H3 Arbeid en mentale inspanning Flashcards
taak is mentaal inspannend
naar de mate waarin er in de uitvoering van die taak een beroep wordt gedaan op aandachtvragende mentale processen.
Mentale processen vragen aandacht wanneer hersenactiviteiten worden uitgevoerd, zoals operaties in het werkgeheugen. Dat is het geval wanneer de mentale operaties bewuste en gecontroleerde cognitieve processen betreffen.
Mentale inspanning is een gecompliceerd verschijnsel, waarop verschillende aspecten van de taak en de omstandigheden waaronder die moet worden uitgevoerd van invloed zijn.
- Allereerst is van belang hoe zwaar en hoe complex een taak is.
- Daarnaast is van belang of de taakuitvoerder beschikt over de nodige kennis en vaardigheden en of hij die ook daadwerkelijk wil inzetten. Men moet een taak immers niet alleen kunnen uitvoeren, maar ook willen uitvoeren.
- Dit kan gemeten worden met de fysiologische opwindingsmaten en/of activatiematen.
- Voor het leveren van inspanning is verder de psychofysiologische toestand van de taakuitvoerder belangrijk. Het gaat hier om de lichamelijke en psychische conditie van een taakuitvoerder op het moment waarop de taak wordt uitgevoerd.
- In hij nog fris en alert?
- Of is hij slaperig en verveeld?
voor het leveren van inspanning situatiegebonden factoren van belang
in het bijzonder de regelmogelijkheden die in de (werk)situatie aanwezig zijn.
Bij voldoende vrijheid van handelen (autonomie) in de werksituatie, kan de betrokkene naar eigen inzicht actief wisselen van uitvoeringsstrategie of werkwijze om het leveren van inspanning binnen aanvaardbare grenzen te houden.
Vermoeidheid heeft weinig invloed op de inspanning als de proefpersonen hun eigen tempo kunnen bepalen. De beoordeling van de inspanning is dan niet verschillend van de inspanning als ze niet moe zijn.
Mentale efficiëntie
Mensen zijn er uit zichzelf toe geneigd om, wanneer de situatie daartoe de mogelijkheden biedt, een bepaald prestatieniveau te handhaven tegen een aanvaardbare inspanning.
Dit efficiëntiegezichtspunt is van groot belang voor het onderzoek naar werkbelasting en werkstress.
Uit een onderzoek onder buschauffeurs is gebleken dat er een strategiewisseling plaatsvind in verandering van efficiëntie als er sprake is van mentale vermoeidheid. Er hoeft dan minder aandacht te worden besteed aan de taak: waar geen wil is, is de inspanning weg.
Een persoon heeft verschillende opties wanneer er naar zijn oordeel sprake is van een (dreigend) conflict tussen zijn actuele toestand en de eisen die daaraan worden gesteld.
1) De persoon kan, als eerste optie, de eisen zo herinterpreteren dat het (dreigende) conflict wordt opgelost of in ieder geval minder groot wordt gemaakt. Dit kan ertoe leiden dat hij geen gevolg geeft aan hetgeen in de taak wordt gevraagd.
a. Maar het kan ook zijn dat hij daaraan wel gevolg geeft door een niet-optimale prestatie te leveren.
2) De persoon kan echter ook zijn actuele psychofysiologische toestand bijstellen in de richting van de vereiste toestand. Daartoe zal er compensatoire* inspanning geleverd moeten worden. vermoeidheid heeft betrekking op de beslissing over deze optie en de wijze waarop daaraan in het verdere verloop van het handelen gevolg wordt gegeven. *compensatoir: dienend als of strekkend tot compensatie/compenseren/opheffen
burn-out
Wanneer de persoon gedwongen wordt een prestatie van een bepaald niveau te leveren ook al acht hij zichzelf daartoe niet meer goed in staat, dan zal hij de strategische zelfregulering moeten overrulen. Het inspanningsniveau kan niet meer gelijk gehouden worden door te bezuinigen op prestatie. De persoon wordt dan gedwongen compensatoire inspanning te leveren. Dat wordt als negatief of vervelend ervaren, en genereert gevoelens van weerstand en irritatie ‘arousal’. Het kan gespannen opwinding veroorzaken en gevoelens van angst oproepen, wanneer de persoon deze inspanning niet wil opbrengen maar ook geen controle heeft over de situatie, zodat ondanks alle weerzin de inspanningen toch opgebracht moeten worden. zo’n situatie van tegen jezelf in moeten werken kan een stressreactie genereren, die ervaren kan worden als een krenking van het gevoel van eigenwaarde en zelfrespect en die kan uitlopen op het zich emotioneel terugtrekken uit de situatie en het psychisch doorsnijden van de binding met de taak of het werk.
psychofysiologische kosten
Het leveren van inspanning gaat gepaard met psychofysiologische kosten. Globaal betreft het een versterkte activering van het autonoom zenuwstelsel en wel het sympathische deel ervan. Dit gaat gepaard met de afscheiding van de hormonen adrenaline en noradrenaline in het bloed en in het intercellulair vocht. We noemen dit de ‘fight-or-flight’ reactie.
hormonen
- Adrenaline: vooral indicatief voor mentale spanning.
- Noradrenaline: voor indicatief voor fysieke spanning.
Het leveren van inspanning kan binnen aanvaardbare grenzen blijven:
-zolang de mogelijkheid tot sturing aanwezig is.
wanneer echter de belasting te hoog oploopt, dreigen de mentale taakeisen de mogelijkheden voor zelfregulatie te overschrijden. Er treedt dan een compensatiereactie op met een negatieve emotionele lading.
Onderzoeken illustreren een belangrijk inzicht in de betekenis van fysiologische indicatoren van mentale inspanning in het psychologisch onderzoek van arbeid en gezondheid.
- Zo blijkt dat, afhankelijk van de psychofysiologische toestand van de persoon en de duur van de belasting, de verhoging van adrenaline in verband kan worden gebracht met de actieve mobilisatie van prestatie-mogelijkheden om aan de eisen van de taaksituatie te kunnen voldoen (‘effort without distress’).
- Maar zo’n verhoging kan ook het karakter krijgen van een spanningsreactie die gepaard gaat met gevoelens van gespannen opwinding. Dat zal het geval zijn wanneer de persoon een nietoptimale toestand moet compenseren en daartoe extra inspanning moet leveren (‘effort with distress’).
Mentale inspanning:
hoeft niet noodzakelijk tot stress te leiden. Dat zal alleen gebeuren wanneer de taakuitvoerder deze inspanning eigenlijk niet wil leveren, maar geen of onvoldoende mogelijkheden heeft om zich daaraan te onttrekken, dan wel om het leveren van die spanning binnen de grenzen van de zelfregulatie te houden. Onder deze omstandigheden van verlies van controle voer de eigen mogelijkheden tot zelfregulering kan het moeten leveren van inspanning het karakter aannemen van een bedreiging.
(werk)stress
- De confrontatie met zo’n situatie of zelfs de anticipatie daarop genereert gevoelens van angst, evenals de voor deze emotie karakteristieke fysiologische en emotionele processen die als stressreactie geschetst kan worden.
• Het ontstaan van zo’n stressreactie in eenzelfde belastende situatie kan tussen individuen sterk verschillen, afhankelijk van de mate waarin men in de verwerkelijking van de eigen behoeften en motieven wordt gehinderd.
(in)spanningsreacties tijdens het werk worden beïnvloed door
- persoonseigenschappen,
- ze kunnen ook afhangen van de psychische conditie van de werknemer.
- In een studie is het niveau van psychosomatische klachten gemeten aan de hand van de Vragenlijst Onderzoek Ervaren Gezondheid (VOEG).
Het niveau van inspanning dat nodig is om een (mentale) prestatie te kunnen leveren, is onder meer afhankelijk van
de toestand of de conditie van de persoon op het moment dat hij de prestatie moet leveren.
Het kost meer inspanning om een prestatie te leveren als die toestand niet optimaal is (als men al klachten heeft).
‘herstel’
Terugkeren naar uitgangsniveau
Bij arbeid gaat het meestal om dagelijks voorkomende belastingen, die bij meting op een bepaald moment het minimumniveau van schadelijkheid niet hoeven te overschrijden, maar die juist doordat zij dagelijks terugkeren op den duur spanningsreacties kunnen oproepen.
Of dit het geval zal zijn, hangt vooral af van de mogelijkheden tot herstel tussen opeenvolgende perioden van blootstelling.
