Segavarna- og sykursýkislyf Flashcards
Blóðstorknun - lyf
Blóðflöguhamlandi lyf og blóðþynnandi lyf hafa áhrif á blóðstorknun.
Blóðflöguhamlandi lyf hamla virkni blóðflaga og blóðþynnandi lyf hamla storkuprotein og thrombin
Blóðþynnandi lyf
Einungis í stungulyfjaformi
- Heparin (og nýrri thrombin hindrar)
í töfluformi
- Warfarin og skyld lyf
Hver eru áhrif Heparíns á blóðstorkukerfið?
Heparín hindrar ensímin XIIa, XIa, IXa, Xa og IIa (thrombin) sem umbreytir fibrinogen í fibrin.
Minna fibrin = minni blóðstorka
Áhrif Warfarins á blóðstorkukerfið
Warfarin hefur hæga verkun á proteinin VIIa, IX, X, II (prothrombin) sem eru öll fyrr í fibrinmyndunarferlinu.
Það dregur einnig úr verkun K-vítamíns í líkamanum sem hengir gamma-carboxylhóp á glutamic sýru afleiður (Sem hafa hlutverk í myndun fibrins)
Warfarín - Coumadin (Kóvar)
- Hlutverk
- Form
- Tími sem það tekur að fá fulla verkun
- Hverju þarf að fylgjast með?
- Hindrar verkun K-vítamíns í líkamanum (hindrar K-vítamín ensýmið)
- Gefið í töfluformi
- Tekur 4-7 daga að fá fulla verkun
- þarf að fylgjast með verkun þess með blóðprufur, mæla INR
Hvað er INR?
Notuð til að mæla virkni Warfarin, ef gefið í of miklu magni => rottueitur
sjúklingar þurfa að mæta reglulega í blóðprufu
Afhverju er K-vítamín nauðsynlegt?
Nauðsynlegt til að búa til storkuþætti II, VII, IX og X (svokölluð gamma (g carboxylering)).
Afhverju tekur nokkra daga að fá fulla verkun af Warfarin?
Warfarin hefur engin áhrif á myndun nýrra storkuþátta en engin áhrif á storkuþætti sem eru í blóði þegar lyfjagjöf hefst.
þetta veldur því að það tekur nokkra daga að fá fulla verkun
Hvernig snýr maður við verkun á Warfarin?
Gefa K-vítamín
Heparín (Létt Heparín)
- Form
- verkunartími
- Einungis til sem stungulyf
- Verkun kemur strax fram
Hvernig er verkun Heparíns mæld?
Með blóðprófi sem kallast aPTT (einungis notað fyrir heparín)
- Létt Heparín er hægt að gefa án þess að þurfa að fylgjast með verkun í blóðprufum
Hvernig snýr maður við verkun Heparíns?
með Prótamíni
Hver er aðal munurinn á Heparíni og Warfarin?
- Heparín (oftast létt-heparin) eru notuð í bráðameðferð
- Warfarin er notað í langtímameðferð
Hvenær eru blóðþynnandi meðferðir notaðar?
Djúpvenusegar:
- Meðferð við djúpvenusega eða pulmonary embolus. létt heparín/ warfarin (ath hugsanlegt hlutverk nýrra sérhæfðra hemla)
- Fyrirbyggjandi myndun djúpvenusega (t.d perioperatively) - létt heparín
Gáttatif eða gervilokur:
- fyrirbyggjandi myndun sega til að fyrirbyggja embolus (heilablóðfall) (ath hugsanlegt hlutverk nýrra sérhæfðra hemla)
Hindra brátt hjartadrep í sjúkl með óstabíla anginu
Hver er mikilvægasta aukaverkun með blóðþynnandi meðferð?
Blæðingar
- sérstaklega er hætta á blæðingum ef notuð eru blóðþynnandi og blóðflöguhemlandi lyf saman eða ef skammtar eru ekki réttir (t.d með warfarin)
Hver eru helstu blóðflögulyfin?
- Aspirin (mikilvægt lyf, hindrar cyclo-oxygenase)
- Clopidogrel (forlyf, hindrar blóðflögukekkjun gegnum ADP-hindrun)
- Hindrar á GPIIb/IIIa (öflug en dýr, hindra ADP og thromboxane A2)
- Dipyridamole (er phosphodiesterase inhibitor)
Hverjar eru ábendingarnar fyrir blóðflögulyfjum?
Aspirín er langmest notað. Önnur lyf oft notuð samhliða (dipyridamole, clopidogrel)
- Flestir sjúkl með þekktan kransæðasjúkdóm
- brátt hjartadrep (kransæðastífla)
- óstabíl angina
- í kjölfar kransæðavíkkunar
- thrombotix stroke (hindrar endurkomu)
- atrial fibrillation, ef frábending fyrir warfarin
Hvað er Sykursýki 1?
Sjálfsofnæmissjúkdómur þar sem insúlín er ekki til staðar.
- greinist oftast í börnum (sem pissa undir) og ungu fólki
- þurfa ævilangt að fá insúlin
Hvað er sykursýki 2?
Líkaminn er ekki að bregðast rétt við insúlininu –> sykur hækkar og fylgikvillar verða
- oftast fullorðnir
- tengt offitu, getur læknast með lífstílsbreytingum
- ýmis konar lyf
Hvað er insúlín?
Polypeptíð með 51 amínósýru; mólþ..: 6000
Hver er meðalframleiðsla af insúlíni í manni ?
- 40 alþj. einingar á sólarhring
- hreint insúlínklóríð: 1mg = 24 alþjóðlegar einingar (líffræðileg ákvörðun)
Hvaða fruma losar insúlín?
Beta-fruma
Hvernig lýsir insúlínskortur sér?
- hækkaður bs
- sykur í þvagi
Hverjar eru afleiðingar insúlínskorts?
- minnkaður flutningur glúkósa yfir frumuhimnur
- nýmyndun glúkósu
- niðurbrot vöðva og fituvefs
- hyperlipemia (hækkun á blóðfitu)
- acidosis-ketosis
Hvar brotnar insúlín niður og hver er helmingunartími þess?
Brotnar niður í meltingarvegi.
Helmingunartími í blóði er 10 mín
Hver eru lyfhrif insúlíns?
- Uppbyggingar og forðahormón
- eykur flutning glúkósu yfir frumuhimnur (vöðvi, fituvefur)
- Eykur glýkógenmyndun í lifur
- eykur samtengingu þríglýseríða
- eykur uppbyggingu vöðvapróteina
- lækkar bs
- helsta aukaverkun: hypoglycemia
Hvaða lyf eru notuð fyrir sykursýki 2?
Lyf í töfluformi oftast notuð
- Bígvaníð lyf (metformin)
- Sulfonylurea lyf
- Glitazone lyf
- Insúlín er stundum notað til viðbótar við lyf í töfluformi
Hver er verkun Bígvaníð lyfs - Metformin?
- Eykur verkun insúlíns, dregur úr insúlínresistence
- Aðalverkun sennilega í gegnum örvun AMP-kínasa
Metformín
- ábendingar
- frábendingar
Ábendingar:
- sykursýki 2 - fyrsta lyf oftast
Frábendingar:
- Vegna aukinnar hættu á mjólkursýrumyndun
- nýrnabilun, lifrarbilun, alvarleg hjartabilun (en þetta er þó ekki alger frábending)
Hverjar eru Aukaverkanir Metformíns?
- ógleði, uppköst, lystarleysi, málmbragð
- mjólkursýrumyndun
- veldur ekki hypoclycemíu (óeðlileg lækkun á bs)
Hver er verkun Sulfonylurea lyfja og hvar brotna þau niður?
Hvetja insúlínseytrun
- hindra ATP-háð kalíumgöng og valda afskautun betafrumna
- brotna niður í lifur og skiljast út um lifur
Hverjar eru ábendingar fyrir Sulfonylurea lyfja?
- Sykursýki 2.
- Oft valið hjá sjúklingum sem eru grannir
Hverjar eru aukaverkanir Sulfonylurea lyfja?
Hypoglycemia og Leukopenia
