Hormony płciowe Flashcards
Estrogeny naturalne
ESTRON
ESTRADIOL
ESTRIOL
Estradiol- synteza
Estron (reakcja odwracalna)- dehydrogenaza 3B-hydroksysteroidowa
Testosteron (rekcja nieodwracalna)- aromataza
Androstendion
Estriol- synteza
Siarczan 16-hydroksyDHEA
Przez łożysko w ciąży
Testosteron
Testosteron- najważniejszy krążący androgen
–>DHT- najważniejszy wew.komórkowy androgen (5A- reduktaza testosteronu)
Estrogeny- receptory
- Klasyczne, cytoplazmatyczne A, B- efekty genomowe
2. Błonowe GPER-1- efekty szybkie, niegenomowe
GPER-1
Zlokalizowany w kaweolach
Receptor + kaweolina 1 + białko G + kinazy białkowe + striatyna (rusztowanie)
GPER-1- efekty
Wzrost IP3–>kinaza Act–>NOS
Proliferacja, migracja kom. śródbłonka, reendotelizacja tętnic, zmniejszenie przerostu intimy po uszkodzeniu
Progesteron- działanie
- Endometrium–> faza sekrecyjna
- Złuszczenie endometrium
- Podtrzymanie ciąży
- Antagonizm MKS
- Supresja ukł. immunologicznego
- Zmniejszenie kurczliwości mm. macicy
- Zahamowanie laktacji
- Poowulacyjny wzrost T
- Działanie z estrogenami
Progesteron- działanie z estrogenami
- Współdziałanie- estrogeny uwrażliwiają rec. progesteronu
2. Antagonizm- korzystny (normalizacja krążenia, spadek ryzyka raka endometrium), niekorzystny (wzrost LDL, spadek HDL)
Progesteron- receptory
- Receptory cytoplazmatyczne PRA, PRB
- Jajnik, macica, sutek, OUN, kości, Ukł S-N
Estrogeny- zastosowanie
- Hormonalna terapia zastępcza
2. Antykoncepcja (dwuskładnikowa doustna, przezskórna)
Estrogeny- podział
- Naturalne- ESTRADIOL, ESTRIOL
- Syntetyczne- ETYNYLOESTRADIOL, MESTRANOL
- Koniugowane (p. siarczanowe estronu)- EKWILINY, EKWILENINY
Estrogeny- formy podawania
- Doustne (ale inaktywacja w wątrobie, szczególnie naturalnych)
- Dopochwowe- estrogeny naturalne
- Plastry- niższe dawki
- Preparaty depot domięśniowo- CYPIONIAN, WALERIAN ESTRADIOLU
- Spray donosowy- mniejsza dawka, stymulacja pulsacyjna
Estrogeny- DN
- Wzrost ryzyka raka endometrium, sutka
- Nadciśnienie tętnicze (synteza angiotensynogenu)
- Zaburzenia zakrzepowo-zatorowe (osoczowe cz. krzepnięcia)
- Kamica żółciowa (wydzielanie cholesterolu do żółci)
Antyestrogeny- grupy
- Czyści antagoniści- FULWESTRANT
2. Wybiórcze modulatory rec. estrogenowych SERM
SERM- przedstawiciele
KLOMIFEN TAMOKSYFEN RALOKSYFEN LAZOFOKSYFEN BAZEDOKSYFEN ARZOKSYFEN OSPEMIFEN
FULWESTRANT
Kompetencyjny antagonista
Z: Zaawansowany rak sutka
DN: Uderzenia gorąca, osteoporoza, zmiana bł. śluz. pochwy
KLOMIFEN
Słaby agonista (nieobecność estrogenów)
Antagonista, słabo stymuluje (duże stężenie estrogenów)
Z: Niepłodność (odhamowanie pętli s.z. FSH, LH)
5-10 dzień cyklu
KLOMIFEN- DN
Ciąże mnogie
TAMOKSYFEN
Agonista- endometrium, kości
Antagonista- sutek
Nie wywołuje osteoporozy
Z: Zapobieganie, leczenie nowotworów sutka
TAMOKSYFEN- DN
Przerost endometrium:
- krwawienie
- wzrost ryzyka raka macicy
RALOKSYFEN
Jak TAMOKSYFEN, ale nie zwiększa częstości raka endometrium
Z: -Nowotwory inwazyjne sutka (nieinwazyjne mniej)
- Spadek częstości złamań kręgosłupa
- Nie zmniejsza ryzyka ChNS
RALOKSYFEN- DN
Zwiększa prawdopodobieństwo udarów, choroby zakrzepowo-zatorowej
LAZOFOKSYFEN
- Spadek częstości złamań kręgosłupa i kości
- Spadek częstości inwazyjnego raka sutka
- Spadek częstości ChNS, udarów
LAZOFOKSYFEN- DN
Krwawienia z jamy macicy- oddziaływanie na rec. w endometrium
BAZEDOKSYFEN
- Spadek częstości złamań kręgosłupa, *innych kości
- Spadek częstości raka sutka
- Nie wpływa na endometrium
BAZEDOKSYFEN- DN
Zwiększa częstość występowania choroby zakrzepowo-zatorowej
SERD- co to?
Wybiórcze niszczyciele rec. estrogenowego
BAZEDOKSYFEN, FULWESTRANT (+BRYLANESTRANT, ELACESTRANT)
-Degradacja rec. i regulacja “w dół”
BAZEDOKSYFEN- zastosowanie
- Rak piersi
- Złagodzenie objawów menopauzy (+ koniugowane estrogeny)
ARZOKSYFEN
-Hamuje częstość złamań kręgosłupa
Są lepsze leki ogólnie
OSPEMIFEN
- Hamuje negatywny wpływ menopauzy na bł. śluzową pochwy
- Leczenie dyspareunii
Inhibitory aromatazy- przedstawiciele
ANASTROZOL
LETROZOL
EKSEMESTAN (pochodna steroidowa)
Inhibitory aromatazy- zastosowanie
- II rzut rak sutka (po np. TAMOKSYFENIE)
- I rzut zaawansowany rak sutka
- Naprzemiennie z TAMOKSYFENEM (po 2-3 latach stosowanie)
Inhibitory aromatazy- DN
- Artralgie, bóle mięśniowo-szkieletowe
- Objawy zw. z deprywacją estrogenów
Estry progesteronu- przedstawiciele
MEGESTROL
HYDROKSYPROGESTERON
MEDROKSYPROGESTERON
Estry progesteronu- formy podania
- Doustne
2. Domięśniowe- kilka tygodni
Estry progesteronu- zastosowanie
Zmniejszenie produkcji gonadotropin przez przysadkę- pętla sprzężenia zwrotnego
- Nieregularne, bolesne cykle miesiączkowe
- Endometrioza
- Krwawienia z jamy macicy
- HZT (+estrogeny)
Gestageny- I generacja
NORETYNODREL
NORETYSTERON
CHLORMADYNON
MEDROKSYPROGESTERON
Gestageny- II generacja
NORGESTREL
LEWONOGESTREL
Gestageny- III generacja
DEZOGESTREL ETONOGESTREL GESTODEN NORGESTYMAT NORELGESTROMIN
Gestageny- IV generacja
DROSPIRENON DIENOGEST TRYMEGESTON NESTORON NOMEGESTROL
Gestageny- działanie
I-III generacji- rec. progesteronowe i androgenowe
IV generacja- rec. progesteronowy (specyficzne)
DROSPIRENON
-Właściwości antyandrogenowe
TANAPROGET
- Niesteroidowy
- PET- rak sutka- uwidocznienie rec. progesteronowych
- Zmniejsza ekspresję metaloproteinaz w endometrium
- Skuteczny w endometriozie
Antagoniści receptorów progesteronowych
- Czyści antagoniści- LONAPRYZAN
2. Modulatory
Modulatory receptora progesteronowego
MIFEPRYSTON
ONAPRYSTON
ULIPRYSTAL
AZOPRYZNIL
AZOPRYZNIL
-Endometrioza
-Włókniaki macicy
Nie dłużej niż kilka miesięcy–> rak macicy
ULIPRYSTAL
- Pigułka po stosunku
- Zahamowanie/opóźnienie owulacji jeśli jeszcze nie wystąpiła (inaczej nieskuteczny)
MIFEPRYSTON
- Wczesnoporonny, do 49 dnia ciąży
- Atrofia endometrium
Androgeny- zastosowanie
Męski hipogonadyzm spowodowany niedoborem testosteronu
TESTOSTERON
- Domięśniowo/przezskórnie
- Rozrost jąder, spermatogeneza
- Działanie anaboliczne- mięśnie, kości, krwiotwórcze
- Nie przywraca płodności w hipogonadyzmie
- Wzrost LDL, spadek HDL
Pochodne testosteronu- wchłanianie przez pp
UNDECYLENIAN TESTOSTERONU
MESTEROLON
DANAZOL
- Przeciwestrogenowy, słabo androgenowy
- Hamuje sekrecję gonadotropin
Z: -Bardzo nasilone miesiączki
- Endometrioza
- Włókniaki gruczołu sutkowego
- Obrzęk naczynioruchowy
Efekt antyandrogenowy- grupy leków
- Inhibitory 5A-reduktazy testosteronu
2. Antagoniści receptora androgenowego
Inhibitory 5A-reduktazy testosteronu- przedstawiciele
FINASTERYD
DUTASTERYD
FINASTERYD, DUTASTERYD- zastosowanie
- Łagodny przerost prostaty
- Łysienie typu męskiego
Antagoniści rec. androgenowego- przedstawiciele
CYPROTERON
FLUTAMID
BIKALUTAMID
NILUTAMID
CYPROTERON
-Steroidowy
Z: Hirsutyzm u kobiet
FLUTAMID, BIKALUTAMID, NILUTAMID
-Niesteroidowe
Z: Nieoperacyjny rak prostaty (+analogi GnRH)
ABIRATERON
- Niesteroidowy, nieodwracalny inhibitor CYP17A1
- Hamuje powstawanie testosteronu w jądrach, korze nadnerczy, kom. raka prostaty
Z: Rak prostaty oporny na kastrację farmakologiczną (postępy choroby mimo chemioterapii)
CYP17A1-aktywność
17-hydroksylaza
17,20-liaza
HTZ gestageny+estrogeny- DN
Wzrost ryzyka:
- Raka sutka
- ChNS, udarów, zakrzepów
- Nietrzymania moczu
- Demencji
HTZ gestageny+estrogeny- korzyści
Zmniejszenie wystąpienia:
- Raka j. grubego
- Złamań osteoporozy
HTZ- rodzaje
Estrogeny- pacjentki po histerektomii
Estrogeny+gestageny- pacjentki z macicą
HTZ estrogeny- DN
Wzrost ryzyka:
- Udaru mózgu, zakrzepów
- Nietrzymania moczu
HTZ estrogeny- korzyści
Spadek prawdopodobieństwa:
- Raka sutka
- Raka j. grubego
- Złamań kości
Obecne zalecenie-HTZ
Kobiety 50-59 lat
Do 10 lat od menopauzy
(-) Śmiertelność, złamania, ChNS, rak endometrium, j. grubego
(+) Rak jajnika, sutka (e+g)
TYBOLON
HTZ, steroidowy
Działanie estrogenowe, gestagenowe, androgenowe
Z: Zapobieganie objawom menopauzy, osteoporozy
Środki hamujące płodność- rodzaje
- Dwuskładnikowe- estrogeny+gestageny
2. Jednoskładnikowe- gestageny
Środki hamujące płodność- formy podania
Doustna
Przezskórna
Dopochwowo (?)
Domięśniowo, implant podskórny
NONOKSYNOL 9
Środek plemnikobójczy
Pianki, żele, kremy
Środki dwuskładnikowe- działanie
Hamowanie FSH- estrogeny- dojrzewanie p. jajnikowego
Hamowanie LH- gestageny- owulacja
Środki jednoskładnikowe- działanie
Zahamowanie LH
Skuteczność minimalnie niższa
Antykoncepcyjnie, antyimplantacyjne
Antyimplantacyjne działanie gestagenów
- Zmiana śluzu szyjkowego- mniej przepuszczalny dla nasienia
- Ścienczenie, atrofia endometrium
Preparaty dwuskładnikowe- podawanie
- Doustne- start 5 dzień od krwawienia-3 tygodnie podawania-7 dni przerwy
- Plastry- co tydzień przez 3 tygodnie- 7 dni przerwy
- Zastrzyk- 1/miesiąc
4*. Doustne- 84 dni przyjmowania- 7 dni przerwy
Preparaty jednoskładnikowe- podawanie
Stosowane bez przerwy, każdego dnia
- Doustnie
- Plastry- co tydzień zmiana
- Zastrzyk- co miesiąc
- Implanty podskórne- zmienione co kilka lat
- Wkładki domaciczne
Preparaty dwuskładnikowe- podział
- Jednofazowe- stała ilość e, g
- Dwufazowe- gestagenów więcej w II połowie cyklu
- Trójfazowe- gestageny co 7 dni wzrost, estrogeny stałe lub więcej w II połowie cyklu
Składnik estrogenowy- DN
- Zakrzepica ż. głębokich
- Zatorowość płucna
- Udar mózgu
- Zawał
- Nadciśnienie
- Kamica żółciowa
Składnik gestagenowy- DN
- Trądzik
- Hirsutyzm
- Nadmierne wydzielanie gr. skórnych
- wzrost libido
- Przyrost mc
Pigułka po stosunku
LEWONORGESTREL- hamuje owulację jeśli do niej nie doszło, wczesnoporonny (zmiany w endometrium)
ULIPRYSTAL- hamuje owulację jeśli do niej nie doszło
Wpływ nadmiaru estrogenów
- Zwiększenie objętości gruczołów sutkowych
- Zawroty głowy
- Bolesne miesiączkowanie
- Obrzęki
- Bóle głowy
- Drażliwość
- Nudności i wymioty
- Cykliczny przyrost masy (retencja wody)
Wpływ niedoboru estrogenów
- Atroficzne zapalenie bł.śluz. pochwy
- Długotrwałe krwawienie z dróg rodnych
- Krwawienia w trakcie cyklu
- Skąpe miesiączki
- Zaburzenia naczynioruchowe
Wpływ nadmiaru gestagenów
- Trądzik
- Depresja
- Zmęczenie
- Owłosienie typu męskiego
- Zmiany libido
- Tłusta skóra
- Przyrost mc
Wpływ niedoboru gestagenów
- Bolesne miesiączkowanie
- Nadmierne krwawienie miesiączkowe
- Krwawienia w późnej fazie cyklu