H3.5: Circadiane klok en ontstaan en behandelen van kanker Flashcards
Omlooptijd menselijke interne klok
25 uur
Functie circadiane klok?
Stelt onze lichaamsfuncties in staat te anticiperen op de specifieke behoefte op bepaalde momenten van de dag
Het voorbereid zijn op dingen die gaan komen geeft een evolutionair voordeel
Wat zorgt ervoor dat cyclus van lichaam gelijk blijft lopen met ritme van de dag?
- Licht
- Wordt waargenomen in fotoreceptoren in het oog
Suprachiasmatische nucleus (SCN)
Gevolg bij beschadiging?
- Hierin zit centrale klok
- Gesynchroniseerd met de aardse-dag-nacht cyclus voor licht
Lichaam heeft niet langer een ritme
Welke genen zijn betrokken bij het creëren van de interne klok?
Cryptochroom 1 en 2
Uitschakelen Cry1-gen
Uitschakelen Cry2-gen
Cry1: interne klok van proefdieren gaat sneller tikken (22.51 uur)
Cry2: interne klok gaat trager tikken (24.63 uur)
Moleculair mechanisme van circardiane klok
Radarwerkje van klokgenen en klokeiwitten die elkaar periodiek aan- en uitschakelen
Negatieve loop (core loop)
- Cryptochroom eiwitten gaan terug naar de kern
- Zorgen daar voor cyclische remming door het remmen van de transcriptiefactoren Clock en Bmal1 via de vorming van CRY/PER complex
Positieve loop (stabiliserende loop)
- Via Rev-Erba
- Activeert Bmal
Waar hangt stabiliteit van eiwitten vanaf?
Posttranslationele modificatie (fosforylering, ubiquilering of acetylering) van PER- en CRY-eiwitten
Chronotype
Geeft aan of iemand meer een ochtend of avond type is
Ochtendmensen
Snellere klok dan avondmensen
Hoe verloopt koppeling van klok met gedrag en metabole processen?
Via klok-gecontroleerde genen (CCG)
Samenvatting centrale klok
- Zit in zenuwcellen van SCN
- Wordt iedere dag gelijk gezet met licht-donker cyclus
- In overige cellen en weefsels zitten niet-lichtgevoelige perifere klokken die iedere dag gelijk gezet worden door stimuli uit SCN
Wat gebeurt er met cellen in kweek?
Krijgen geen stimulering meer vanuit de SCN waardoor de klokken desynchroniseren
Gevolg jetlegs en ploegendiensten?
Circadiane desynchronisatie (verschil lichaamstijd en geografische tijd)
Acute, tijdelijke klachten
- Slaaptekort
- Vermoeidheid
- Verminderde alertheid
- Verminderd prestatievermogen
Lange termijn klachten
- Metabole verstoringen waardoor er een hoge risico is op het ontstaan van diabetes, HVZ, obesitas
- Circadiane verstoringen met als gevolg versnelde tumorinductie (chronisch jetleg) en veranderd tumorspectrum (kwaadaardig, ploegendienst)
Chronotoxiciteit
Het principe waarbij het toxisch effect afhankelijk is van het tijdstip van blootstelling
Cellen vermenigvuldigen DNA en delen op vast moment van de dag
- 17:00: huidcellen DNA-replicatie
- Kort voor middernacht: M-fase
Wanneer vindt mitose altijd plaats?
Als klokgenen op zijn laagst actief zijn
Kenmerk circadiane klok en celcyclus
- Fase-gekoppe;d
- Bidirectioneel
Chronotherapeutica
Werken het best op het moment dat zij het best door het lichaam wordt getolereerd
Chronopersonalized medicine
- Nieuw project waarbij patiënten tijdens de chemobehandeling thuis kunnen zijn doordat zij verbonden zijn met een meter die connectie heeft met het ziekenhuis
- Parameters zoals gewicht, hartslag, slaap-waakritme worden direct naar de arts gecommuniceerd zodat deze op afstand de patiënt in de gaten kan houden