H21 Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid

Question 1

Hoe kan de belastbaarheid van een werknemer worden vergroot in het kader van Veiligheid en Gezondheid?

Answer 1

Specifieke trainingen of effectiever met spanningen of werkeisen omgaan.

Question 2

Wat is Ziekteverzuim

Answer 2

Ziekteverzuim is tijdelijke arbeidsongeschiktheid.
Minder uren of dagen werken dan contractueel overeen gekomen.

Question 3

3 centrale verzuimgrootheden (kalenderdagen):

Answer 3

• Verzuimpercentage: hoeveelheid werkbare dagen (verschillende duurklassen): (Omvang verzuim)
(aantal verzuimde dagen / aantal werkdagen in period) * 100

• Meldingsfrequentie: aantal verzuimgevallen gestart in observatieperiode per 100 werknemers (aard verzuim)
• Gemiddelde verzuimduur: aantal verzuimde dagen van beëindigde gevallen / aantal beëindigde gevallen

Question 4

Arbeidsongeschikheid: UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) - 3 basisgrootheden

Answer 4

• Arbeidsongeschiktheidspercentage: lopende arbeidsongeschiktheidsuitkeringen per 100 personen in werkzame beroepsbevolking: Indicatief voor prevalentie (vóórkomen van AO
• Instroompercentage: aantal nieuwe uitkeringen per 100 personen in de werkzame beroepsbevolking gebaseerd op het aantal nieuwe uitkeringen t.o.v. werkzame beroepsbevolking Indicatief voor incidentie van risico op arbeidsongeschiktheid
• Uitstroompercentage: verhouding tussen aantal beëindigde uitkeringen ten opzichte van het aantal lopende en nieuwe uitkering. Indicatie voor kans op beëindiging.

Question 5

Onderscheid in overzicht determinanten verzuim

Answer 5

• Gezondheid: de belangrijkste determinant van verzuim
• Persoonsfactoren en privéfactoren
• Werkkenmerken
• Maatschappelijke factoren: conjunctuur en sociale zekerheid

Question 6

Gezondheid: de belangrijkste determinant van verzuim
determinanten verzuim

Answer 6

• a) Van Deursen et al 1997: het centraal stellen van gezondheid ligt voor medici en gezondheidswetenschappers voor de hand; sociale wetenschappers zoeken vaak naar niet gezondheidskundige oorzaken
• b) Ziekteverzuim: 44% = griep, 15% = alle fysiek klachten (rug, nek schouder, arm pols), 10% = psychische klachten, burn-out, overspannen
• c) AO: 42 %=psychische aandoeningen 26%=bewegingsapparaat

Question 7

Persoonsfactoren en privéfactoren
determinanten verzuim

Answer 7

• a) > verzuimpercentage ouderen, vrouwen gescheiden/verweduwde personen
- M/V: achtergrond verschillen, werkinhoud dubbele belasting gezondheidsbeleving
- > Leeftijd: achteruitgang gezondheid toename chronische aandoeningen
- > lager opgeleiden: fysiek zware arbeidsomstandigheden
• b) Allochtonen: geen hoger verzuimpercentage
• c) Persoonlijkheid: riskante gewoonten belastende thuissituatie sportblessures
- Uncertified absence hangt samen met big-five: onvriendelijkheid, extraversie en openstaan voor verandering
- roken en obesitas meer verzuim
- Thuissituatie relatie minder duidelijk: moeilijkheden thuis en slaapgebrek dan relatie met verzuim.

Question 8

Werkkenmerken
determinanten verzuim

Answer 8

• Hoge taakeisen, niet té hoog kunnen motiverende werking hebben
• Maar meestal hoge werkdruk gepaard met 1,5x zo hoog risico op verzuim van 14 dagen en langer
• Doorgaans sprake van hoger (>5%) verzuim bij werknemers die:
  
  • Aan ongunstige fysische arbeidsbelasting zijn blootgesteld:
  • In lawaaiige omgeving werken, besmettingsgevaar; inademen van stoffen, stoffen op de huid krijgen
  • Hoge fysieke arbeidsbelasting:
  • Herhaalde bewegingen maken, ongemakkelijke werkhoudingen, werken met gereedschappen of machines die schudden of trillen, kracht zetten
• Hogere psychosociale arbeidsbelasting ervaren:
  
  • Heel veel werk,
  • emotioneel veeleisend,
  • agressie en geweld ervaren,
  • weinig autonomie t.a.v. werktempo, werkvolgorde of werkwijze
• Conflict met leiding/collega’s of werkgever
• Verzuim is lager in organisaties waarin men op een goede en veilige manier omgaat met psychosociale risico’s (Dollard & Bakker 2010)
• Lange werkweken gaan gepaard met verhoogd risico op hartzieken (vaak voorbode van langdurig verzuim en arbeidsongeschiktheid. (K.Kraan et al.)

Question 9

Maatschappelijke factoren: conjunctuur en sociale zekerheid
determinanten verzuim

Answer 9

• Tijdens economische voorspoed neemt verzuimpercentage toe, tijdens crisis af.

• Angsteffect: men is bang zelf ook werkeloos te worden, dus meldt men zich niet ziek
• Selectie effect: de meest gezonde werknemers zijn aan het werk gebleven
• Arbeidsbelastingeffect: hoogconjunctuur kan leiden tot meer druk op productieproces en hogere werkbelasting, met meer ongevallen en ziekteverzuim als gevolg

• Sociale verzekeringsstelsel: NL werknemers verzuimen frequenter dan B en DL

• Naast factoren op bedrijfsniveau (minder disciplinair verzuimbeleid) is de soepelere wetgeving de reden. Regels in NL
• Werknemers hebben bij verzuim geen medisch certificaat nodig en krijgen hun loon volledig betaald
• Relatief hoge ontslagbescherming voor zieke werknemers
• Langdurige AO: uitkeringshoogte = afhankelijk van eerder verdiend loon (i.p.v. aantal jaren betaalde premie)
• Geen gunstiger regeling bij beroepsziekte of bedrijfsongeval (risque professionnel) dan bij risque social.

Question 10

Er zijn vier hoofdcategorieën aan determinanten voor ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid

Answer 10

• Belastende factoren in het werk leiden tot gezondheidsklachten als de belastbaarheid of het verwerkingsvermogen van de werknemers te boven gaan.

• De belastbaarheid van werknemers wordt mede bepaald door:
  
  • persoonlijkheid,
  • actuele gezondheidstoestand en
  • privé omstandigheden.
  • Het ziek zijn wordt pas een ziekmelding als een verzuimdrempel wordt overschreden.
• De verzuimdrempel wordt mede bepaald door:
  
  • Situationele factoren: financiële gevolgen van verzuim, verzuimcultuur
  • Persoonsgebonden factoren: arbeidstevredenheid
  • De verzuimdrempel wordt hoger bij drempel optimaliserend beleid
• • De hervattingsdrempel: ook afhankelijk van:
  
  • situationele (wachttijd gezondheidszorg, verzuimbegeleiding) en
  • persoonsgebonden factoren (werkwens)

Question 11

Aanpak van tijdelijk en langdurige arbeidsuitval:

Answer 11

1. preventief beleid,
2. drempeloptimaliserend beleid;
3. verlagen van de hervattingsdrempel

Question 12

1. preventief beleid,

Answer 12

gericht op verbeteren van balans tussen arbeidsbelasting en individuele belastbaarheid
• verminderen van de arbeidsbelasting door oa verruiming van regel- en contactmogelijkheden
• verbetering van de fysieke en fysische arbeidsomstandigheden
• verbetering van de werk- en rusttijden
• verhogen van belastbaarheid door goed ‘person-job fit’, opleidings- en scholingsbeleid, cursussen stressmanagement, gezonde leeftijsprogramma’s, ondersteunen werknemers bij werk-privé balans

Question 13

2. drempeloptimaliserend beleid;

Answer 13

• procedurele maatregelen, zoals verbeteren procedures rondom verzuim, verzuimcontrole en verzuimbegeleiding
• invoeren van arbeidsvoorwaardelijke prikkels
• wel oppassen dat het niet doorslaat dat werknemers met serieuze klachten te lang blijven doorwerken en/of onvrede ontstaat bv verminderde productiviteit, slechtere werksfeer

Question 14

3. verlagen van de hervattingsdrempel

Answer 14

• re-integratiemaatregelen, begeleiding door leidinggevenden
• herplaatsingsactiviteiten; aangepast werk, geleidelijke terugkeer

Question 15

Self-efficacy

Answer 15

vertrouwen in eigen kunnen is de belangrijkste voorspeller of iemand terug komt na psychische klachten.
- Bij interventies die gericht zijn op het zelfvertrouwen gemiddeld 65 dagen eerder werkhervatting dan zonder deze interventies! (Huijs et al. 2017)

Question 16

beste aanpak verzuim

Answer 16

Wat het beste werkt is een evenwichtig pakket van preventieve werk- en werknemersgerichte maatregelen die gebaseerd waren op een zorgvuldige analyse van zowel de arbeidsrisico’s als de aard en de omvang van de verzuimproblematiek.
Belangrijk hierbij is:
1. kwaliteit van het proces
2. de wijze waarop de maatregelen zijn voorbereid, gekozen, ingevoerd en geëvalueerd (het ‘hoe’) is net zo belangrijk

Question 17

Met welke 3 variabelen hangt werkverslaving volgens tabel 2 in het artikel Werkverslaving een begrip gemeten het meeste mee samen? Kun je deze samenhang uitleggen

Answer 17

De sterkste samenhang in het artikel Werkverslaving een begrip gemeten is gemeten met de stressoren werkdruk en werk-thuis-interferentie en met uitputting. Blijkbaar werken deze 2 stressoren werkverslaving het sterkst in de hand. De relatie met uitputting houdt in dat werkverslaafden een behoorlijke kans maken om uitgeput te raken (een onderdeel van burn-out).

Question 18

Op bladzijde 397 van het boek wordt het denkkader voor ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid beschreven. Je hebt onderzoek gedaan naar het ziekteverzuim op je werk. Je leidinggevende vraagt of je een presentatie kunt geven en daarbij uit wilt leggen wat de organisatie aan beleid zou kunnen invoeren. Leg in je eigen woorden met een voorbeeld uit hoe het denkkader werkt. Je mag zelf een casus hiervoor verzinnen.

Answer 18

Als gevolg door een onbalans tussen werkstressoren (taakeisen) en vermogen ervaart een deel van de medewerkers gezondheidsklachten. Met name de werkdruk wordt als hoog ervaren (belastende factoren) en aangezien veel medewerkers kleine kinderen hebben wordt de belastbaarheid minder, omdat de kinderen veel energie vragen. De gezondheidsklachten zijn vooral vermoeidheid en hoofdpijn. Veel van de medewerkers met klachten melden zich regelmatig ziek. Dat heeft te maken met de verzuimdrempel die weer wordt bepaald door situationele factoren en persoonlijke factoren. De eerste factor zou in dit geval wel eens de verzuimcultuur kunnen zijn. Collega’s verklaren je “voor gek” als je je niet ziekmeldt. “Het is namelijk de werkgever die zorgt voor de hoge werkdruk!” Daarnaast is de arbeidstevredenheid laag, zo blijkt uit het laatste medewerkersonderzoek. Ook duurt het lang voordat medewerkers weer aan de slag gaan. Dit heeft te maken met de hervattingsdrempel. Het duurt namelijk lang voordat de bedrijfsarts contact opneemt en er re-integratieafspraken worden gemaakt of ondersteuning wordt gegeven. Als tip wil je het management de volgende suggesties voor het beleid meegeven:

1. Preventief beleid: verminder de werkdruk en bied meer hulpbronnen aan, zodat de belastende factoren afnemen en de belastbaarheid toeneemt.
2. Drempeloptimaliserend beleid: zorg voor een cultuur waarin je makkelijk ziekmelden niet meer als “normaal” wordt gezien en zorg voor meer arbeidstevredenheid.
3. Curatief beleid: bied snel ondersteuning aan de zieke medewerker. Hierdoor wordt voorkomen dat de medewerker zich niet gehoord voelt en kan er adequaat de juiste ondersteuning worden geboden.

Question 19

Vrouwen, ouderen en allochtonen

Answer 19

Vrouwen: het aantal werkende vrouwen is t.o.v. andere westerse landen laag. Deeltijdwerk is uniek in Nederland.

Er is horizontale seksesegregatie: sommige beroepen worden meer door vrouwen dan mannen uitgevoerd. Mannen hebben meer mogelijkheden tot opwaartse mobiliteit. Risico op gezondheidsproblemen komt o.a. door geringe carrièremogelijkheden, weinig regelmogelijkheden, werkomstandigheden, seksediscriminatie, dubbele belasting met thuis (dit kan ook een positief effect hebben), zorgtaken, mantelzorg.

Ouderen: het overgrote deel van de werknemers stopt met werken voor de pensioengerechtigde leeftijd, veel ouderen willen niet tot hun 65ste of later doorwerken, verzuimen relatief langer en hebben meer psychische klachten in vergelijking met jongere collega’s. Door de lagere instroom van jongeren is de duurzame inzetbaarheid van ouderen een belangrijk maatschappelijk vraagstuk geworden.

Allochtonen werken vaker in arbeidssituaties met een lage kwaliteit van de arbeid en werken bovengemiddeld vaak als schoonmaker, hebben 2x zo vaak een flexibel arbeidscontract en worden oververtegenwoordigd in lagere/zwaardere en minder zekere banen.