H6.3: Nucleaire beeldvormingstechnieken en therapie Flashcards
Radiofarmaca eisen
Definitie
- Selectief zijn voor specifieke target in het lichaam
- Hoge affiniteit (aantrekkingskracht) vanuit farmacon voor target
- Radioactief label (radionuclide)
Farmacon samen met radionuclide
Waarvoor wordt straling gebruikt?
- Detectie
- Therapie
Molecular imaging (bijvoorbeeld m.b.v. PET- en SPECT-scan)
Zegt iets over de functie van een weefsel
Voordelen molecular imaging
- Zeer gevoelig
- Vroegtijdige detectie mogelijk
- Overzicht van hele lichaam
- Reproduceerbaar
- Niet-invasieve methode
Waar richt nucleaire geneeskunde zich niet op?
Waar wel op?
Niet: anatomie
Wel: metabolisme en molecular imaging
Targets x farmacon
- Receptor op cel x specifiek eiwit/peptide
- Botmetabolisme x bisfosfonaat
- Schildklier x jodium
- Antigen op cel x antilichaam
A-straling
- Heliumkern
- 2 protonen
- 2 neutronen (zwaar)
- Therapie
B-straling
- Negatief geladen elektron
- Therapie
Y-straling
- Fotonen
- Beeldvorming
Doordringend x ioniserend
- a: laag, hoog
- b: hoger, lager
- y: hoog, laag
Ioniserend vermogen
Mate waarin de straling in staat is iets kapot te maken
Bij a-straling heel hoog waardoor je veel schade aanricht aan DNA
y-camera
- Patiënt bevat orgaan waar radiofarmaca inzitten
- Farmaca zenden straling (y/fotonen) uit naar collimator (raster van lood dat fotonen selectief doorlaat, alleen stralen die loodrecht binnenvallen)
- Fotonen worden omgezet in lichtflitsen die via photomultiplier buizen worden doorgestuurd naar de computer en een beeld vormen
2D
3D
2D: planaire opname
3D: SPECT-scan, sensitiever
PET-camera
- Werken met positronen i.p.v. fotonen
- Positief (+) vertrekt uit kern van radionuclide (emissie)
- Botst tegen elektron (-)
- Combinatie positron en elektron verdwijnt (annihilatie)
- Massa verdwijnt dus er ontstaat energie
- Energie bestaat uit 2 fotonen (ieder 511 KeV, y-straling) die in precies de tegengestelde richting vertekken als waar positron vandaan kwam
- 2 plaatsen worden gedetecteerd door kristalring die rondom de hele patiënt zit
Annihileren
Positron (+) botst tegen elektron (-) waardoor de combinatie positron elektron verdwijnt
Hierbij komt er energie vrij, omdat er massa verdwijnt
Hybride technieken
- PET/CT-camera’s waarbij de fysiologische/metabole informatie van PET-scan kan worden gecombineerd met anatomische informatie vanuit de CT-scan
- Het ene beeld wordt over het andere beeld gelegd, waardoor niet alleen de afwijking zichtbaar is, maar ook de plaats van de afwijking t.o.v. omliggende weefsel
Nog meer: SPECT/CT en PET/MRI
Skeletscintigrafie
- Botmetabolisme
- Vormt een evenwicht tussen botaanmaak (osteoblasten) en botafbraak (osteoclasten)
- Bij skeletmetastasen kunnen er osteoblasten of clasten worden geactiveerd waardoor er een verstoring is in het balans van botaanmaak/afbraak
Osteosclerotische werking
- Prostaatcarcinoom
- Mammacarcinoom
- Longcarcinoom
Osteolytische werking
- MM
- Niercelcarcinoom
- Melanoom
Technetium-HDP x skeletscintigrafie
- Gedraagt zich als pyrofosfaat (bouwsteen van minerale botmatrix)
- Bevindt zich op plaats waar botopbouw plaatsvindt
Kenmerk gebieden met hoge botopbouw
Meer radiofarmacon stapelen
Wordt niet door de tumor opgenomen, maar door het omliggende weefsel als reactie op de tumor (hotspot)
Kenmerken afwijkend stapelingspatroon
- Hoeveelheid laesies
- Verhoogde intensiteit (laag/hoog)
- Voorkeurslokalisaties (benigne/maligne)
- Aspect/uitbreiding
- Symmetrisch/asymmetrisch
- Nabij/in gewrichten
Waar is interpretatie van skeletscintigram afhankelijk van?
- Leeftijd
- VG (maligniteit/operaties)
- Anamnese (lokalisaties botpijn)
- Trauma
Voorbeelden palliatieve therapie
- Analgetica (pijnstilling)
- Systemische (chemotherapie)
- Externe radiotherapie
- Bisfosfonaten
- Radionuclidentherapie
Indicaties radionuclide therapie
- Bestrijding pijn t.g.v. osteoblastische skeletmetastasen
- Wisselende lokalisatie botpijn
- Niet reageren op pijnstillende medicatie
- Terugkerende pijn na externe radiotherapie
CI
- Weinig trombo’s
- Weinig leuco’s
- Ruggenmergcompressie
- Pathologische fracturen
- Nierfalen
- Zwangerschap
Hotspot
Aantoonbare reactie (verhoogde botopbouw) van het botweefsel door de aanwezigheid van metastasen
Niet de metastase die gezien wordt, maar de reacties van het bot
Hoe krijg je FDG-6-fosfaat opstapeling?
- FDG wordt door hexokinase in FDG-6-fosfaat omgezet, maar kan niet verder worden verwerkt
- Als glucose-6-fosfatase niet aanwezig is, zal FDG-6-fosfaat gefixeerd in de cel zitten
Indicaties FDG-PET
- Lokaliseren primaire tumor
- Stadiëring
- Evaluatie van therapie
- Respons monitoring
- Re-stadiëring bij bewezen recidief
Hoge opname van FDG-stapeling
- NSCLC
- NHL
- Melanoom
- Hoofd- en halstumoren
- Oesophaguscarcinoom
Lage opname FDG-stapeling
- Testiscarcinoom
- Prostaatcarcinoom
- Goed gedifferentieerd endocrien carcinoom
- Gedifferentieerd endocrien carcinoom
- Gedifferentieerd schildkliercarcinoom
- Adenocarcinoom van de long
