14: Coryneform og Listeria

Question 0

Hvar finnast Coryneform bakteríur?

Answer 0

Algengar bakteríur sem finnast helst á húð og í öndunar-, meltingar-, þvag- og kynfærum.

Question 1

Hver er skilgreining á Coryneform bakteríumÐ

Answer 1

Coryneform er safnheiti yfir bakteríur sem eru Gram jákvæðir, katalasa jákvæðir stafir, mynda EKKI spora, hafa óreglulega lögun og raða sér á sérstakan hátt. (óvísindaleg skilgreining)

Question 2

Nefndu fimm Coryneform bakteríur sem eru þekktir sýkingavaldar.

Answer 2

C. diphtheriae
C. ulcerans
C. jeikeium
C. urealyticum
Arcanobacterium (C.) haemolyticum
DUJUH!

Question 3

Á hvað minna Coryneform (diphtheriae, sérstaklega) hvað lögun og uppröðun snertir?

Answer 3

Kínverskt letur!

Question 4

Hefur C. diphtheriae hjúp, er hún loftháð og hverju veldur hún?

Answer 4

C. diphtheriae hefur ekki hjúp,
er valbundin loftFÆLAog veldur barnaveiki.
HÚN SÉST BARA Í MÖNNUM.

Question 5

Hvernig smitast barnaveiki?

Answer 5

Öndunarfærasmit - með dropasmiti og snertingu.

Question 6

Hver eru einkenni barnaveiki?

Answer 6

Staðbundin OG útbreidd einkenni. Yfirborðssýking í hálsi með bólgu, himnu og hita en eiturverkanir um allan líkamann. Hvítar, þykkar leðurlíkar skánir (á öndunarfærum…).
Meðgöngutími er 2-6 dagar.
Ath. þó að einnig hefur nontoxigenic C. diphtheria sýkingum verið lýst!

Question 7

Af hverju orsakast meinmyndun barnaveiki?

Answer 7

Aha! Funny you should ask.
Meinmyndun er aðall. vegna exótoxíns C. diphtheria. Exótoxínið er fjölpeptíð í A og B hlutum sem hemur prótínmyndun. Genið tox er hluti af veiru sem er lysogenic bakteríufagi - VEIRAN ER SKAÐVALDURINN!

Question 8

Hvernig er barnaveiki greind klínískt?

Answer 8

Örðugt því sjúkdómurinn hefur ekki þekkst hérlendis síðan 1953.
Tilkynna strax og einangra sjúkling. Biðja um séræti og sérræktun (grásvartar þyrpingar tellurít + Grampós stafir kínverskt letur í smásjá). Lífefnahvarfspróf nauðsynl. sem og ákvörðun toxínframleiðslu (útfelling í agar, Elek´s próf eða PCR).

Question 9

Hvar var barnaveikifaraldur árið 1990 og hversu margir létust?

Answer 9

Í Rússlandi og breiddist til gömlu Sovétríkjanna. 150.000 tilfelli og 5000 dauðsföll. Bólusetning dró mjög úr faraldrinum.

Question 10

Hverjar eru helstu varnir gegn barnaveiki?

Answer 10

BÓLUSETNING!
Fyrst vorið 1935. Notað óvirkt toxín (toxoid).
3, 5 og 12 mán og svo 4 og 14 ára.
Annað bóluefni til fyrir fullorðna (vægara).

Question 11

Nefndu þrjár Coryneform bakteríur (fyrir utan C. diphtheriae) sem herja á háls og húð.

Answer 11

Arcanobacterium haemolyticum,
C. ulcerans
C. minutissimum.

Question 12

Hverju veldur Arcanobacterium haemolyticum?

Answer 12

Getur orsakað hálsbólgu en einnig húðsýkingar o.fl.

Question 13

Hverju veldur C. ulcerans og hvað er spes við hana?

Answer 13

Júgurbólgu og getur farið í menn - SÚNA

Myndar sama eiturefni og C. diphtheriae!

Question 14

Hverju veldur C. minutissimum?

Answer 14

Finnst helst í erythrasma sem er húðsýking í holhönd, nára og táfitjum og líkist sveppasýkingu. Ekki er þó víst að þessi padda sé sýkingavaldurinn en þetta má greina með kóralrauðri flúrskímu undir Wood´s lampa. Rautt húðsvæði með flögnun +/- kláða.

Question 15

Nefndu tvær Coryneform bakteríur sem leggjast á þvagfæri og innri líffæri.

Answer 15

C. jeikeium

C. urealyticum.

Question 16

Hverju veldur C. jeikeium?

Answer 16

Spítalasýkingum vegna sýklalyfja, ónæmisbælingar, aðskotahluta (æðaleggja, gerviliða, hjartaloka o.s.frv.) og húðrofs.
Er ónæm f. mörgum sýklalyfjum.
Veldur oft djúpum sýkingum.

Question 17

Hverju veldur C. urealyticum?

Answer 17

Loðir vel við þvagfæraþekju og veldur endurteknum, langvinnum þvagfærasýkingum í eldra fólki með veikar varnir og þvagleggi/þvagfæraaðgerðir. Bólgin blöðruslímhúð með kristallaútfellingum.
MUNA: ef áhættuþættir+HBK+kristallar+enginn vöxtur í þvagi - því hún ræktast hægt.

Question 18

Hver eru helstu einkenni Listeriu?

Answer 18

Stuttir, Gram jákvæðir stafir.
Valbundnar loftFÆLUR, hreyfanlegir! Velta um sjálfa sig :)
Mynda EKKI spora.

Question 19

Hversu margar tegundir af Listeriu finnast og hver er meinvaldandi í mönnum?

Answer 19

6 tegundir, algengar í náttúrunni en bara ein meinvaldandi í mönnum, L. monocytogenes.

Question 20

Hvers vegna er Listeria svona hættuleg?

Answer 20

Getur m.a. valdið sýkingum og fósturláti þungaðra kvenna. Ræðst sérstaklega á fólk með ónæmisbresti.

Question 21

Hvernig er hreyfanleikapróf fyrir L. monocytogenes framkvæmt?

Answer 21

Bakteríugróðri er stungið ofan í agar, hreyfanlegar bakteríur mynda “regnhlífarlíkan” gróður nálægt yfirborði (éta sig ofan í agarinn).

Question 22

Hvaðan kemur L. monocytogenes?

Answer 22

Oft óljós uppruni sýkinga, en líklega oftast frá matvælum (tíðni á Vesturlöndum fer vaxandi). 1-5% heilbrigðra eru berar (saur).
Algeng í ostum, aðallega mjúkum. Hefur þó fundist í flestu, m.a. fiski.

Question 23

Hvað þolir L. monocytogenes?

Answer 23

Getur vaxið við lágt hitastig, t.d. í kæliskáp!

Þolir einnig tiltölulega vel hita og talið að hún lifi af gerilsneyðingu að einhverju leyti.

Question 24

Sýkingarhæfni L. monocytogenes og helstu flokkar matvæla? Hver er mesta áhættan?

Answer 24

Sýkingarhæfni mismunandi eftir stofnum úr matvælum. Flestir flokkar matvæla, t.d. hrátt kjöt og fiskur, skelfiskur, mjólk, mjúkir ostar, kryddaðar pylsur, grænmeti.
Mestar líkur á smiti við neyslu tilbúinna matvæla sem geymast í kæli.

Question 25

Hvernig smitast L. monocytogenes?

Answer 25

Úr mat í mann.

Ekki manna á milli nema úr móður í fóstur.

Question 26

Hvaða matvæli skyldu óléttar konur forðast?

Answer 26

Grafinn, kaldreyktan og hráan fisk.
Ógerilsneydda mjólk og mjólkurafurðir.
Mjúka osta og paté (í útlöndum).

Question 27

Helstu sjúkdómsmyndir listeriosis.

Answer 27

Blóðsýking og heila/heilahimnubólga. Iðrasýking sem getur leitt til blóð- eða MTK sýkinga.
Í þunguðum konum: +/- hrollur, bakverkir, höfuðverkur, hálssærindi. Blóðsýking og fylgjusýking. Fósturlát/nýburadauði í fimmtungi tilfella. Lifandi fæddir hafa oft sýkingu.

Question 28

Hvaða hætta er búin nýburum með listeriosis?

Answer 28

Geta haft granulomatosis infantiseptica (útbreidd smákýli og granulomum, mest í lifur og milta).
Early vs. late onset - late smitast við/eftir fæðingu um vagina - einkenni 2 vikum seinna og oft heilahimnubólga.

Question 29

L. monocytogenes sýkir helst…

Answer 29

…nýbura og fólk yfir sextugu, oft með skertar varnir.

Question 30

Sjúkdómsmynd í öðrum en nýburum.

Answer 30

Listera er innanfrumusýkill og frumubundna ónæmiskerfið mikilvægt - því aðallega sjúklingar með ónæmisbælingu. Heila- og heilahimnubólga og/eða blóðsýking.
Iðrasýkingar: meðgöngutími 6 klst. til 10 dagar. Einkennist af hita, niðurgangi, ógleði, höfuðverk og beinverkjum.