H2.3: Gevolgen van fouten bij DNA replicatie Flashcards
DNA-replicatie
Verdubbeling van de drager van de genetische informatie en instructies voor de cel
Bouwstenen nucleotide
- Fosfaat
- Deoxyribose (suiker)
- Base
Waar begint DNA-replicatie?
Replication origin
Door wie worden replication origins herkend?
Initiator proteïns welke op hun beurt andere eiwitten aantrekken zodat er een complex van eiwitten ontstaat die allemaal een andere functie hebben in DNA-replicatie
Functie DNA-helicase
Haalt dubbele helix uit elkaar
Functie single strand binding proteïn
Beschermt enkele streng
Functie sliding clamp
Zorgt ervoor dat DNA-polymerase goed aan DNA bindt
Richting van replicatie
5’ naar 3’ = leading strand
Mismatch reparatie
- Gaat werken als DNA-polymerase al weg is
- MSH2, MLH1, MSH6, PMS2 vinden mismatch
- EXO1 eet de foute nucleotide en aantal nucleotides eromheen
- Gat wordt weer door DNA-polymerase aangebuld
DNA-replicatie nauwkeurigheid
- Base selectie (voor inbouw nucleotide)
- Proofreading (na inbouw nucleotide, DNA-polymerase nog aanwezig)
- Mismatch reparatie (DNA-polymerase al weg)
Hoe ontstaat een mismatch?
- DNA-polymerase maakt niet goed onderscheid tussen de tautomeren waardoor de imino tautomeer wordt ingebouwd
- Tautomere vorm is instabiel en verandert weer terug naar normale vorm
Proofreading
- Door mismatch kan DNA-polymerase niet meer verder
- DNA-polymerase heeft 3’-5’ exonuclease activiteit
- DNA-polymerase knipt verkeerde base uit de streng
Lynch syndroom (HNPCC)
- Mismatch reparatiemechanisme werkt niet goed
- Darmepitheel heeft hoog proliferatieve activiteit, dus veel DNA-replicatie
- Foutenpercentage is hoger, dus veel poliepen ontstaan
Gevolg als mismatch reparatiesysteem niet goed werkt?
RER fenotype (replication error fenotype) dus veel replicatiefouten in DNA
Hoe is het RER fenotype aan te tonen?
- Microsatelliet analyse (MSI)
- Verspreid over chromosoom liggen er bepaalde hoeveelheden sequenties = gerepeteerde sequenties
- Microsatelliet lengten
PCR
- Microsatelliet lengte analyseren
- Als DNA strengen van een sequentie even uit elkaar gaan, kunnen bij het terugvouwen fouten ontstaan
- Hierdoor krijg je extra of minder sequenties
- Variatie in microsatelliet lengte zegt iets over soort mutaties
Oorzaken coloncarcinoom
- Pech 75%
- FA 20%
- Lynch 5%
Bethesda criteria
- CRC <50 jaar
- 2x CRC of CRC icm andere Lynch geassocieerde tumor (synchroon/metachroon) bij 1 patiënt
- CRC met MSI <60 jaar
- CRC met 1+ eerste/tweedegraads familieleden met Lynch tenminste <50 jaar
- CRC met 2+ eerste/tweedegraads familieleden met Lynch
Lynch-syndroom is meer dan alleen colorectaal carcinoom
Andere vormen van kanker:
- Baarmoeder
- Maag
- Eierstokken
- Alvleesklier
- Galgangen
- Dunne darm
- Talgklieren
- Hogere urinewegen
- Hersenen
Verwijscriteria zonder aangetoond CRC
- Eerstegraads familielid met CEC <50 jaar
- 3+ eerste/tweedegraads familieleden met CRC <70 jaar
- Kiembaanmutatie in 1 van de mismatch repair genen in familie
Werkzaamheden klinisch technicus
- Stamboom in beeld brengen
- Bepalen of en bij wie in familie moleculair onderzoek gestart moet worden
- Voor- en nadelen van moleculair onderzoek bespreken
- Moleculair onderzoek
- Adviezen geven
Surveillance Lynch syndroom
Vanaf 25 jaar 1x per 2 jaar colonoscopie
Screening endometriumcarcinoom
Jaarlijks m.b.v. transvaginale echoscopie en biopt vanaf 40-60 jaar
Waarom geen ovariële surveillance?
Gebrek aan effectiviteit
Beleid bij <60 jaar met Lynch en CRC
- Totale colectomie
- Met ileorectale anastomose (IRA) i.p.v. beperkte segmentele colonresectie vanwege verhoogde risico op metachroon coloncarcinoom tot 22-32%
Beleid >60 jaar met Lynch en CRC
- Partiële colectomie
- Overlevingswinst van totale vs. partiële colectomie is gering
Familiaire colorectaal carcinoom syndroom
Stel dat er geen Lynch was gevonden, alleen van familie voorkomen van CRC, dan is het nog steeds goed om mensen te screenen vanwege het verhoogde lifetime risk
Preventieve colonoscopie 1x per 5 jaar vanaf 50 jaar
