12.4 gelokaliseerd/ gemetastaseerd prostaatcarcinoom; diagnostiek en behandeling Flashcards
wat doet de prostaat?
eiwit PSA maakt ejaculaat meer vloeibaar
wat is apex en basis van de prostaat?
apex: urethrazijde van de prostaat
basis: blaaszijde van de prostaat
wat zijn top 3 prostaataandoeningen?
bengine prostaat hyperplasie (BPH)
prostatitis
prostaatcarcinoom
alleen de laatste geeft zelfden klachten
hoe vaak komt prostaatkanker voor?
13000 per jaar
2800 sterfgevallen per jaar
wat is de erspc screening?
studie of screening op pca nuttig is
PSA test en bij PSA>3 ng/ml een biopt
elke 2-4 jaar tot 70-74 jaar
uitkomst: prostaatca sterfte
hoe kan incidentie prostaatkanker toenemen?
dubbele vergrijzing
toename checkups en screening
hoe wordt prostaatkanker ontdekt?
<10% symptomatisch (pijn meta, hematurie, paraneoplastisch)
helft bij toeval: mictieklachten (LUTS)
helft door screening/ check ups
hoe spoor je prostaatkanker op?
PSA laten prikken (prostaat specifiek antigeen)
palperen
biopt
wat is beter perineaal of transrectaal biopt?
perineaal (voor prostaatbiopten)–> beter!
- gaat via de huid
transrectaal
- prikken door de darmwand heen
wat is de gleason score?
1e geal: meest voorkomende groeipatroon
2e getal: wat ook wordt gezien maar dan wat minder
totaalscore: 1e+2e getal. hoe hoger, hoe agressiever
score 5+3 dus veel erger dan 3+5
wat zijn kenmerken van screening/ waarom screenen we niet voor pca?
eerder ontdekken= eerder PT
eerder behandelen= eerder en langer bijwerkingen
niet agressieve pca zulle vrijwel nooit klachten geven
agressieve pca komen best vaak terug ondanks de behandeling
en toch is de kans op genezing groter als je behandelt in een beperkter ziektestadium
wat zijn voordelen van PSA screening (ERSPC)?
screening vermindert de kans op prostaat kanker sterfte
21% risico reductie
vermindert risico op gemetastaseerde ziekte
ERSPC resultaten na 12 jaar follow up:
- M+ bij diagnose 50% risico reductie
- M+ inclusief follow up 30% risicp reductie
hoeveel mensen moeten er gescreend worden om 1 prostaatkanker dode te voorkomen?
781 mannen en 27 extra gediagnosticeerd
wat is risicocalculatie?
PSA en DRE (digitaal rectaal onderzoek) maar ook risicocalculatie
- TRUS (prostaatvolume)
- etniciteit
- familieanamnese (BRCA2)
- comorbiditeit, levensverwachting
- wensen van de PT
hoe bekijk je risico om dood te gaan aan pca?
met albertsen tables
donkergrijs: overleden pca
licht grijs: ooverleden aan iets anders dan pca
wit: survival
welke factoren zijn prognostisch?
gleasonscore/ ISUP (belangrijkst)
- naast hoge gleasonscore zijn cribriforme en intraductale groeipatronen ook slecht nieuws
hoogte PSA
stadium: T2 of T3 of T4 (DRE en MRI)
aantal pos biopten
aantal mm tumor in biopt
wat is er verbeterd in het spectrum rondom prostaatkanker?
nomogrammen voor risicocalculatie (prostaatwijzer)
stees beter onderscheid indolent of te behandelen
- gleason/ secundaire groeipatronen
- MRI
stadierende scans (PSMA)
wat zijn kenmerken van stadierende scans?
bij tumoren met laag risico worden geen aanvullende scans gedaan: te kleine kans op metastasen
verhoogde kans op metastasen bij:
PSA >20
gleason> 4+3
stadium T3 of hoger
bij hogere kans op N+ is er meer reden om aanvullende scans te maken
wat zijn traditionele scans voor aantonen/ uitsluiten metastasen?
botscan
CT-thorax/ abdomen
MRI (bij verdenking neurogene schade zoals dreigende dwarsleasie)
sinds 2020 meest toegepaste scan:
PSMA PET CT
bij recidief prostaatcarcinoom na gefaalde poging tot curatie:
PSMA PET CT
welke bijwerkingen hebben de behandeling voor prostaatkanker?
erectiele dysfunctie (impotentie) 30-100%
stress incontinentie 10-50%
urgeklachten
urethrastrictuur
radiatie-proctitis/-cystitis 5-10%
fistels 1%
mortaliteit <1%
wat is watchful waiting?
geen curatieve behandeling
palliatie als nodig
wat is active surveillance?
regelmatig controles, uitstel van curatieve behandeling tot de tumor progressie toont
gkeason 3+3/ 3+4, laag PSA, T1-T2
wat zijn curatieve opties?
radiotherapie
radicale prostatectomie
- open chirurgie of laparoscopisch
andere fysische methoden
- HIFU (high intensity focal ultrasonography)
- cryotherapie
- protonen
- IRE
wat zijn vormen van radiotherapie?
external beam (EBRT, VMAt, MRI-Linac)
(T3 of gleason 8 of hoger: met hormoontherapie)
brachytherapie (LDR jodium zaadjes, HDR iridium)
stereotactie (bijv cyberknife)
wat doe je als het terugkomt?
salvage behandelingen (poging alsnog te genezen)
- uitwendige bestraling (external beam radiation, EBRT)
- cyberknife
- HIFU
- cryotherapie
- salvage prostatectomie
- salvage klierdissectie
wat zijn oligometastasen?
een paar metastasen die je lokaal wilt behandelen
wat is stap 1 van palliatie?
hormoontherapie ADT
ADT= androgeen deprivatie therapie (kan ook bij radiotherapie in curatieve setting worden toegepast, dan alleen medicamenteus)
- chemische castratie: antiandrogeen, LHRH agonist, LHRH antagonist
- operatieve castratie
hoe werkt hormoontherapie: ADT?
palliatief
uitschakelen testosteron remt de tumor
werkt gemiddeld 18 maanden (hoe lager gleason, hoe langer)
ietsjes langer leven bij vroege start
symptomatische metastasen: klachten zullen verdwijnen
wat zijn bijwerkingen van hormoontherapie ADT?
energie minder
opvliegers
bmi omhoog
osteoporose
seks omlaag
wat is chemo hormonale therapie?
docetaxel 6 kuren direct na starten LHRH agonist
bij veel botmetasasen en of viscerale metastasen:
13-17 maanden OS benefit tov alleen ADT
alternatief: abiraterone+ ADT
