Bólgueyðandi verkjalyf

Question 1

Hverjar eru 3 megin verkanir bólgueyðandi verkjalyfja?

Answer 1

• Bólgueyðandi
• Verkjastillandi
• Hitalækkandi

Question 2

Hvaða ensím hindra bólgueyðandi verkjalyf?

Answer 2

Cyclo-oxygenasa (COX)

Question 3

Hverjar eru 2 megingerðir COX (Cyclo-oxygenasa)?

Answer 3

COX-1 = blóðþynning
- er í flestum vefjum, og tjáð stöðugt í viðkomandi vef (blóðflögum, meltingarvegi og nýrum)

COX-2 = bólgueyðandi
- í bólgufrumum og einungis tjáð í frumum sem eru örvaðar. Hömlun á þessu formi miðlar bólgueyðandi verkun

Question 4

Hvernig virka hitalækkandi áhrif?

Answer 4

Hamla prostaglandínmyndun líkt og bólgueyðandi verkun
- Verkar á COX (talið vera f.o.f COX-1) í hypothalamus (undirstúku) í heila

Question 5

Hvernig virka verkjastillandi áhrif?

Answer 5

Hamla prostaglandinmyndun líkt og bólgueyðandi verkun
- Prostaglandin auka áhrif ýmissa boðefna á verkjataugar t.d bradykínín

Question 6

Hverjar eru ábendingar fyrir bólgueyðandi verkjalyfjum?

Answer 6

• Verkir og bólga: höfuðverkur af ýmsum gerðum, tíðarverkir, verkir eftir aðgerðir, gigt- og bandvefssjúkdómar, íþróttameiðsl, beinbrot, mjúkvefjaáverkar
• hækkaður líkamshiti: sýkingar, krabbamein, bólgusjúkdómar
• blóðþynning: acetylsalisylsýra

Question 7

Hverjar eru aukaverkanir frá meltingarvegi við notkun?

Answer 7

• Verkir: óþægindi frá meltingarvegi (dyspepsia) allt að 30%
• ógleði-uppköst
• magi: magabólgur, magasár (20%), blæðing (0,9%)
• niðurgangur: yfirleitt vægur, allt að 30%

Question 8

Hvernig meðhöndlar maður aukaverkanir frá meltingarvegi?

Answer 8

Gefa lyfið Misoprostol með
- prostaglandin sem verndar slímhúð og fyrirbyggir áhrif af COX-1 hemlum í meltingarvegi

Gefin sýruhamlandi lyf t.d Omeprazole

Question 9

Hvernig eru aukaverkanir í nýrum?

Answer 9

• skert starfsemi (truflun á blóðflæði og truflun á saltútskilnaði)
• bþ-hækkun

Question 10

Frjósemi, meðganga og brjóstagjöf

Answer 10

Meðganga:
- Hömlun á myndun prostaglandína getur haft neikvæð áhrif á meðgönguna og/eða þroska fósturvísis/fósturs - fósturlát, vansköpun í hjarta og hætta á kviðveggsrofi. Auk þess að lengja blæðingartíma

Brjóstagjöf:
- Skilst út í brjóstamjólk - getur valdið aukaverkunum hjá barni

Frjósemi:
- getur dregið úr frjósemi kvenna

ATH: ekki mælt með notkun NSAID á meðgöngu eða þegar barn er á brjósti

Question 11

NSAID sem vert er að þekkja:
- vægt
- miðlungs
- kröftugt

Answer 11

Vægt: Ibuprofen

Miðlungs: Naproxen, Díklófenak

Kröftugt: Indómetasín

Question 12

Hverjir eru kostir Coxíb lyfja (COX-2 hamlar)

Answer 12

• Ekki áhrif á blóðflögur
• Minni áhrif á meltingarveg (25-50%)

dæmi um lyf: Celecoxib (Celebra), Etoricoxib (Arcoxia)

Question 13

Hverjir eru ókostir COX-2 hamla?

Answer 13

• Geta skert blóðflæði í nýrum og valdið háþrýstingi
• ýmsar gerðir verið teknar af markaði vegna aukaverkana rófecoxíb - aukinnar áhættu á kransæðastíflu og dauða
• hættulegt að blanda COX-1 og COX-2 lyfjum

Question 14

Acetýlsalicsýra

Answer 14

Mikil COX-1 verkun:
- mikil áhrif á blóðflögur (blóðþynning). Varanleg blokkun á blóðflögum
- verkun kemur fram við lága skammta (75-150mg)
- Hjartamagnly (75mg): verndandi gegn kransæðasjúkdo´mum og hugsanlega verndandi gegn krabba í ristli

Lítil COX-2 verkun
- bólgueyðandi og verkjastillandi verkun kemur einungis fram við hærri skammta (500-1000 mg)
- Magnýl (500mg): áður mikið notað sem verkjalyf

Question 15

Hverjar eru hjáverkanir Acetýlsalicsýru?

Answer 15

• Meltingarvegur (Svipað og NSAID)
• Blóðflögur (aukin hætta á blæðingum)

Question 16

Hvernig virkar Parasetamól - Panodil?

Answer 16

• Verkjastillandi
• HItalækkandi
• væg eða engin bólgueyðandi áhrif

Question 17

Hverjar eru hjáverkanir Parasetamól?

Answer 17

Fáar en geta verið hættulegar
- Lifrarskemmdir: til mótefni - acetylcysteine (Mucolysin)

Question 18

Hverjar eru lyfjagerðir Parasetamól?

Answer 18

• Panodil
• Paratabs
• Paracetamolum
• töflur, freyðitöflur, endaþarmsstílar, mixtúra
• Blandað kódeini: Parkódín og Parkódín forte