Lyfjaform

Question 1

Hvað er lyfjaform?

Answer 1

Lyfjaform er sá búningur sem lyfinu er komið í til þess að tryggja að það komi að tilætluðum notum

Question 2

Í hvað skiptist lyfjaform?

Answer 2

• Lyfjaefni (virkt efni)
• Hjálparefni (hafa enga líffræðilega verkun, geta haft áhrif á frásog og verkunarlengd)

Question 3

Hvers vegna er mismunandi lyfjaform?

Answer 3

• Vegna hagsmuna sjúklings:
  > þægileg og örugg í notkun (t.d lyf til inntöku vs stungulyf)
  > Stjórna hraða eða lengd verkunar (t.d lyf á forðalyfjaformi)
• Vegna lyfsins:
  > aukið geymsluþol (lyfið þolir illa ljós, raka eða súrefni) > Aukinn stöðugleiki (lyfið er óstöðugt í meltingarveg)

Question 4

Hvað er sólarhringsverkun og nefndu dæmi um lyf sem hafa þannig verkun

Answer 4

Styrkur lyfs þarf að vera stöðugur yfir sólarhringinn
- dæmi: sýklalyf og getnaðarvarnalyf

Question 5

Hvað er Dægursveiflulyfjafræði?

Answer 5

þ.e Hvenær sólarhrings er best að gefatiltekið lyf til að fá besta verkun og minnst af aukaverkunum
- dæmi: bólgueyðandi sterar, svefnlyf, örvandi lyf

Question 6

Hver eru hlutverk hjálparefna?

Answer 6

• Koma lyfi í hentugt form
• auka stöðugleika
• hafa áhrif á bragð eða útlit
• auðvelda framleiðslu

Question 7

Hverjar eru helstu ástæður fyrir takmörkuðu geymsluþoli lyfja?

Answer 7

• Lyfið hverfur / gufar upp úr lyfjafrominu
• Vatnsrof
• Oxun
• Ísómerísering
• Áverkun ljóss
• Breytingar á tæknilegum eiginleikum

Question 8

Hvaða töflur (e. tablets) eru til inntöku og kyngingar?
En töflur sem er ekki kyngt?

Answer 8

Inntaka og kynging:
- venjulegar töflur (óhúðaðar)
- Húðaðar
- forðatöflur
- lausnartöflur
- tuggutöflur
- (pillur)

Ekki kyngt:
- munnsogstöflur
- tungurótartöflur

Question 9

Húðun taflna, hverjar eru tegundirnar?

• Læra vel !

Answer 9

• Venjuleg húð sem leysist í maga
• Filmuhúðaðar töflur
• sýruheldin húð

Question 10

Hver er tilgangur með að húða töflur?

*Læra vel!

Answer 10

• Verja lyf
• Vernda sjúkling (fela bragð eða vernd fyrir staðbundnum áhrifum)
• Bæta útlit taflna
• Auðvelda kyngingu

Question 11

Forðatöflur
- hvar lsona þær ?
- hverjir eru kostir og gallar?

*Læra vel!

Answer 11

Lyfið losnar hægt og rólega í meltingarvegi

Kostir:
- jafnara frásog
- minni sveiflur í styrk lyfsins í blóði
- getur dregið úr aukaverkunum
- getur bætt meðferðarheldni

Ókostir:
- lyfjaverkun hverfur seinna
- gerir eitranir erfiðari í meðferð
- Dýrar í framleiðslu

Question 12

Hver er tilgangur munnlausnartaflna (munnsogstöflur og tungurótartöflur)

Answer 12

• Að fá fram skjóta verkun
  > t.d nítróglyserín, triptanlyf
• Að vernda lyfið fyrir niðurbroti
  > t.d Asenapine (first pass effect)

Question 13

Hver er ástæða þess að ekki má mylja eða losa Forðatöflur og forðahylki?

Answer 13

Meira en einn skammtur af lyfinu losnar í einu. Getur valdið eitrun

dæmi um lyf:
- Verapamil
- Carbamazepin
- Metýlfenidat
- Venlafaxine

Question 14

Hver er ástæða þess að ekki má mylja eða losa sýruþolnar töflur og hylki?

Answer 14

Sýruheld húð verndar lyfið frá súru umhverfi magans eða sjúkl frá ertandi áhrifum í maga

dæmi um lyf:
- Diclofenac
- Omeprazolum
- Naproxen E

Question 15

Hver er ástæða þess að ekki má mylja eða losa hormónalyf og sterar og krabbameinslyf?

Answer 15

Hættuleg lyf. Varasöm fyrir þann sem mylur og nánasta umhverfi hans

Dæmi um lyf:
- Tamoxifen
- Cyclophosphamide
- Methotrexate

Question 16

Hvað er kyrni?

Answer 16

Lyfjafrom ætlað til inntöku (5-15 ml)
- venjulegt kyrni
- sýruhjúpað kyrni
- forðakyrni
- freyðikyrni

Kyrni er hentugt lyfjaform fyrir dýralyf

Question 17

Hvað eru skammtar?

Answer 17

Lyfjaform ætlað til inntöku í fyrirfram afmældum skömmtum
- Dæmi: Mesalazín (pentasa sachet) er bæði kyrni og í afmældum skömmtum

Question 18

Hvað eru mixtúrur?

Answer 18

Fljótandi lyfjaform til inntöku (5-15ml)
- lausn (oral solution)
- Fleyti (oral emulsion)
- Dreifa (oral suspension) (mixtúruduft og mixtúrukyrni)

Question 19

Stungulyf
- hver eru tilgangur meðferðar?

Answer 19

• Bráðameðferð => vatnlausnir
• Forðalyfjaverkun => sölt og esterar, forðadreifur - dæmi geðrofslyf, getnaðarvarnarlyf, viðhaldsmeðferð við fíkn

Question 20

Hvað er Dekónat fitusýra?

Answer 20

Hún myndar sölt eða ester með lyfinu, eykur fituleysanleika þeirra og sækni í fituvef. Dreifing úr fituvef er venjulega hæg

Question 21

Hvað er innrennslislyf?

Answer 21

Fljótandi lyfjaform ætlað til innrennslis eða dælingar, venjulega í æð í umtalsverðu magni (> 50ml)

Question 22

Hvað er innúðalyf?

Answer 22

• inniheldur vökva og drifefni
• Lyfið er leyst eða dreift í vökvanum
• Gefið undir þrýstingi
• til staðbundinnar verkunar í öndunarfærum

Question 23

Til hvers er nefúðalyf notað?

Answer 23

ákjósanleg leið fyrir lyf sem brotna mikið niður í meltingarvegi eða umbrotna í lifur

Til almennar verkunar
- sumatriptan
- Naloxone

Til staðbundinnar verkunar
- Xylometazoline
- Ipratropium Bromide
- Bólgueyðandi sterar

Question 24

Afhverju eru endaþarmsstílar notaðir?

Answer 24

• þegar sjúkl getur ekki tekið lyf um munn
• komist hjá ertandi áhrifum í efri hluta meltingarvegar
• dregið úr first pass áhrifum í lifur
• til notkunar í börnum

Question 25

Afhverju eru stílar í leggöng notaðir?

Answer 25

Til staðbundinnar verkunar
- vegna sveppasýkingar
- til að jafna sýrustig

Question 26

Hvað er vefjalyf og hvernig virkar það?

Answer 26

• Sívalningur úr pólýlaktíð glýkólíð stoðgrind
• lyfinu er dreift í stoðgrindina
• er komið fyrir með holnál undir húð
• endist í mánuði til 3 ár
• stoðgrindin eðist sjálfkrafa hjá sumum lyfjum