12.4 gelokaliseerd/ gemetastaseerd prostaatcarcinoom; diagnostiek en behandeling

Question 1

wat doet de prostaat?

Answer 1

eiwit PSA maakt ejaculaat meer vloeibaar

Question 2

wat is apex en basis van de prostaat?

Answer 2

apex: urethrazijde van de prostaat
basis: blaaszijde van de prostaat

Question 3

wat zijn top 3 prostaataandoeningen?

Answer 3

bengine prostaat hyperplasie (BPH)
prostatitis
prostaatcarcinoom

alleen de laatste geeft zelfden klachten

Question 4

hoe vaak komt prostaatkanker voor?

Answer 4

13000 per jaar
2800 sterfgevallen per jaar

Question 5

wat is de erspc screening?

Answer 5

studie of screening op pca nuttig is

PSA test en bij PSA>3 ng/ml een biopt
elke 2-4 jaar tot 70-74 jaar
uitkomst: prostaatca sterfte

Question 6

hoe kan incidentie prostaatkanker toenemen?

Answer 6

dubbele vergrijzing
toename checkups en screening

Question 7

hoe wordt prostaatkanker ontdekt?

Answer 7

<10% symptomatisch (pijn meta, hematurie, paraneoplastisch)

helft bij toeval: mictieklachten (LUTS)

helft door screening/ check ups

Question 8

hoe spoor je prostaatkanker op?

Answer 8

PSA laten prikken (prostaat specifiek antigeen)
palperen
biopt

Question 9

wat is beter perineaal of transrectaal biopt?

Answer 9

perineaal (voor prostaatbiopten)–> beter!
- gaat via de huid

transrectaal
- prikken door de darmwand heen

Question 10

wat is de gleason score?

Answer 10

1e geal: meest voorkomende groeipatroon
2e getal: wat ook wordt gezien maar dan wat minder
totaalscore: 1e+2e getal. hoe hoger, hoe agressiever

score 5+3 dus veel erger dan 3+5

Question 11

wat zijn kenmerken van screening/ waarom screenen we niet voor pca?

Answer 11

eerder ontdekken= eerder PT
eerder behandelen= eerder en langer bijwerkingen

niet agressieve pca zulle vrijwel nooit klachten geven
agressieve pca komen best vaak terug ondanks de behandeling

en toch is de kans op genezing groter als je behandelt in een beperkter ziektestadium

Question 12

wat zijn voordelen van PSA screening (ERSPC)?

Answer 12

screening vermindert de kans op prostaat kanker sterfte
21% risico reductie

vermindert risico op gemetastaseerde ziekte

ERSPC resultaten na 12 jaar follow up:
- M+ bij diagnose 50% risico reductie
- M+ inclusief follow up 30% risicp reductie

Question 13

hoeveel mensen moeten er gescreend worden om 1 prostaatkanker dode te voorkomen?

Answer 13

781 mannen en 27 extra gediagnosticeerd

Question 14

wat is risicocalculatie?

Answer 14

PSA en DRE (digitaal rectaal onderzoek) maar ook risicocalculatie
- TRUS (prostaatvolume)
- etniciteit
- familieanamnese (BRCA2)
- comorbiditeit, levensverwachting
- wensen van de PT

Question 15

hoe bekijk je risico om dood te gaan aan pca?

Answer 15

met albertsen tables

donkergrijs: overleden pca
licht grijs: ooverleden aan iets anders dan pca
wit: survival

Question 16

welke factoren zijn prognostisch?

Answer 16

gleasonscore/ ISUP (belangrijkst)
- naast hoge gleasonscore zijn cribriforme en intraductale groeipatronen ook slecht nieuws

hoogte PSA

stadium: T2 of T3 of T4 (DRE en MRI)

aantal pos biopten

aantal mm tumor in biopt

Question 17

wat is er verbeterd in het spectrum rondom prostaatkanker?

Answer 17

nomogrammen voor risicocalculatie (prostaatwijzer)

stees beter onderscheid indolent of te behandelen
- gleason/ secundaire groeipatronen
- MRI

stadierende scans (PSMA)

Question 18

wat zijn kenmerken van stadierende scans?

Answer 18

bij tumoren met laag risico worden geen aanvullende scans gedaan: te kleine kans op metastasen

verhoogde kans op metastasen bij:
PSA >20
gleason> 4+3
stadium T3 of hoger

bij hogere kans op N+ is er meer reden om aanvullende scans te maken

Question 19

wat zijn traditionele scans voor aantonen/ uitsluiten metastasen?

Answer 19

botscan
CT-thorax/ abdomen
MRI (bij verdenking neurogene schade zoals dreigende dwarsleasie)

sinds 2020 meest toegepaste scan:
PSMA PET CT

bij recidief prostaatcarcinoom na gefaalde poging tot curatie:
PSMA PET CT

Question 20

welke bijwerkingen hebben de behandeling voor prostaatkanker?

Answer 20

erectiele dysfunctie (impotentie) 30-100%
stress incontinentie 10-50%
urgeklachten
urethrastrictuur
radiatie-proctitis/-cystitis 5-10%
fistels 1%
mortaliteit <1%

Question 21

wat is watchful waiting?

Answer 21

geen curatieve behandeling
palliatie als nodig

Question 22

wat is active surveillance?

Answer 22

regelmatig controles, uitstel van curatieve behandeling tot de tumor progressie toont

gkeason 3+3/ 3+4, laag PSA, T1-T2

Question 23

wat zijn curatieve opties?

Answer 23

radiotherapie

radicale prostatectomie
- open chirurgie of laparoscopisch

andere fysische methoden
- HIFU (high intensity focal ultrasonography)
- cryotherapie
- protonen
- IRE

Question 24

wat zijn vormen van radiotherapie?

Answer 24

external beam (EBRT, VMAt, MRI-Linac)
(T3 of gleason 8 of hoger: met hormoontherapie)

brachytherapie (LDR jodium zaadjes, HDR iridium)

stereotactie (bijv cyberknife)

Question 25

wat doe je als het terugkomt?

Answer 25

salvage behandelingen (poging alsnog te genezen)
- uitwendige bestraling (external beam radiation, EBRT)
- cyberknife
- HIFU
- cryotherapie
- salvage prostatectomie
- salvage klierdissectie

Question 26

wat zijn oligometastasen?

Answer 26

een paar metastasen die je lokaal wilt behandelen

Question 27

wat is stap 1 van palliatie?

Answer 27

hormoontherapie ADT

ADT= androgeen deprivatie therapie (kan ook bij radiotherapie in curatieve setting worden toegepast, dan alleen medicamenteus)

• chemische castratie: antiandrogeen, LHRH agonist, LHRH antagonist
• operatieve castratie

Question 28

hoe werkt hormoontherapie: ADT?

Answer 28

palliatief

uitschakelen testosteron remt de tumor
werkt gemiddeld 18 maanden (hoe lager gleason, hoe langer)

ietsjes langer leven bij vroege start
symptomatische metastasen: klachten zullen verdwijnen

Question 29

wat zijn bijwerkingen van hormoontherapie ADT?

Answer 29

energie minder
opvliegers
bmi omhoog
osteoporose
seks omlaag

Question 30

wat is chemo hormonale therapie?

Answer 30

docetaxel 6 kuren direct na starten LHRH agonist

bij veel botmetasasen en of viscerale metastasen:
13-17 maanden OS benefit tov alleen ADT

alternatief: abiraterone+ ADT