodki smak i nie są przetwarzane przez bakterie do kwasów
94
Jakie pokarmy należą do pokarmów bezpiecznych, o niskim potencjale próchnicowym?
chleb, tosty, kluski, ryż, ser, surowe warzywa, owoce, orzechy oraz niesłodzona kawa i herbata
95
Jakie wyróżniamy grupy osób zwiększonego ryzyka próchnicy?
- niemowlęta i małe dzieci karmione zbyt długo piersią lub butelką (szczególnie w nocy)
- dzieci i młodzież pijące dużo słodzonych napojów, podjadające chipsy i batoniki
- pacjenci ze schorzeniami ogólnymi i zmniejszonym wydzielaniem śliny
- sportowcy pijący słodzone napoje energizujące
- cukiernicy, piekarze i kucharze
- ludzie w podeszłym wieku nadużywający leków, które są na ogół słodzone
96
Jakie schorzenia wiążą się ze zmniejszonym wydzielaniem śliny?
cukrzyca, nowotwory głowy i szyi, zespół Sjögrena
97
Które powierzchnie zęba na ogół są pozbawione złogów bakteryjnych?
brzegi sieczne i guzki
98
Jak nazywamy miejsca, które są nienarażone na działanie czynników mechanicznych i w związku z tym mają tendencje do gromadzenia bakterii?
miejsca trudno dostępne / retencyjne / stagnacji
99
Jakie miejsca zaliczamy do miejsc retencyjnych?
1) dołki i bruzdy szkliwa na powierzchni żującej zębów trzonowych i przedtrzonowych, dołki na powierzchni podniebiennej zębów trzonowych górnych i zębów siecznych górnych oraz policzkowej zębów trzonowych dolnych
2) gładkie styczne powierzchnie szkliwa poniżej punktu stycznego
3) szkliwo w rejonie przyszyjkowym przy brzegu dziąsłowym
4) odsłonięta w następstwie chorób przyzębia i recesji dziąsła powierzchnia korzenia
5) uszkodzone lub nawisające brzegi wypełnień
6) powierzchnie zęba przylegające do stałych aparatów ortodontycznych, protez, mostów i koron
100
Jakie wyróżniamy okresy działania fluoru w zapobieganiu próchniyc?
przederupcyjny i poerupcyjny
101
Jakie funkcje w procesie amelogenezy pełni fluor?
1) katalizator powstawania fazy mineralnejszkliwa (hydroksyapatytu)
2) zastępuje jony hydroksylowe, powodując powstanie fluoroapatytu / fluorohydroksoapatytu
3) sprzyja prawidłowemu tworzeniu sieci krystalicznej szkliwa, zapobiegającemu powstawaniu śrubowych i krawędziowych dyslokacji przestrznnych
4) sprzyja powstawaniu większych kryształów apatytów z niższą zawartością węglanów o optymalnej stabilności fizykochemicznej sieci krystalicznej
5) uczestniczy w procesie usuwania wody i substancji organicznych z nowo odłożonego szkliwa
102
Jaki wzór chemiczny ma hydroksyapatyt?
Ca10(PO4)6(OH)2
103
Jakie funkcje pełni fluor w okresie poerupcyjnej prewencji próchnicy?
1) wpływa na przebieg procesu demineralizacji i remineralizacji
2) wpływa na odkładanie płytki bakteryjnej przez zakłócanie początkowej adherencji bakterii do nabytej błonki zęba, interferencję z następczo mnożącymi się i agregującymi bakteriami oraz powoduje powstanie zmian we florze bakteryjnej
3) osłabia metabolizm węglowodanowy bakterii przez hamowanie enolazy i w konsekwencji transportu glukozy do wnętrza komórki oraz produkcji kwasu mlekowego, hamowanie translokacji cukrów w błonach komórkowych, transportu i akumulacji kationów w komórkach oraz hamowania fosfataz komórkowych katalizujących hydrolizę estrów fosforanowych
104
Czym jest węglanoapatyt?
gorzej zmineralizowany apatyt, zawierający dużo węglanów (3-6% zastępujących fosforany) oraz mniej wapnia zastąpionego przez sód, magnez i cynk, który jest lepiej rozpuszczalny w kwasach
105
W jakich warunkach stężenia fluoru i odczynu środowiska powstaje fluorohydroksyapatyt?
w kwaśnym środowisku przy F- < 50 ppm
106
W jakich warunkach stężenia fluoru i odczynu środowiska powstaje fluorek wapnia?
nasilone przy niskim pH przy F > 100 ppm
107
W jakiej formie i gdzie gromadzi się fluorek wapnia w jamie ustnej?
w formie granulek na powierzchni zdrowego lub porowatego szkliwa w błonce nazębnej oraz miejscach zalegania płytki
108
Jaką funkcję spełniają granulki fluorku wapnia w jamie ustnej?
stanowią rezerwuar fluoru, z którego stopniowo uwalniane są jony fluorkowe
109
Jakie stężenie fluoru przyspiesza remineralizację szkliwa?
> 0,03 ppm
110
W jakiej formie fluor dyfunduje do bakterii?
jako kwas fluorowodorowy (powstały z połączenia z wodorem kwasów powstających w płytce)
111
Jakie zmiany w komórkach bakteryjnych indukuje wnikający fluor?
- HF dysocjuje → zakwaszenie i uwolnienie jonów fluorkowych
- F- hamuje enzymatyczną aktywność glikolityczną (głównie enolazę)
- hamuje transport cukru do komórki
- hamuje przechowywanie glukozy i jej analogów w paciorkowcach
- zakłócają syntezę zewnątrz- i wewnątrzkomórkowych polisacharydów bakteryjnych
112
Bardziej wrażliwa na atak próchnicy jest powierzchnia korzenia czy powierzchnia szkliwa?
powierzchnia korzenia
113
Jak określamy brak rozwoju próchnicy?
kariostaza
114
Jakie czynniki modyfikują przebieg procesu próchnicowego?
ilość i składniki śliny oraz obecność jonów fluorkowych
