H1.6: Epidemiologie breder dan etiologie Flashcards
Wie is Hippocrates van Kos
Eerste die zich bezighield met het beschrijven van de etiologie, het voorkomen en de uitkomsten van ziekten
I.t.t. het beschrijven vanuit een bovennatuurlijk perspectief, beschreef hij dit meer op een rationele wijze
Epidemiologie
Wetenschap die het voorkomen (frequentie) en de verspreiding van ziekte onder de bevolking bestudeerd
Waar houdt kankerepidemiologie zich mee bezig?
Trends in voorkomen, oorzaken, screening, diagnostiek, behandeling en de prognose van kanker
Wat leert de leeftijds- en geslachtsverdeling?
Kanker komt vooral voor op oudere leeftijd en vaker bij mannen dan vrouwen
Waarom zijn studies van trends in voorkomen en overleving van kanker en sterfte daaraan belangrijk?
- Effecten van veranderde blootstelling aan bekende risicofactoren te monitoren (primaire preventie, anti-rook)
- Nog onbekende risicofactoren op te sporten
- Aanknopingspunten voor vervolgstudies bieden
- Effecten screening evalueren (secundaire preventie)
- Politieke en beleidskeuzes op baseren/monitoren/beoordelen
- Effecten behandelingen buiten experimenteel verband evalueren
- Richtlijn adherentie
Een van de belangrijkste taken
Bepalen van omvang van kankerlast en de evolutie daarvan beoordelen
Hierdoor worden trends in incidentie, prevalentie, sterfte en overleving beter zichtbaar
Niet-experimenteel/observationeel onderzoek
Retro- als prospectief
Nadelen niet-experimenteel/observationeel onderzoek
- Minder accurate data over leefstijlfactoren (geheugen, sociaal-wenselijke antwoorden)
- Alleen data van mensen die mee willen werken
Vormen van observationeel onderzoek
- Cohort: relatieve risico (RR) berekenen
- Patiënt-controle: odds ratio (OR) berekenen
- Ecologisch: op groepsniveau kijken naar de samenhang tussen blootstelling en ziekte
- Beschrijvend: vastleggen van indicatoren van gezondheid en ziekte in populatie en dus onderzoeken naar variatie in tijd, plaats en bevolkingsgroepen
Experimenteel/interventioneel
- Prospectief
- Hogere bewijskracht
- RCT
- Interventie- en preventiestudies
- Randomisatie
Nadelen experimenteel/interventioneel onderzoek
- Kosten
- Tijdsduur
- Gelimiteerde externe validiteit
Oorzaken kanker
- Genetische factoren (5-10%)
- Omgevingsfactoren/leefgewoonten (roken 30%, voeding 10-50%, overgewicht 5-10%)
- Combinatie
Nederlandse Kankerregistratie (NKR)
Belangrijk
- Incidentie van kanker in Nederland meten
- Alle nieuwe gevallen registreren inclusief diagnostiek, behandeling en overlijdensdatum
- Sinds 1989 absolute stijging van kanker, maar zegt niet veel, omdat de bevolking groeit, mensen langer leven en kanker een beter prognose heeft
Stijging is minder uitgesproken als het effect van vergrijzing niet wordt meegenomen
Plekken van kanker
- Huid
- Borst
- Long (kwart sterfte)
- Prostaat
- Darm
Waarvan is incidentie gestegen sinds 1989?
- Slokdarmkanker
- Toename overgewicht
- Reflux, Barret Oesophagus, slokdarmkanker
Gevolg doordat overleving toeneemt?
Toename in prevalentie (totaal aantal patiënten met longkanker)
Screening kanker
- Borstkanker = mammografie
- Darmkanker = feces en colonoscopie
- Baarmoederhalskanker = uitstrijkje
Voordelen screenen
- Winst in levensjaren
- Laag stadium bij ontdekking
- Minder invasieve behandelingen
Nadelen screenen
- Overdiagnosticering
- Overbehandeling
Overlevingsanalyse
Per patiënt kijken hoe lang hij overleefd na de kankerdiagnose en dan samenvoegen tot een groep
Vaak per tijdsinterval
Betekenis 5-jaars overleving van 80%
80% van de patiënten is 5 jaar na diagnose nog in leven
Soorten overleving
- Absolute overleving (overall survival): tijd tussen diagnose en sterfte
- Ziektevrije overleving (disease-specific survival): tijd tussen diagnose en progressie van ziekte
- Relatieve overleving (relative survival): maat voor ziektevrije overleving
Waarvoor zijn kankerregistraties zinvol?
- Bepaling kankerlast en ontwikkeling
- Onderzoek doen naar zeldzame tumoren waar geen RCT’s voor zijn
- Implementatie en uitkomsten van nieuwe interventies in de praktijk
- Inzicht in diagnostiek en behandeling zoals toegepast in praktijk
Wanneer zijn registraties valide?
- Volledig
- Patiënten accuraat gevolgd
- Relevante gegevens verzameld van goede kwaliteit
