Háþrýstingur og hjartabilun Flashcards
Hverjir eru helstu hjarta og æðasjúkdómarnir?
- Kransæðasjúkdómur
- Hjartabilun
- Hjartsláttaróregla
- Áhættuþættir/sjúkdómar sem meðhöndlaðir eru með lyfjum
> Hár blóðþrýstingur
> Há blóðfita
Hvað er æðakölkun (atherosclerosis)?
- Æðakölkun (atherosclerosis) í kransæðum sem veldur súrefnisskorti í hjartavöðvann
Áhættuþættir
> Há blóðfita (kólesteról)
> Hár blóðþrýstingur
> Reykingar
> Ættarsaga/erfðir
> Skurðagerðir (hjáveituraðgerðir
Sjúkdómsmynd
> Hjartaöng (angína)
> Kransæðastífla/hjartavöðvadrep (myocardial infarction)
Einkenni
> Hjartaöng (angina)
> Stöðug (stabíl)
> Áreynslutengdur brjóstverkur
> Óstöðug (unstable)
> Verkur í hvíld
> Getur verið aðdragandi kransæðastíflu/hjartavöðvadrep (myocardial infarction)
Meðferð
> Lyfjameðferðir (sjá síðar)
> Blásningar á kransæðaþrengingum
Hvað er hjartabilun?
- Hjartavöðvasjúkdómur þar sem hjartað nær ekki að dæla öllu blóðinu sem til þess berst
Hjartabilun tengd
> útfallsfasa (systólísk)
> aðfallsfasa (díastólísk)
Orsakir tengdar skemmdum í hjartavöðva
> Kransæðastíflur/hjartadrep
> Hár blóðþrýstingur
> Hjartavöðvasjúkjdómar
> Hjartalokusjúkdómar
Einkenni
> Tengd því að blóð safnast upp
> Bjúgur (lungu, víðar)
> Mæði (oft tengd því að liggja útaf)
> Þreyta
Meðferð
> Lyfjameðferð (sjá síðar)
> Aðrar meðferðir
Hvað er hjartsláttaróregla?
- Flókinn flokkur sjúkdóma þar sem truflun er á takti hjartans
> Hægur hjartsláttur (bradycardia)
> Hraður (tachycardia)
Supraventricular
> Gáttatif (atrial fibrillation)
> Fjölmargt annað
Ventricular
> Ventricular tachycardia/fibrillation
Meðferðir og greining
> Flókin greining (hjartalínurit, Holter og síðan flóknari greiningar inn á sjúkrahúsi)
> Lyfjameðferðir
> Brennslur o.fl
Um háan blóðþrýsting
- Áhættuþáttur fyrir fjölmarga sjúkdóma
- Oftast einkennalítið
- Meðferð getur dregið úr líkum á tilkomu margra sjúdkóma
Sjúkdómar sem tengjast háum blóðþrýstingi - fylgikvillar
> Kransæðasjúkdómur
> Heilablóðföll
> Hjartabilun
> Nýrnasjúkdómar
> Augnbotnasjúkdómar
Meðferð
> Lífstílsbreytingar
> Lyfjameðferð
Um háa blóðfitu
- Flókin efnaskiptatruflun
- Mikilvægur áhættuþáttur fyrir æðakölkun – sérstaklega kransæðasjúkdómi
- LDL (low density lipoprotein) slæma kólesterólið
- HDL (aðeins umdeilt) góða kólesterólið
Orsakir
> Erfðir
> Mataræði
> Hreyfing
Meðferð
> Mataræði
> lyfjameðferð
Hvaða þættir auka áhættu á háþrýsting?
- Aukinn aldur
- Fjölskyldusaga
- Aukin þyngd
- Streita
- Slæmt líkamlegt ástand
- Áfengi og reykingar
- Saltneysla
Hverjar eru orsakir fyrir secunder háþrýstingi?
Nýru
> sjúkdómar í nýrum
> þrenging í nýrnaslagæð
Innkirtlasjúkdómar
> Primary hyperaldosteronismi, Cushing syndrome
> hyper- og hypothyroidismi
> pheochromocytoma
Lyf
> Getnaðarvarnarpillan, NSAID, hóstamixtúrur og lyf við kvefi, ýmis heilsulyf
Annað
> kæfisvefn
> vökvaóhóf
> geðrænir sjúkdómar/álag
Hvert er markmið háþrýstingsmeðferðar?
Almennt:
< 140/90
Nýrnasjúklingar:
< 130/80
Sykursýkissjúklingar:
< 130/80
Hvað þarf að hafa í huga þegar gerð er lífstílsbreyting v. háþrýstings?
- þyngd
- fæða
- minnka salt
- hreyfing
- áfengi
Hverjir eru helstu 4 lyfjaflokkar við meðhöndlun á háþrýstingi?
- Ca hemlar
- ACE hemlar
- Beta blokkar
- Þvagræsilyf
Autonom taugakerfið skiptist í?
Sympatíska kerfið
- Aukin samdráttarhæfni - pos inotrop
- Aukin hjartsláttartíðni - pos chronotrop
- Aukin leiðni - pos dromotrop
- Hraðari endurskautun hjartafruma
- Minnkuð skilvirkni, þ.e. eykur O2 notkun meira en eykur vinni hjartans
Parasympatíska kerfið
- Neg. ino-, chrono- og dromotrop áhrif
Hverjir eru viðtakar sympatíska- og parasympatíska kerfisins?
Sympatíska kerfið - adrenergir viðtakar
- boðefnið noradrenalín
- alfa og beta viðtakar
Parasympatíska - cholonergic viðtakar
- boðefnið acethylcholin
- M2 í hjarta
Beta viðtakar
- Tvenns konar beta viðtakar
B1 í hjartanu
> SA hnút -> aukin hjartsláttur (chronotrop áhrif)
> Gáttum -> aukin samdráttarhæfni (inotrop áhrif)
> AV hnút -> aukin leiðsluhraði (dromotrop áhrif)
> Sleglum -> aukin leiðsluhraði og samdráttarhæfni
B2 í slagæðum til rákóttra vöðva -> slökun
B2 í bláæðum -> slökun
B2 í berkjum -> slökun
- Alfa viðtakar draga saman æðar og berkjur
Innri boðkerfi beta viðtaka í hjarta?
- Noradrenalín leiðir til hækkunar á innan frumu kalsíum
- Innanfumu kalsíum hjálpar til við samdráttareiginleika vöðvapróteina
Hvaða lyf eru notuð við háþrýstingi?
- Beta blokkar
> Megináhrif eru að draga úr örvandi áhrifum sympatíska taugakerfisins
> Hægir á hjartslætti
> Dregur úr samdráttarkrafti
> Leiðir til minna útfalls á blóði úr hjartavöðva og hefur þannig áhrif á blóðþrýsting
> Hefur einnig áhrif á vídd sumra æða
Hver eru áhrif beta blokka?
- Minnka áhrif sympatíska kerfisins
> negatív ino-, chrono- og dromotrop áhrif
> sympatísk örvun (overdrive) til lengri tíma hefur skaðleg áhrif á hjartað - Hjartað vinnur á skilvirkari hátt, súrefnisþörfin er minni
Hvað heita beta blokkarnir?
- Beta blokkar enda á ólól
Ósérhæfðir (beta 1 og beta 2)
> Própranólól (áhersla)
> Sotalol = Sotacor
Alfa og beta blokki
> Trandate
Sérhæfðir (bara beta 1)
> Metóprólól = Seloken (áhersla)
> Atenólól (áhersla)
> Carvedilol
Ábendingar við notkun beta blokka
- Hár blóðþrýstingur
> Minnka C.O. - Hjartabilun
- Hjartaöng
> Minnka súrefnisþörf hjartans - Fyrri saga um hjartaáfall
- Hjartsláttatruflanir
- Annað: fyrirbyggjandi fyrir mígreni, hægja á hjartslætti, við ættlægum skjálfta ofl. ofl.
Hverjar eru aukaverkanir beta blokka?
Flestar beintengdar verkun þeirra
- Hægur hjartsláttur
- Minnkað áreynsluþol – v. minnkaðs C.O. og hægs hjartsláttar
- Lágur blóðþrýstingur
- AV blokk
- Hjartsláttatruflanir
- Berkjusamdráttur
> beta 2 virkni
> sérlega með ósérhæfðum
> astmasjúklingar aðallega
> í astmasjúklingum er venjulega óhætt að nota sérhæfða beta blokka í lágum skömmtum
Hvað gera Kalsíum ganga blokkar?
- Blokka L-type kalsíum jónagöng í æðum, hjartavöðvafrumum og frumum leiðslukerfi hjartans
Tveir flokkar:
- Dihydropyridine
> Aðallega áhrif á slétta vöðva í æðum- slakar á þeim
> Vasodilatation, aðallega slagæðar- minnkar afterload
> Notað við háum blóðþrýstingi
> T.d. Amló=Norvasc, Feldil=Plendil, Adalat, Lomir
- Ekki dihydropyridine
Verapamil
> Hjartasérhæfður
> T.d. Geangin, Isoptin, Verapamil
> Ábendingar: hjartaöng (minnkar O2 þörf hjartans) og hjartsláttatruflanir
Diltiazem
> Hjartasérhæfður en einnig áhrif á æðar
> T.d. Cardizem, Korzem
> Ábendingar: háþrýstingur og hjartaöng
Hverjar eru aukaverkanir Kalsíum ganga blokka?
- Dihydropyridin: höfuðverkur, hiti í andliti, hypotension, reflex tachycardia
- Ekki dihydropyridine: bradycardia, AV blokk, minnkaður samdráttur (hjartabilun frábending)
- Varast að gefa bæði beta-blokka og hjartasérhæfða kalsíumganga-blokka saman
Hver er virkni þvagræsilyfja?
- Virka á nýrun, auka útskilnað Na og vatns
- Enduruppsog vatns og Na er stjórnað af Aldósteróni og vasópressíni
Háþrýstilyf - Tíazíð
- Veldur minnkuðu blóðrúmmáli, venous return og cardiac output og þar með lægri blóðþrýstingi.
- Viðnám í æðakerfinu minnkar og veldur lægri blóðþrýstingi.
- Oft notað í sambland við ACE-hemla, Angiotensín II antagonista
Aukaverkanir = kalíumtruflanir, þvagsýrugigt, hækkuð blóðfita
Lyfjaáhrif = hafa fremur langan verkunartíma (helmingunartími er u.þ.b. 10 klst)
ACE hindrar vs ARB
ACE hindri = angiotensin converting enzyme
ARB = angiotensin receptor blocker
ACE lyf ábendingar
- Háþrýstingur
- Hjartabilun (systolísk)
- Ýmsar aðrar ábendingar, svo sem nýrnasjúkdómur með próteinmigu
ARB lyf ábendingar
- Ábendingar sambærilegar og við ACE.
- Notað þegar ACE þolist ekki – sérstaklega ef hósti kemur fram
Hvað þarf að hafa í huga um val lyfjameðferðar?
Val fer eftir:
- Heildstæðu mati á sjúklingi
* Áhættusjúkdómar
> Sykursýki, hjartabilun, nýrnasjúkdómur o.fl.
* Aðrir sjúkdómar / einkenni
- Notum oft blöndu mismunandi háþrýstingslyfja (mjög oft thiazíð og annað lyf (ACE))
Hjartabilun - sjúkdómsástand
- “Sjúkdómsástand; þegar hjartað getur ekki dælt blóði í nægilegu magni á tímaeiningu til að fullnægja vefjum og líffærum líkamans – eða getur það aðeins við verulega hækkaðan fylliþrýsting” (Braunwald)
- “Flókið klíniskt ástand sem getur orsakast af hvaða vefrænni eða starfrænni truflun sem er í fyllingu sleglanna eða hæfni þeirra til að dæla blóði” (ACC/AHA)
Ástand hjartabilunar og aðlögunarviðbrögð
Ástand við hjartabilun:
samdráttarkraftur ↓
slagmagn ↓
rúmmál hjartans ↑
hjartsláttartíðni ↑
Aðlögunarviðbrögð
- Noradrenalín aukið - verri horfur
- Angiotensin II aukið - verri horfur
- Renin (virkni) aukin - verri horfur
Hver er meðferð langvarandi hjartabilunar?
Minnka vökva í líkamanum:
- þvagræsilyf ±
Auka samdráttarkraft hjartans:
- digitalis ±
- beta-virk lyf (t.d. xamóteról) ↓
- PDE-hemlar (t.d. milrinon,amrinon) ↓
Minnka álag á hjartað - slagæðavíkkun:
- ACE-hemlar (t.d. enalapríl) ↑
- Angiotensin II hemlar ↑
Minnka adrenvirkt álag:
- beta-blokki ↑
Ný lyf:
- Sykursýkislyfið SGLT2 hindrar ↑
- Fleiri lyf
