HC 1.7: Van gewone cel tot kankercel

Question 1

eerste versie hallmarks of cancer:

Answer 1

• had maar 6 hallmarks, inmiddels hebben de meest nieuwe versies er ongeveer 14

Question 2

1e hallmark:

Answer 2

Blijven delen
- om tot die deling te komen, is er een groeifactor nodig
- die groeifactor wordt ergens buiten de cel gemaakt
- via een groeifactor receptor zet die groeifactor de cel aan tot groeien/prolifereren

Question 3

tumor die deelt:

Answer 3

• een tumor heeft de mogelijkheid om te kunnen delen en groeien zonder signaal van een groeifactor
• een tumor kan zelf veel groeifactor maken of hij kan zijn omgeving er toe aanzetten
• of de tumor heeft een receptor die geactiveerd is ook als er geen ligand/groeifactor aanwezig is

Question 4

2e hallmark:

Answer 4

Remming ontwijken
- normale cellen luisteren naar signalen die de groei remmen
- er is daarbij dus sprake van terugkoppeling, een soort aan-uit schakelaar
- RAS is een voorbeeld, het wordt geactiveerd door de groeifactor receptor, maar zodra het signaal voor activatie weg is, wordt RAS weer inactief
- er zijn mutaties in RAS, die er voor zorgen dat dat eiwit niet meer uitgeschakeld/inactief wordt
- wanneer een cel dus niet meer geremd wordt bij de proliferatie, zal de deling en proliferatie dus toenemen

Question 5

3e hallmark:

Answer 5

Celdood weerstaan
- normale cellen kunnen allerlei mechanismen activeren die tot celdood kunnen leiden, bijv. wanneer cellen te veel DNA schade hebben
- die mechanismen zetten de cel aan om geprogrammeerd eiwitten en DNA af te breken (apoptose)
- tumor: schakelt apoptose uit
- die cellen die juist heel veel prolifereren ondervinden juist heel veel stress en veel signalen om tot apoptose over te gaan, maar dat wordt dus tegengegaan, door het uitschakelen van die apoptose

Question 6

4e hallmark:

Answer 6

Oneindige celdeling
- normale cellen kunnen slechts een bepaald aantal keer delen (uitzondering stamcellen, die ongeveer oneindig door kunnen delen)
- oorzaak hiervan is dat telomeren korter worden bij iedere celdeling, en op het moment dat die telomeren bijna helemaal verdwenen zijn, kan de cel niet meer verder delen
- tumor: zorgt voor het weer inschakelen van de telomeer verlenging (net zoals bij stamcellen) waardoor de cel weer kan delen

Question 7

telomeer verlenging:

Answer 7

zorgt ervoor dat bij een deling dat de telomeren evenveel worden verlengd als dat ze verkort zijn tijdens de deling

Question 8

verschil tussen hallmark 1 en 4 (blijven delen vs oneindige celdeling)

Answer 8

• gaspedaal en brandstoftank
• gaspedaal is als het blijven delen, het gaspedaal is nodig om te gaan rijden en om te blijven rijden
• maar brandstoftank bepaalt hoelang je kan blijven doorrijden, net als het oneindige delen

Question 9

5e hallmark:

Answer 9

Vorming van nieuwe bloedvaten
- de groeiende tumor heeft veel voedingsstoffen nodig
- tumor zal dus vorming van nieuwe bloedvaten (angiogenese) stimuleren
- de tumor moet de directe omgeving ondersteunend maken om te groeien, dit is hetzelfde principe als bij wondgenezing waarbij ook angiogenese moet plaatsvinden

Question 10

angiogenese alleen bij:

Answer 10

solide tumoren, geen circulerende tumoren

Question 11

er ontstaat een soort steunweefsel/netwerk in de tumor, dat noemen we:

Answer 11

stroma

Question 12

bij voldoende angiogene groeifactoren ontstaat:

Answer 12

de angiogene switch, het moment waarop de angiogenese begint

Question 13

zodra de angiogene switch is gemaakt, kan de tumor:

Answer 13

in meer of mindere mate stroma gaan ontwikkelen

Question 14

stroma:

Answer 14

• is een gevolg van angiogenese
• het is ondersteunend weefsel met bloedvaten en ontstekingscellen, deze zijn de tumor in gegroeid
• stromacellen ondersteunen de tumor
• zorgt voor zuurstof aanvoer

Question 15

stroma cellen:

Answer 15

endotheel
fibroblasten
ontstekingscellen

Question 16

tumoren moeten vaatjes maken om verder te groeien dan:

Answer 16

2 mm

Question 17

VEGF:

Answer 17

een belangrijke stof die in staat is om vaatjes te induceren

Question 18

6e hallmark:

Answer 18

Invasie en metastase
- tumor is in staat om barrières te doorbreken, het basaalmembraan
- tumor dringt in omliggende weefsel binnen door doorbreken van het basaalmembraan (invasie)
- tumorcellen kunnen over grote afstanden worden getransporteerd en daar nieuwe tumoren geven (metastasering)

Question 19

metastase:

Answer 19

• als een cel invasie heeft ‘ondergaan’ het is dus door de eerste barrière heen gebroken, dan moet het nog een barrière doorbreken om in een bloedvat te komen
• de cel lift mee
• moet weer uit dat bloedvat zien te breken en op die plek zien uit te groeien

Question 20

EMT:

Answer 20

Epitheliale Mesenchymale Transitie
cellen gaan na invasie de bloedbaan in
(de epitheel cel ondergaat een verandering waardoor die in staat is om het bloedvat in te komen, de cel ondergaat de EMT)

Question 21

MET:

Answer 21

Mesenchymale Epitheliale Transitie
cellen gaan weer vanuit het bloedvat het weefsel in

Question 22

3 belangrijke genen bij die transformaties:

Answer 22

Twist, Zeb en Snail

Question 23

voor metastase is invasie nodig

Question 24

veel epitheliale tumoren ondergaan een EMT, die optreedt na invasie (kernbegrip: plasticiteit)

Answer 24

voor uitgroei op de metastase plek is MET nodig

Question 25

enabling caractheristics:

Answer 25

eigenschappen die een cel niet perse tot kankercel maken, maar het zijn kenmerken die cellen die op weg zijn naar een kankercel te helpen om versneld die richting op te gaan of die dat ondersteunen

Question 26

7e hallmark (enabling caractheristics):

Answer 26

Genoom instabiliteit en mutaties
- een tumorcel moet in heel veel verschillende processen mutaties ophopen
- normaal gesproken wordt dat tegengegaan door DNA schade reparaties
- bij genetische ziektes, waarbij je een verhoogde kans hebt op kanker, zien we dat die DNA schade reparaties niet werken
- een tumor is dus in staat om die DNA reparaties pathways uit te schakelen of minder effectief te maken

Question 27

8e hallmark:

Answer 27

Deregulatie van de energievoorziening
- er gaat heel veel glucose naar een tumorcel
- tumorcellen leven vooral van de glycolyse
- er wordt in die tumorcellen vanuit pyruvaat, lactaat gevormd, wat veel minder ATP moleculen oplevert dan de oxidatieve fosforylering
- een tumorcel maakt dus vanuit pyruvaat lactaat, wat als voordeel heeft dat bij die pathway, veel bouwstenen vrijkomen die de tumorcel kan gebruiken voor groei en proliferatie

Question 28

de glycolyse waarbij lactaat wordt gevormd, geeft snel delende tumorcellen metabole intermediairen die nodig zijn voor synthese van cellulaire componenten

Question 29

9e hallmark:

Answer 29

Tumor bevorderende ontsteking
- chronische ontstekingen kunnen tumor bevorderend zijn
- tumoren ‘gebruiken’ immuun cellen om stroma ‘naar hun hand te zetten’
- vooral granulocyten en macrofagen kunnen bevorderend zijn voor invasie en metastase

Question 30

10e hallmark:

Answer 30

Ontsnapping aan het immuunsysteem
- tumorcellen hebben veel mutaties, wat kan leiden tot expressie van nieuwe eiwitten
- het immuunsysteem kan die nieuwe eiwitten detecteren en elimineren (immunisurveillance)
- tumoren hebben trucjes om het afweersysteem op het verkeerde been te zetten
- tumoren activeren daarom mechanismen die het immuunsysteem minder actief maken

Question 31

hoe noemen we het mechanisme van tumoren om immunosurveillance te inactiveren?

Answer 31

immune evasion

Question 32

belangrijke cellen binnen de immuno surveillance:

Answer 32

cytotoxische T-cellen, die in staat zijn om tumorcellen in apoptose te laten gaan

Question 33

hoe weten cytotoxische T-cellen wat ze moeten doen?

Answer 33

• ze moeten leren om de ‘slechte’ dingen te herkennen
• dendritische cellen, die de antigenen en andere fragmenten fagocyteren en daarna in de lymfeklier presenteert aan CD8 T-cellen die zich vervolgens specialiseren tot het heel specifiek herkennen van eiwitten op het buitenmembraan van tumorcellen en dan de cel kunnen laten overgaan tot lysis

Question 34

4 stappen invasie:

Answer 34

1 loosening
2 losmaken van de verankering
3 afbreken basaalmembraan
4 bewegen