12.4 Gelokaliseerd/Gemetastaseerd Prostaatcarcinoom; Diagnostiek en Behandeling

Question 1

Wat doet de prostaat?

Answer 1

Eiwit PSA maakt ejaculaat meer vloeibaar

Question 2

Wat is de apex en basis van de prostaat?

Answer 2

Apex: Urethrazijde van de prostaat
Basis: Blaaszijde van de prostaat

Question 3

Wat zijn de top 3 prostaataandoeningen?

Answer 3

• Benigne Prostaat Hyperplasie (BPH)
• Prostatitis
• Prostaatcarcinoom: Geeft zelfden klachten

Question 4

Hoe vaak komt prostaatkanker voor?

Answer 4

• 13000 per jaar
• 2800 sterfgevallen per jaar

Question 5

Wat is de ERSPC screening?

Answer 5

Studie of screening of PSA nuttig is

PSA test en bij PSA > 3 ug/ml een biopt elke 2-4 jaar tot 70-74 jaar
Uitkomst: prostaatcarcinoom sterfte

Question 6

Hoe kan incidentie prostaatkanker toenemen?

Answer 6

• Dubbele vergrijzing
• Toename check-ups en screening

Question 7

Hoe wordt prostaatkanker ontdekt?

Answer 7

• <10% symptomatisch (Pijn metastase, hematurie, pareneoplastisch)
• Helft bij toeval: Mictieklachten (LUTS)
• Helft door screening/check-ups

Question 8

Hoe wordt prostaatkanker opgespoord?

Answer 8

• PSA laten prikken (Prostaat specifiek antigeen)
• Palperen
• Biopt

Question 9

Wat is beter: Perineaal of transrectaal biopt?

Answer 9

Perineaal (Voor prostaatbiopten) -> Beter!
- Gaat via de huid

Transrectaal:
- Prikken door de darmwand heen

Question 10

Wat is de Gleason Score?

Answer 10

1e Getal: Meest voorkomende groeipatroon
2e Getal: Wat ook wordt gezien, maar dan wat minder
Totaalscore: 1e + 2e getal. Hoe hoger, hoe agressiever

Score 5+3 is dus veel erger dan 3+5

Question 11

Wat zijn de kenmerken van screening en waarom wordt er niet gescreend op PSA?

Answer 11

Eerder ontdekken -> Eerdere patiënt -> Eerder behandelen -> Eerder en langer bijwerkingen

• Niet agressieve PSA zullen vrijwel nooit klachten geven
• Agressieve PSA komen best vaak terug ondanks de behandeling
• Toch is de kans op genezing groter als er wordt behandelt in een beperkter ziektestadium

Question 12

Wat zijn de voordelen van een PSA screening (ERSPC)?

Answer 12

• Screening vermindert de kans op prostaatkanker sterfte
• 21% risico reductie
• Vermindert risico op gemetastaseerde ziekte

ERSPC resultaten na 12-jaar follow-up:
- M+ bij diagnose: 50% risico reductie
- M+ inclusief follow-up: 30% risico reductie

Question 13

Hoeveel mensen moeten er gescreend worden om 1 prostaatkanker dode te voorkomen?

Answer 13

781 mannen en 27 extra gediagnosticeerde

Question 14

Wat is de risicocalculatie?

Answer 14

PSA en DRE (Digitaal Rectaal Onderzoek), maar ook risicocalculatie:
- TRUS (Prostaatvolume)
- Etniciteit
- Familieanamnese (BRCA2)
- Co-morbiditeit, levensverwachting
- Wensen van de patiënt

Question 15

Hoe wordt de risico bekeken om dood te gaan aan PSA?

Answer 15

Met Albertsen Tables:
Donkergrijs: Overleden PSA
Lichtgrijs: Overleden aan iets anders dan PSA
Wit: Survival

Question 16

Welke factoren zijn prognostisch?

Answer 16

Gleasonscore/ISUP (Belangrijkst):
- Naast hoge Gleasonscore zijn cribriforme en intraductale groeipatronen ook slecht nieuws
- Hoogte PSA
- Stadium T2, T3 of T4 (DRE en MRI)
- Aantal pos biopten
- Aantal mm tumor in de biopt

Question 17

Wat is er verbeterd in het spectrum rondom prostaatkanker?

Answer 17

• Nomogrammen voor risicocalculatie (Prostaatwijzer)
• Steeds beter onderscheid tussen indolent of te behandelen: Door Gleason/secundaire groeipatronen of MRI
• Stadiërende scans (PSMA)

Question 18

Wat zijn de kenmerken van stadiërende scans?

Answer 18

Bij tumoren met laag risico worden geen aanvullende scans gedaan: Te kleine kans op metastasen

Verhoogde kans op metastasen bij:
- PSA >20
- Gleason > 4+3
- Stadium T3 of hoger

Bij hogere kans op N+ is er meer reden om aanvullende scans te maken

Question 19

Wat zijn traditionele scans voor het aantonen of uitsluiten van metastasen?

Answer 19

• Botscan
• CT-Thorax/Abdomen
• MRI: Bij verdenking neurogene schade zoals dreigende dwarslaesie
• PSMA PET-CT: Sinds 2020 meest toegepaste scan

Bij recidief prostaatcarcinoom na gefaalde poging tot curatie: PSMA PET-CT

Question 20

Welke bijwerkingen hebben de behandeling voor prostaatkanker?

Answer 20

• Erectiele dysfunctie (Impotentie): 30-100%
• Stress incontinentie: 10-50%
• Urgeklachten
• Urethrastrictuur
• Radiatie-proctitis/-cystitis: 5-10%
• Fistels: 1%
• Mortaliteit: <1%

Question 21

Wat is watchful waiting?

Answer 21

• Geen curatieve behandeling
• Palliatie zo nodig

Question 22

Wat is active surveillance?

Answer 22

• Regelmatig controles
• Uitstel van curatieve behandeling tot de tumor progressie tont
• Gleason 3+3/3+4
• Laag PSA
• Stadium T1-T2

Question 23

Wat zijn curatieve opties?

Answer 23

Radiotherapie
Radicale prostatectomie:
- Open chirurgie of laparoscopisch

Andere fysische methoden:
- HIFU (High Intensity Focal Ultrasonography)
- Cryotherapie
- Protonen
- IRE

Question 24

Wat zijn vormen van radiotherapie?

Answer 24

• External beam (EBRT, VMAt, MRI-Linac)
• T3 of Gleason 8 of hoger: Met hormoontherapie
• Brachytherapie: LDR jodiumzaadjes, HDR iridium
• Stereotactie: Bijvoorbeeld Cyberknife

Question 25

Wat kan er gedaan worden als de ziekte terugkomt?

Answer 25

Salvage behandelingen (Poging om alsnog te genezen):
- Uitwendige bestraling (External beam radiation, EBRT)
- Cyberknife
- HIFU
- Cryotherapie
- Salvage prostatectomie
- Salvage klierdissectie

Question 26

Wat zijn oligometastaten?

Answer 26

Een paar metastasen die lokaal behandeld kunnen worden

Question 27

Wat is de 1e stap van palliatie?

Answer 27

Hormoontherapie ADT
ADT: Androgeen Deprivatie Therapie (Kan ook bij radiotherapie in curatieve setting worden toegepast, dan alleen medicamenteus)
- Chemische castratie: Anti-androgeen, LHRH agonist, LHRH antagonist
- Operatieve castratie

Question 28

Hoe werkt de hormoontherapie ADT?

Answer 28

• Palliatief
• Uitschakelen testosteron remt de tumor en werkt gemiddeld 18 maanden (Hoe lager Gleason, hoe langer)
• Ietsjes langer leven bij een vroege start
• Symptomatische metastasen: Klachten zullen verdwijnen

Question 29

Wat zijn de bijwerkingen van hormoontherapie ADT?

Answer 29

• Verminderde energie
• Opvliegers
• BMI omhoog
• Osteoporose
• Verminderde libido

Question 30

Wat is chemo hormonale therapie?

Answer 30

Docetaxel 6 kuren direct na starten LHRH agonist

Bij veel botmetastasen en/of viscerale metastasen:
- 13-17 maanden OS benefit ten opzichte van alleen ADT

Alternatief: Abiraterone + ADT