Kynhormón

Question 1

Hvaðan koma kynhormónar?

Answer 1

• Hypothalamus
• Fremri hluti heiladinguls
• Kynkirtlum
  > eggjastokkar
  > eistu

Question 2

Hvað gerir Estrógen?

Answer 2

Metabólísk áhrif
- söfnun salta og vökva
- breytingar á kólesteróli-HDL eykst
- styrkir bein
- áhrif á storknun blóðs

Question 3

Estrógen - áhrif og notkun

Answer 3

• Getnaðarvörn (oftast í samsett með progesterone lyfi)
• Uppbótarmeðferð (t.d. við tíðahvörf)
• Til varnar beinþynningu
• Staðbundin meðferð í leggöng

Question 4

Uppótarmeðferð Estrógens

Answer 4

• Einkenni við tíðahvörf
  > Urogenital: þurrkur í leggöngum, dyspareunia, endurteknar þvagfærasýkingar, þvagmissir, þynnri slímhúð í þvagrás
  > Vasomotor: hitakóf, sviti, hjartsláttur
• Dregur úr einkennum og styrkir bein
• Estrogen meðferð ein sér eykur hættu á endometrial krabbameini
  > þarf progesteron með nema ef leg hefur verið fjarlægt

Question 5

Estrógen sem lyf

Answer 5

• Estradíól: megin estrógen hormón líkamans
• Etinýl-estradíól er mest notað í lyfjum
  > Töflur
  > Húð
  > Krem
  > Stungulyf
  > Krem í leggöng, Hringur í leggöng
• Samsett lyf

Question 6

Hverjar eru aukaverkanir estrógena?

Answer 6

• Bjúgur
• Eymsli í brjóstum
• Ógleði og uppköst
• Tíðablæðingar
• Blóðsegamyndun í bláæðum (sjaldgæft – en mikilvægt að þekkja)
• Hækkaður blóðþrýstingur

Question 7

Ábendingar Prógesteróns

Answer 7

1. Getnaðarvörn: eitt sér eða samsett
   - Einnig neyðargetnaðarvörn (postinor)
2. Uppbótarmeðferð
3. Endometriosis-legslimhimnuflakk

Question 8

Prógesterón sem lyf

Answer 8

Ýmis form of prógesterón lyfjum
- Medroxyprogesterone acetate (til sem forðalyf)
- Levonorgestrel (2. kynslóð)
- Desogestrel, Gestodene, Norelgestromin(3. kynslóð)
- Öll líka til sem samsett lyf með estrogenum

Question 9

Hverjar eru aukaverkanir prógesterón lyfja?

Answer 9

• bólur á húð - acne
• bjúgur
• þyngdaraukning

Question 10

Hvað gera samsett getnaðarvarnaly?

Answer 10

• Estrogen bæla tíðahring með áhrifum á hypothalamus og heiladingul-LH
• Progesteron breyta aðstæðum í leghálsi
• Estrogen fjölga progestogen viðtökum og auka næmi fyrir progestogenum
• Estrogen og progestogen hafa áhrif á legslímhúð
• Estrogen hafa áhrif á negative feedback-FSH

Question 11

Hverjir eru kostir samsettra getnaðarvarnalyfja?

Answer 11

Mjög traust getnaðarvörn
- Færri með premenstrual syndrome (PMS), verki við blæðingar, blóðtap
- Færri með húðbólur
- Færri með góðkynja brjóstamein
- Fækkar blöðrum á eggjastokkum
- Minnkar líkur á eggjastokkakrabbameini

Question 12

Andrógen sem lyf

Answer 12

Testósterón
- Ekki hægt að gefa um munn
> Gel á húð í (Testogel)
> Stungulyf (Nebido)
- Notað við uppbótarmeðferð ef um er að ræða skort samkvæmt einkennum og mælingum á blóðgildum

Question 13

Hverjar eru aukaverkanir andrógen lyfja?

Answer 13

• háþrýstingur
• geðsveiflur
• bjúgur

Question 14

Lyf með aukin anabólísk áhrif (anabólískir sterar)

Answer 14

ö Syntetiskir sterar sem líkja eftir áhrifum testosterone og dihydrotestosterone.
> Nandrolone
> Anabolic (vöðvaáhrif)/androgenic (áhrif á kynfæri) hlutfall aukið
- Byggja upp vefi með því að auka prótein framleiðslu. - Þyngjast um 2-5 kg á 10 vikum
- Aukaverkanir: hár blóðþrýstingur, húðbólur, hækkað kólesteról, áhrif á lifur, hjarta
- Yfir 50 gerðir á bannlista WADA