H16 Persoonlijkheid, werkstress en gezondheid Flashcards
Persoonlijkheidstrekken Lagereorde-eigenschappen
- Beheersingsoriëntatie (locus of control
- Gehardheid (‘hardiness’)
- Gevoel van coherentie (‘sense of coherence’)
- Eigen-effectiviteit (‘self-efficacy’)
- Optimisme
Beheersingsoriëntatie (locus of control)
o Extern – prestaties toeschrijven aan loten en invloedrijke anderen
o Intern – prestaties toeschrijven aan hun eigen bekwaamheden, inspanning en risicobereidheid = vaak probleemgerichte coping met stress, hebben minder stress en burn-out
Intern betekent dat mensen kijken naar aspecten zoals het eigen gedrag en bekwaamheden in relatie tot prestatie. Ze schrijven prestatie toe aan hun eigen bekwaamheden en inzet. Dit komt uit de attributietheorie.
Deze oriëntatie hangt samen met probleemgerichte coping bij stress.
Gehardheid (‘hardiness’)
- Kobasa (1979), groeigerichte benadering van het leven
- Drie componenten
- Betrokkenheid (sterke betrokkenheid bij dagelijkse gebeurtenissen)
- Controle (gevoel van controle over gebeurtenissen)
- Uitdaging (openstaan voor verandering)
- Hardy personen ervaren situaties minder stressvol en vertonen copingsreacties die negatief effect van stresvolle situatie minimaliseren
- Hangt negatief samen met ervaren stressoren op het werk, ervaren rolconflict of conflict collega’s
- Beschermt tegen gezondheidsklachten zoals burn-out, depressie en angst
- Gaat samen met meer sociale steun actief copinggedrag
Gevoel van coherentie (‘sense of coherence’)
o Gevoel dat de omgeving voorspelpaar en verklaarbaar is en dat men zelf hulpbronnen heeft
o Stressvolle omgevingen tasten de individuele gevoelens van coherentie aan.
persoonlijkheid
Persoonlijkheid speelt een grote rol in de relatie tussen werkomstandigheden en de gezondheid van werknemers.
Objectieve stressoren –> subjectieve beleving van stress–> psychologische en fysiologische stressreacties (korte termijn) –> gezondheid op langere termijn.
Persoonlijkheid Type-A of Type-B speelt grote rol.
invloed persoonlijkheid op stressproces
(a) persoonlijkheid kan de selectie van de omgevingen beïnvloeden en daarmee de blootstelling stressoren
(b) persoonlijkheid invloed in welke mate objectieve stressor als stressvol wordt ervaren
(c) persoonlijkheid kan stressreactie beïnvloeden
(d) persoonlijkheid lijkt rol te spelen bij de gevolgen van stressreactie voor gezondheid
3 modellen die de relatie tussen persoonlijkheid en werkstress enerzijds en gezondheidsuitkomsten beschrijven
- Additief model
o Onafhankelijke effecten van persoonlijkheid en werkomgeving op gezondheid
o Onafhankelijke hoofdeffecten van persoonlijkheid en werkstressor - Buffer- of kwetsbaarheidsmodel
o geluidsoverlast sterke reactie bij introverte mensen en niet bij extroverte mensen
o interactie-effect - Persoon-omgeving-‘fit’ (P-E Fit) Model
o Hoe groter de fit hoe gezonder
COR Conservation of Resources theorie
- mensen zijn voortdurend gericht op verkrijgen, beschermen en opbouwen van hulpbronnen (resources) om effectief met stress om te kunnen gaan
- hulpbronnen kunnen middelen (geld, huis) omgevingscondities (uitdagend werk, sterk sociaal netwerk) of persoonlijk eigenschappen zijn
- Stress verklaren vanuit de dreiging om hulpbronnen kwijt te raken.
Hogereorde-eigenschappen: de Big Five
Extraversie
Vriendelijkheid
Consciëntieusheid
Emotionele stabiliteit
Intellect/autonomie
Person-environment Fit
De rol van individuele verschilvariabelen vanuit een perspectief van Person-Environment Fit
Gezondheid zien als een functie van de ‘fit’ tussen kenmerken van de persoon en van de omgeving.
Q-Sort-Techniek
Waarmee individuen hun persoonlijke waarden konden weergeven en organisatieleden de waarden van de organisatie. Bij overeenstemming tussen de 2 waarden waren werknemers meer tevreden en betrokken en minder geneigd organisatie te verlaten.
