H1 psychologie, verleden, heden en toekomst Flashcards
arbeids- en gezondheidspsychologie (A&G-P)
is een samensmelting van:
- de klinische psychologie,
- de gezondheidspsychologie en
- de A&O-psychologie;
Die zich bezighoudt met het disfunctioneren van mensen in arbeidsorganisaties. Daarnaast staan tegenwoordig ook het vergroten van de effectiviteit, het bevorderen van gezondheid en welzijn en het verhogen van de motivatie in de belangstelling.
Met andere woorden, het verbeteren van het functioneren van werknemers.
Wat is A&G-P
Belangrijk is de optimale afstemming tussen de belangen van de werknemers en de organisatie (continuïteit van de onderneming, arbeidsproductiviteit en doelmatigheid).
De A&G-P is een psychologische discipline die zich bezighoudt met het bestuderen en bevorderen van welzijn en gezondheid op het werk vanuit de gedachte van een optimale afstemming tussen persoon en organisatie.
- De A&G-P is zowel een wetenschapsgebied waarin welzijn en gezondheid op het werk wordt bestudeerd, als een praktijkveld waarin dit praktisch wordt bevorderd.
- Welzijn: heeft enerzijds betrekking op het individueel welbevinden en anderzijds op bepaalde objectiveerbare kenmerken van de arbeid die geacht worden het individuele welbevinden te bevorderen (regelmogelijkheden, feedback, afwisseling etc.).
- Werk: arbeid in psychologische zin; op een gestructureerde, doelgerichte activiteit met een zeker verplichtend karakter waarbij al dan niet met anderen waarde wordt gecreëerd.
Definitie APA/NIOSH
‘occupational health psychology concerns the application of psychology to improving the quality of work life, and to protecting and promoting the safety, health and well-being of workers.’
De term gezondheid moet worden gezien als
een totaal begrip voor lichamelijke en geestelijke gezondheid met daarbij het gezondheidsgedrag., zoals:
- het gebruik van alcohol tijdens het werk,
- agressie
- seksuele intimidatie,
- pesten,
- ziekteverzuim en
- arbeidsongeschiktheid.
Daarbij wordt er gesproken over een multidimensioneel begrip van geestelijke gezondheid:
multidimensioneel begrip van geestelijke gezondheid:
1) Affectief welbevinden: je prettig voelen op het werk
2) Competentie: in staat zijn je werk goed te doen
3) Autonomie: eigen keuzen in je werk kunnen maken
4) Aspiratie: iets in je werk willen bereiken
Er is sprake van geestelijke gezondheid wanneer een werknemer
zich prettig voelt, het werk goed aankan, zich vrij voelt om eigen keuzes te maken en gemotiveerd is om iets te bereiken.
De A&G-P:
- Streeft naar een optimale afstemming tussen de belangen van werknemers en die van de organisatie. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de doelen van de organisatie.
- Beperkt zich niet uitsluitend en alleen tot het domein van het werk, maar houdt zich ook bezig met de wederzijdse beïnvloeding van het werk met andere levenssferen, zoals de vrije tijd en de gezins- of thuissituatie.
- Houdt zich niet alleen bezig met het individu, in de vorm van werknemer of werkgever, maar ook met sociale systemen waarbinnen het individu op het werk functioneert, zoals het team, de afdeling of de organisatie in zijn geheel. Daarnaast betrekt het zowel de subjectieve als objectieve kant aspecten, zoals de aard van de arbeidstaak, de kenmerken van de functie en de structuur van de organisatie.
- Hanteert verschillende tijdsperspectieven; aandacht voor het hier en nu en vooruitkijken.
De A&G-P richt zich op verschillende doelen:
-
Signalerende functie: door vroegdiagnostiek is het mogelijk om bepaalde risicogroepen en risicofactoren op te sporen.
- o risico-inventarisatie en evaluatie (RIE)
-
Primaire preventie: d.m.v. een aanpak bij de bron wordt getracht te voorkomen dat er gezondheids- of welzijnsproblemen ontstaan.
- Gehoorbescherming dragen
- Functioneringsgesprekken
-
Secundaire preventie: beperking van de schade door tijdig en adequaat op te treden bij diegenen die de eerste symptomen van verminderde gezondheid of verminderd welzijn vertonen.
- Trainingen, workshops en cursussen (stressmanagement, timemanagement)
-
Tertiaire preventie: behandeling; vermijden dat de problemen nog groter worden en liever nog zorgen dat ze afnemen.
- Coaching, counseling
waarom A&G-P?
- Intensivering van de arbeid
- Werktempo tussen 1977 en 1997 elk jaar met 1,5% gestegen.
- Verandering van de arbeidsinhoud
- Door technologische veranderingen en veranderingen in de beroepsbevolking werken steeds minder mensen met hun handen en steeds meer mensen met hun hoofd. Hierdoor heeft de fysieke belasting plaatsgemaakt voor mentale en emotionele belasting waardoor de arbeidsgebonden en gezondheidsrisico’s zijn verschoven van lichamelijk naar psychisch.
- Organisatieverandering
- Allerlei ontwikkelingen zoals globalisering, informatisering, flexibilisering en de 24 uurseconomie nopen organisaties tot een continue aanpassing aan steeds wisselende omstandigheden. Hierdoor ontstaat onzekerheid en spanning bij de werknemer wat een bron voor psychische belasting vormt.
- Moderne bedrijfsvoering
- Nieuwe productiemethoden, zoals lean production of management by objectives (RGM Resultaatgericht Management), autonome taakgroepen of managementstrategieën, vergen de nodige aanpassing van werknemers.
- Een kenmerk is dat verantwoordelijkheid laag in de organisatie wordt gelegd. Hierdoor krijgen werknemers meer verantwoordelijkheid en dienen leidinggevenden zich aan te passen aan een vaak totaal andere wijze van aansturen. Dit kan een zware mentale druk leggen op zowel de werknemers als de leidinggevenden.
- Aantasting van het psychologische contract
- Werknemers hebben een ongeschreven psychologisch contract met de organisatie waarvoor ze werken. Dat wil zeggen dat zij verwachtingen koesteren over een billijke verhouding tussen hun inspanningen ten behoeve van de organisatie en de materiële en immateriële beloning die daartegenover staat. Vaste aanstelling schaars, loopbaanmogelijkheden gering, reorganisaties. Wanneer investeringen en opbrengsten niet met elkaar in balans zijn, kan dit leiden tot psychische klachten, zoals een burn-out.
typen A&G onderzoek
Theoriegestuurd onderzoek
Probleemgestuurd onderzoek
Effectiviteitsonderzoek
Organisatiebreed onderzoek
Theoriegestuurd onderzoek
- Empirische cyclus
- Hypothese opstellen, empirische gegevens verzamelen, hypothese statistisch toetsen
- Onderzoek naar de effecten van een onbillijke behandeling op het ziekteverzuim.
Probleemgestuurd onderzoek
- Regulatieve cyclus
- Probleem formuleren, interventie ontwerpen, uitvoeren en evalueren
- Interventie kan zowel op een individu als op een groep
- Respectievelijk onderzoek d.m.v. gevalsstudies naar het effect van een burnoutbehandeling.
- Non-cyclisch
- Beschrijvend onderzoek dat tot doel heeft bepaalde feiten boven water te halen, dan wel om ontwerponderzoek waarbij het gaat om het maken van gereedschap in de vorm van instrumenten, richtlijnen en procedures.
- Volgt noch de empirische cyclus, noch de regulatieve cyclus
Effectiviteitsonderzoek
(quasi-)experimenteel onderzoeksontwerp
- Experimentele groep en controlegroep
Organisatiebreed onderzoek
- Actieonderzoek met soms een combinatie van gevalsstudie
- Onderzoeker maakt zelf deel uit van het veranderingsproces dat word bestudeerd.
- Onderzoek en verandering zijn niet van elkaar gescheiden maar beïnvloeden elkaar wederzijds.
Voorbeelden van ontwerponderzoek zijn
- het construeren van een valide en betrouwbare vragenlijst om werkstressoren te meten.
- het opstellen van betrouwbare diagnostisch richtlijnen voor werkgerelateerde psychische stoornissen.
- het formuleren van criteria voor gezond werk.
