ABELOURGIA Flashcards
Φυλλοξήρα
νήκει στο γένος των ημιπτέρων, φωτοπαρασιτικό έντομο, όπως είναι π.χ η μελίγκρα ή η φυτόψειρα.
Το είδος της Φυλλοξήρας που μας αφορά φέρει την ονομασία Ph. vastatrix (ή vitifolia), η περίφημη φυλλοξήρα του αμπελιού.
αμπέλι,
ένος του φυτό της συνομοταξίας των αγγειόσπερμων, της τάξης των ραμνωδών και της οικογένειας των αμπελοειδών ή αλλιώς Vitaceae Ampelideae.
Η οικογένεια των αμπελοειδων έχει μέχρι στιγμής καταγεγραμμένα 14 γένη, όμως το γένος vitis και πιο συγκεκριμένα ειδος vitis vinifera ή αλλιώς άμπελος η οινοφόρος είναι αυτό που θα μας απασχολήσει περισσότερο.
Η vitis vinifera είναι ένα απο τα είδη του γένους Vitis.Υπάρχουν πάνω από 5.000 ποικιλίες Vitis vinifera αλλά μόνο λίγες από αυτές καλλιεργούνται και έχουν εμπορική σημασία είτε ως οινοποιήσιμα είτε ως επιτραπέζια σταφύλια.
Ριζικό σύστημα
στήριξη στο φυτό καθώς και «παραλαβή» των απαραίτητων θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος. Το μεγαλύτερο και το πιο ωφέλιμο μέρος του ριζικού συστήματος του αμπελιού βρίσκεται μεταξύ των 20 εκατοστών έως ενάμισι μέτρου σε βάθος, παρόλο που οι ρίζες έχουν κατά περίπτωση την ικανότητα να φτάσουν και τα 3 έως 4 μέτρα σε βάθος.
Το ριζικό σύστημα του αμπελιού φτάνει στην πλήρη ανάπτυξή του 6-8 χρόνια μετά την φύτευσή του. Βέβαια, σημαντικό ρόλο παίζει σε αυτή την ανάπτυξη η σύσταση του εδάφους, οι κλιματολογικές συνθήκες καθώς και το είδος του υποκειμένου.
Αυτόριζο: Το αμπέλι είναι εξ ολοκλήρου μιας ποικιλίας (ρίζα και κορμός).
Υβρίδιο: Αμπέλι αποτέλεσμα της διασταύρωσης διαφορετικών ποικιλιών του ίδιου είδους, ή και διαφορετικού είδους με σκοπό την παραγωγή μιας καινούργιας ποικιλίας που να έχει μια σειρά χαρακτηριστικών. Τα χαρακτηριστικά αυτά εξυπηρετούν συνήθως ανάγκες που αφορούν την ανθεκτικότητα της ποικιλίας είτε σε ασθένειες είτε σε ακραίες καιρικές συνθήκες.
Εμβολιασμένο: Το αμπέλι που τμήμα του κορμού και η ρίζα (υποκείμενο) είναι αμπέλι κυρίως αμερικανικής ποικιλίας, η οποία είναι και ανθεκτική στην φυλλοξήρα, και πάνω στο οποίο εμβολιάζεται η ποικιλία της αμπέλου που θέλουμε να παράξουμε.
Κορμός – Βλαστός
πέργεια χλωρή βλάστηση του αμπελιού αποτελείται από τον κορμό, τους βραχίονες, τις κληματίδες, του έλικες, τα φύλλα και τα σταφύλια. Ο κορμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αρχικό τμήμα του βλαστού.
Η ρίζα και ένα κομμάτι κορμού αποτελούν το υποκείμενο (αμερικανικό άμπελο) πάνω στην οποία όπως είπαμε εμβολιάζεται η ποικιλία της αμπέλου που επιθυμούμε να παράγουμε. Ο βλαστός αυτός αρχικά είναι χλωρός και με το πέρασμα του χρόνου ξυλοποιείται.
Μέσω των ριζών και έπειτα του κορμού διοχετεύονται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για την ανάπτυξη του φυτού.
Οι βραχίονες είναι οι διακλαδιζόμενοι βλαστοί που διαδέχονται το τμήμα του κορμού, και ο αριθμός και η θέση τους ποικίλει ανάλογα με το κλάδεμα το οποίο έχει υποστεί το αμπέλι.
Οι κληματίδες ή βέργες είναι οι ετήσιοι βλαστοί της αμπέλου που ξυλοποιούνται. Το κλάδεμα πάλι είναι αυτό που θα καθορίσει τον αριθμό των κληματίδων καθώς και το μήκος ανάπτυξής τους.
Οι οφθαλμοί ή μάτια δεν είναι τίποτε άλλο από τους εν δυνάμει βλαστούς του φυτού που εμφανίζονται ως μικρά εξογκώματα ανά διαστήματα πάνω στον ήδη υπάρχοντα βλαστό σε σημεία που ονομάζονται κόμποι ή γόνατα (για προφανείς λόγους).
Τα φύλλα είναι οι φορείς του ακατέργαστου «χούμου» ο οποίος φτάνει από τις ρίζες.
Τα φύλλα μέσω της φωτοσύνθεσης επεξεργάζονται αυτά τα θρεπτικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για την θρέψη και ανάπτυξη του φυτού. Επίσης τα φύλλα, μέσω του μηχανισμού της διαπνοής (αποβολή υδρατμών) ρυθμίζουν ανάμεσα στα άλλα την θερμοκρασία του αλλά και την αναπνοή, πρόσληψη οξυγόνου και αποβολή διοξειδίου του άνθρακα.
Τα άνθη του αμπελιού σχηματίζουν μια ανθοταξία βοτρυοειδούς σχήματος (βότρυς = τσαμπί) όπου εκεί αναπτύσσονται οι καρποί – ρώγες της αμπέλου. Η γονιμοποίηση γίνεται με την βοήθεια του αέρα και καθώς τα άνθη (κυρίως της ευρωπαϊκής αμπέλου) είναι ερμαφρόδιτα είναι σχεδόν πλήρως εξασφαλισμένη η παραγωγικότητα του φυτού.
Το σύνολο των καρπών του σταφυλιού, ή αλλιώς και πιο κοινώς ρώγες, είναι αυτό που αποκαλούμε σταφύλι. Το σταφύλι αποτελείται από τα κοτσάνια ή βόστρυγους όπου πάνω τους συγκεντρώνονται οι ρώγες.
Στάδια ζωής – ωρίμανσης αμπέλου
Εγκατάσταση αμπελώνα – Terroir
διαδεδομένος τρόπος πολλαπλασιασμού της αμπέλου δηλαδή «γέννησης» καινούργιων φυτών είναι αυτός του εμβολιασμού. Ως επί το πλείστον αφορά εμβολιασμό της ποικιλίας που θέλουμε να παράγουμε πάνω σε αμερικανικό υποκείμενο.
Τα νέα αμπέλια όμως θέλουν και το κατάλληλο τόπο όπου όταν φυτευτούν θα μας δώσουν τα βέλτιστα αποτελέσματα. Έτσι η επιλογή της τοποθεσίας του αμπελώνα αποτελεί στοιχείο κομβικής σημασίας, μιας και στη κάθε τοποθεσία ένα σύνολο παραγόντων οδηγούν στην παραγωγή ή μη ενός άριστου και ποιοτικού σταφυλιού και κατ’ επέκταση ενός άριστου και ποιοτικού κρασιού. Με μια και μόνο λέξη θα μπορούσαμε να περιγράψουμε αυτό το σύνολο και αυτή η λέξη είναι
Terroir.
είναι ένας όρος προερχόμενος από τη Γαλλία όπως και πολλά πράγματα που αφορούν το αμπέλι και το κρασί και δεν έχει μια ακριβή συνώνυμη λέξη στα ελληνικά. Αλλά περιφραστικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στο σύνολο των στοιχείων που αφορούν μια περιοχή καλλιέργειας της αμπέλου :
α)Τοπογεωγραφία: έδαφος,υπέδαφος, υψόμετρο, προσανατολισμός του αμπελώνα, ιδιαίτερα γεωλογικά στοιχεία
β) κλίμα και μικροκλίμα
γ) καλλιεργητικές μέθοδοι της περιοχής και παράγοντες που εμπεριέχουν ανθρώπινη παρέμβαση. δ) Η ιδιαίτερη χλωρίδα και πανίδα της γύρω περιοχής Το έδαφος και η σύσταση αυτού αλλά και η υψομετρική και γεωγραφική του τοποθέτηση (πχ επικλινή εδάφη ευρισκόμενα σε πλαγιές λόφων, θεωρούνται τα καταλληλότερα για την εγκατάσταση αμπελώνων) είναι κομβικής σημασίας για την καλλιέργεια της αμπέλου. Σε γενικές γραμμές τα περισσότερα είδη ευρωπαϊκής αμπέλου δείχνουν ευπροσάρμοστα σε διαφόρων ειδών εδάφη. Εδάφη χοντρόκοκκα και αμμώδη δίνουν υψηλής ποιότητας σταφύλι αλλά υστερούν στην παραγωγή κόκκινων σταφυλιών μιας και δεν έχουν το φορτίο εκείνο των θρεπτικών συστατικών που είναι απαραίτητα.
Κατά αντιστοιχία τα βαριά αργιλώδη εδάφη με την πυκνή συνοχή τους, την συγκράτηση νερού και τον κακό αερισμό τους, δεν είναι πρόσφορα για την καλλιέργεια της αμπέλου ή τουλάχιστον δεν είναι εκείνα που δίνουν στο παραγωγό ποιοτικά σταφύλια.
Σημαντική είναι κι η συγκέντρωση οργανικών ουσιών στο χώμα όπου σε αναλογία 1-2% δίνει μια δυνατότητα για παραγωγή υψηλής ποιότητας κρασιών (φυσικά υπάρχει ένα σύνολο παραγόντων για την παραγωγή premium κρασιών).
Επίσης σημαντικοί παράγοντες για τη βλάστηση και ανάπτυξη οποιουδήποτε φυτού άρα και του αμπελιού είναι η θερμοκρασία, η ηλιοφάνεια και η υγρασία. Αν και το αμπέλι είναι σχετικά ευπροσάρμοστο, ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες είναι αυτές όπου ένα ζεστό και ξηρό καλοκαίρι συνδυάζεται με ένα σχετικά δροσερό και ήπιο χειμώνα. Κατά τη διάρκεια ανάπτυξης των βλαστών το αμπέλι χρειάζεται 151-250 χιλ. βροχής ενώ μειώνονται αισθητά οι απαιτήσεις για νερό κατά την περίοδο της άνθησης και της ωρίμανσης, ειδικά αν πρόκειται να παραχθεί υψηλής ποιότητας σταφύλι με τη βέλτιστη συμπύκνωση.
Οι διακυμάνσεις στη θερμοκρασία και τα ποσοστά ηλιοφάνειας επηρεάζουν σε απόλυτο βαθμό τα ποσοστά συγκέντρωσης σακχάρων, οξέων αλλά και το χρώμα των σταφυλιών.
Π.χ. μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά την περίοδο βλάστησης της τάξης των 0.5οC οδηγεί σε πιο πρώιμη ωρίμανση κατά 3 με 7 ημέρες.
Η αύξηση σε παγκόσμιο επίπεδο της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στο σχετικά άμεσο μέλλον το αμπέλι πιθανόν να καλλιεργείται πολύ πιο βόρια από ότι σήμερα.
Διάταξη αμπελώνα – Κλάδεμα αμπέλου
η πιο διαδεδομένη διάταξη αμπελώνα είναι η γραμμική, τα αμπέλια φυτεύονται σε γραμμική διάταξη σχηματίζοντας μεταξύ τους τετράγωνα ή ορθογώνια παραλληλόγραμμα. Η γραμμική διάταξη βοηθάει στην ευκολότερη εφαρμογή των καλλιεργητικών φροντίδων με μηχανικά μέσα. Τα σχήματα φύτευσης που επικρατούσαν στο παρελθόν ήταν αυτά των ρόμβων.
Ανά στρέμμα ο αριθμός των αμπελιών είναι άμεσα εξαρτημένος απο την πυκνότητα φύτευσης αλλά και την απόσταση τοποθέτησης των γραμμών. Εκτός απο τη διάταξη, κομβικής σημασίας είναι η επιλογή του σχήματος διαμόρφωσης του αμπελιού. Το αμπέλι κλαδεύεται έτσι ώστε να αφεθούν μια, δυο ή και περισσότερες κληματίδες, ανάλογα με το σχήμα διαμόρφωσης, οι οποίες θα ξυλοποιηθούν και θα αποτελέσουν τους κύριους βραχίονες του αμπελιού απο όπου θα αναπτύσσονται οι ετήσιες κληματίδες του.
Κύπελλο (Gobelet)
Η πιο παλιά και πιο απλή διαμόρφωση σχήματος αμπελιού. Κυριαρχούσε κάποτε ειδικά στον ελλαδικό χώρο, και παρατηρείτε μια τάση επαναφοράς του διεθνώς, κυρίως στην Ισπανία και τη Νότια Γαλλία.
Τα αμπέλια που διαμορφώνονται σε σχήμα κυπέλλου έχουν μικρό σχετικά κορμό περί τα 20 με 40 εκατοστά (σε μερικές περιπτώσεις και πιο μικρός 15-20 εκατοστά) ενώ ο αριθμός των βραχιόνων είναι 3 με 5.
Ρουαγιά (Royat)
Σχήμα διαμόρφωσης που αφήνει ανάπτυξη ενός (μονόπλευρο) ή δύο βραχιόνων (αμφίπλευρο) σε οριζόντια θέση οι οποίοι δένονται πάνω σε σύρματα. Από αυτούς τους βραχίονες αναπτύσσονται οι ετήσιες κληματίδες οι οποίες στηρίζονται σε σύρματα τα οποία είναι τοποθετημένα παράλληλα προς αυτό που στηρίζει τους βραχίονες.
Τα σχήματα διαμόρφωσης τύπου Ρουαγιά δίνουν ομοιόμορφη ποιότητα παραγωγής και συνήθως υψηλές αποδόσεις.
Κουλούρα
Ο αμπελουργός διαμορφώνει αυτό το κλάδεμα, «πλέκοντας» τις βέργες του αμπελιού σχηματίζοντας ένα στεφάνι. Τα σταφύλια ωριμάζουν εντός αυτού του στεφανιού, προστατευμένα από τους δυνατούς ανέμους αλλά και από τον καυτό ήλιο κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.
Γκιότ (Guyot)
Πέργκολα (Pergola)
Το χειμερινό χωρίζεται σε κλάδεμα διαμόρφωσης (που είδαμε παραπάνω) και στο κλάδεμα καρποφορίας. Με το κλάδεμα καρποφορίας ελαττώνουμε τον αριθμό κληματίδων και κόβουμε τους εναπομείναντες βλαστούς.
Το θερινό ή αλλιώς πράσινο κλάδεμα που περιλαμβάνει ξεφύλλισμα και κορφολόγημα κινείται στη λογική της ελάττωσης του φορτιού της αμπέλου και απαλλαγή από ταχυφυείς βλαστούς (λαίμαργους).
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Φυλλοξήρα
Μικροσκοπικά έντομα που «επιτίθονται» στις ρίζες του αμπελιού καταστρέφοντας το. Δεν υπάρχει κάποια θεραπεία, ωστόσο μερικά είδη αμπέλου (Αμερικάνικη) έχουν αναπτύξει φυσικές άμυνες απωθώντας αυτά τα έντομα.
Ωίδιο (Powdery Mildew)
Όλα τα υπέργεια μέρη του φυτού μπορούν να μολυνθούν, με κύρια συμπτώματα την εμφάνιση κίτρινων κηλίδων στην επιφάνεια των φύλλων και τα πράσινα μέρη του αμπελιού καλύπτονται από ένα λευκό επίχρισμα. Ευνοείται από ξηρό κλίμα και χαμηλή υγρασία και η σημαντικότερη μέθοδος καταπολέμησης είναι η πρόληψη με ψεκασμούς χημικών όπως θειάφι και άλλα μυκητοκτόνα.
Περονόσπορος (Downy Mildew)
Όλα τα υπέργεια μέρη του αμπελιού είναι ευάλωτα σε αυτόν τον μύκητα και ειδικότερα την περίοδο μεταξύ μέσα Μαΐου και τέλη Φθινοπώρου. Μερικά από τα συμπτώματα είναι η εμφάνιση ελαιωδών κηλίδων στην πάνω επιφάνεια των φύλλων, λευκά σημάδια πάνω στους βλαστούς και συρρίκνωση και πτώση των ρωγών. Η κύρια μέθοδος καταπολέμησης είναι η πρόληψη με καλλιεργητικά μέτρα και ψεκασμούς χημικών.
Ίσκα (Esca)
Ασθένεια που εμφανίζεται σε όλα τα μέρη του κόσμου αλλά η παρουσία της είναι ακόμα πιο έντονη σε θερμά και ξηρά μεσογειακά κλίματα. Επηρεάζει αμπέλια ηλικίας άνω των δέκα ετών και χαρακτηρίζεται από μεταχρωματισμό και νέκρωση των φύλλων (συμπτώματα τίγρης), λευκή σήψη και αποπληξία.
Ο Ετήσιος κύκλος ζωής του αμπελιού
Έκπτυξη οφθαλμών
Ανάπτυξη φύλλων
Ανθοφορία
Καρπόδεση – ανάπτυξη
Ωρίμανση
Έπειτα από τη φάση λήθαργου στην οποία βρίσκεται το αμπέλι κατά τη διάρκεια του χειμώνα, η φάση αναγέννησης του φυτού ξεκινάει με το περίφημο δάκρυσμα.
Δάκρυσμα είναι η ροή χυμών από τη ρίζα οι οποίοι λόγω της αύξησης της πίεσης εξέρχονται από τα σημεία που έχουν κλαδευτεί.
Ύστερα από ένα περίπου μήνα από την εμφάνιση του δακρύσματος ξεκινάει η ανάπτυξη των νέων βλαστών.
Η διάρκεια της βλάστησης χωρίζεται σε τρία μέρη:
α) Την περίοδο έναρξης της βλάστησης έως και την ανθοφορία .
β) Από την ανθοφορία έως την φάση αλλαγής του χρώματος της ρώγας ή αλλιώς γυάλισμα.
γ) Από το γυάλισμα έως την πλήρη ωρίμανση των σταφυλιών.
Η έναρξη της βλάστησης επηρεάζεται απο πολλούς παράγοντες όπως θερμοκρασία (ιδανική και αναλόγως την ποικιλία 10 – 18C), την τοποθεσία του αμπελώνα, το πόσο πρώιμα ή μη έχει κλαδευτεί το αμπέλι αλλά και το σχήμα διαμόρφωσης του.
Το επόμενο στάδιο απο την ανάπτυξη βλαστών και φύλλων είναι η ανθοφορία. Συνήθως ξεκινάει 6 – 8 εβδομάδες μετά την έναρξη της βλάστησης και η κάθε ταξιανθία χρειάζεται 4 με 8 μέρες για να ανθήσει πλήρως.
Με τη βοήθεια του αέρα αυτά τα άνθη θα γονιμοποιηθούν και θα αρχίσουν να αναπτύσσονται οι καρποί μέχρι ως ότου φτάσουν στην φάση που ονομάζουμε γυάλισμα ή περκασμός.
Στη φάση αυτή τα σταφύλια έχουν αναπτυχθεί πλήρως αλλά μέχρι και τη πλήρη ωρίμανση τους διογκώνονται λόγω της διαρκής παροχής τους σε υδατάνθρακες και νερό. Αυτή την περίοδο τα σταφύλια διαμορφώνουν το τελικό τους χρώμα. Επίσης τα σταφύλια γίνονται πιο γλυκά ενώ η οξύτητα σχετικά υποχωρεί.
Το σταφύλι θεωρείται ώριμο αν και εφόσον φτάσει στην πιο πλήρη και βέλτιστη κατάστασή του και αυτό το καθορίζει ο σκοπός για τον οποίο προορίζεται (αν είναι επιτραπέζιο σταφύλι ή προορίζεται για οινοποίηση).
Η βλαστική περίοδος τελειώνει με την φυλλόπτωση της αμπέλου και με τη σταδιακή εισαγωγή στο χειμερινό λήθαργο της.
