Metabole botziekten

Question 1

Functie calcium

Answer 1

o Prikkelgeleiding
o Spiercontractie
o Immuunrespons
o Bloedstolling

Question 2

Functie fosfaat

Answer 2

o Energievoorziening
o DNA/RNA
o Enzymen

Question 3

vitamine D

Answer 3

verhoogt Ca, verhoogt fosfaat

Question 4

PTH

Answer 4

verhoogt Ca, verlaagt fosfaat

Question 5

calcitonine

Answer 5

verlaagt Ca

Question 6

FGF23

Answer 6

verlaagt fosfaat

Question 7

PTH/vitamine D deel schema

Answer 7

Als Ca omlaag gaat wordt dat gesignaleerd in de calcoimreceptor op de bijschildklier
o PTH gaat dan omhoog en dat stimuleert 1a hydroxylase  vitamine D en meer absorptie van Ca en fosfaat in de darm.

o Het remt ook een aantal enzymen in de nier, PO4 reabsorptie gaat omlaag en Ca reabsorptie gaat omhoog

o PTH leidt tot activatie van osteoclasten  Ca en fosfaat komt vrij en leidt tot stijging spiegels

Question 8

FGF23 schema

Answer 8

FGF23 productie gaat ook omhoog. Dat leidt er weer toe dat 1alfa hydroxylase geremd wordt > minder actief vitamine D en minder absorptie van Ca en fosfaat in de darm. Ook enzym en in de nier geremd  meer verlies van fosfaat en het fosfaat in het lichaam gaat weer stijgen.
- Stijging van FGF23 leidt er toe dat je meer fosfaat gaat verliezen.

Question 9

Vitamine D tekort

Answer 9

minder Ca en fosfaat absorptie in de darm  PTH omhoog en meer Ca resorptie en fosfaat uitscheiding. Netto daalt calcium en fosfaat in het bloed waardoor je slechte bot mineralisatie krijgt.

Question 10

oorzaak rachitis/osteomalacie

Answer 10

Vitamine D tekort
o Tekort in de voeding
o Onvoldoende blootstelling aan zonlicht
o Malabsorptie
- Onvoldoende 25-hydroxylering (leverziekten)
- Onvoldoende 1alfa hydroxylase activiteit (nierziekten)
- Overige
o Vitamine D resistentie (hypofosfatemische rachitis)
o Anti-epilepticagebruik (versnelde afbraak vitamine D)

Question 11

Wat is er bij rachitis/osteomalacie

Answer 11

Centraal staat de gestoorde mineralisatie van het bot.

Bij kinderen is er ook onvoldoende mineralisatie in de matrix van de groeischijven  lengtegroei neemt af en er is verbreding van kraakbeenzones.

Question 12

beeld osteomalacie/rachitis

Answer 12

• Hypocalciemie
  o Spierzwakte
  o Hypotonie
  o Tetanie
• Botpijn
• Verhoogd fractuur risico

Vaak worden ook pseudofracturen gezien = Looser’s zones.

Question 13

behandeling rachitis/osteomalacie

Answer 13

• Vitamine D suppletie
• Preventie bij kleine kinderen

Question 14

x-gebonden hypofosfatemie

Answer 14

Genmutatie (PHEX gen) waardoor verhoogde urine-excretie van fosfaat obv verhoogde FGF23 spiegels.
- 1 op 20.000 levendgeborenen
- Kleine lengte, verkromming benen, bot- en spierpijn, tandproblemen
- Behandeling
o Fosfaatdrank en actief vitamine D
o Burosumab (monoklonaal antilichaam tegen FGF23)

Question 15

hyperparathyreoidie

Answer 15

Is een aandoening van het calcium- en botmetabolisme, secundair aan een toegenomen secretie van PTH door de bijschildklieren.

Question 16

primaire hyperparathyreoidie

Answer 16

meestal ten gevolge van een afwijking in de bijschildklieren zelf

Question 17

secundaire hyperparathyreoidie

Answer 17

ontstaat bij een neiging tot een daling van de serum calciumconcentratie
o Nieraandoening
o Ernstig vitamine D gebrek

Question 18

tertiaire hyperparathyreoidie

Answer 18

ontstaat als bij patiënt met een secundaire vorm de bijschildklieren autonoom gaan functioneren

Question 19

klinisch beeld hyperparathyreoidie

Answer 19

Meestal licht verhoogde serum calciumconcentratie zonder symptomen. Afhankelijk van de variant wisselende fosfaatspiegels: Bij primaire hyperparathyreoidie verlaagd.
- Vermoeidheid, buikpijn, spierzwakte, psychische veranderingen, poly-urie en niersteenkolieken.

Question 20

botafwijkingen hyperparathyreoidie

Answer 20

• Gegeneraliseerd botverlies
• Subperiostale botresorptie
• Multipele botcysten (osteitis fibrosa cystica)
  o Door sterk toegenomen activiteit van osteoclasten
• Zout en peper aspect schedel
• Pathologische fracturen

Bruine tumor is een typische uiting van hyperparathyreoidie.

Question 21

behandeling hyperparathyreoidie

Answer 21

• Oorzaak weghalen: bij voorkeur chirurgisch
• Cinacalcet: verhoogt gevoeligheid van calciumreceptor voor extracellulair calcium, daardoor vermindering PTH aanmaak

Question 22

osteoporose

Answer 22

Is een afwijking van het gehele skelet gekenmerkt door een verlaging van de botmassa en een verlies in de onderlinge samenhang van botbalkjes.

Question 23

risicofactoren osteoporose

Answer 23

• Leeftijd
• Geslacht
• Prevalente fractuur
• Positieve familieanamnese
• Gewicht/lengte
• Corticosteroïdgebruik
• Immobiliteit

Question 24

secundaire oorzaken osteoporose

Answer 24

• Endocrien
  o Hyper(para)thyreoidie
  o Hypogonadisme
  o Hypercortisolisme
  o Laag vitamine D en/of laag calcium
• Medicamenteus (o.a. steroiden, anti-epileptica)
• Nier/leverziekten
• Auto-immuunziekten
• Etc

Question 25

Aanvullend onderzoek hoog fractuurrisico

Answer 25

• DXA scan (inclusief VFA)
• Labonderzoek
• Inschatting valrisico en interventies

Question 26

behandelen hoog fractuurrisico

Answer 26

• Inname van calcium en vitamine D behoefte
  o Dagelijks 20 microgram (=800 IE) gebruiken
  o Dagelijkse calciuminname van 1000-1100 mg middels voeding
• Gevarieerde voeding met voldoende zuivel, groente, noten en fruit
• Gezonde levensstijl (o.a. niet roken, weinig alcohol)
• Beweegadviezen
• Valpreventie
• (eventueel) medicatie

Question 27

osteoporose vs osteomalacie

Answer 27

• Osteoporose: bot afbraak > bot aanmaak  verlaging botmassa
• Osteomalacie: onvoldoende mineralisatie van het osteoïd

Question 28

M. Paget

Answer 28

• Osteitis deformans
• Focale skeletaandoening
• Toegenomen botombouw in één of meer botdelen
• Activiteit osteoclasten neemt toe waarna activiteit osteoblasten ook toeneemt
• Oorzaak niet duidelijk

Question 29

kliniek M. Paget

Answer 29

• Meest asymptomatisch
• Botpijn, waarbij aangedane gebieden warm aanvoelen en gevoelig
• Relatief vaak aangedaan: bekken, femur, wervelkolom, tibia, schedel
• Soms artritis als het focus dichtbij gewricht zit
• Verhoogd risico op fracturen
  o Abnormale neerslag van weefbeen
  o Corticale remodelering
  o Intense osteoclasten resorptie
• Zenuwuitval door druk: doofheid

Question 30

Lab M. Paget

Answer 30

• Osteoclast activiteit verhoogd  hydroxyproline of pyridoline cross-links in urine
• Osteoblast activiteit verhoogd  alkalisch fosfatase omhoog
• Alkalisch fosfatase en pro-collageen 1 N-terminale peptide correleren het beste met ziekteactiviteit

Question 31

Beeld M. Paget

Answer 31

• Aantal lesies neemt niet toe, wel soms de ernst van de lesies
• Focale ziekte, scherpe demarcatie tussen normale en aangedane gebieden
• Botscans sensitiever dan röntgenfotos
• 10% mono-ostotische vorm
• Bij poly-ostotische vorm (vaak wervels) at risk voor tumoren, complicaties, high-output cardiale insufficiëntie en neurologische veranderingen
• Paget’s sarcoom <1% en zelden <70 jaar

Question 32

Behandeling m. Paget

Answer 32

gericht op osteoclasten remmen
- Bisfosfanaten eerste keus (zoledroninezuur i.v.)
- Klachten en biochemische markers bepalen intensiteit en duur
- Streven alkalisch fosfatase en hydroxyproline uitscheiding binnen normaalwaarden te krijgen
- Soms orthopedische operatie bij artrose, standsverandering, fractuur of wervelkanaalstenose

Question 33

fibreuze dysplasie

Answer 33

• Gezond bot plaatselijk wordt vervangen door fibreus bot
• Deformatie, pijnklachten, zenuwproblematiek

Question 34

behandeling fibreuze dysplasie

Answer 34

bisfosfonaten, denosumab

Question 35

osteogenesis imperfecta

Answer 35

• Groep van erfelijke ziekten
• Abnormale ontwikkeling van type 1 collageen
• Type 1 collageen aanwezig in:
  o Huid
  o Gewrichten
  o Ogen
  o Osteoid
• Verschillende genetische defecten
  Multipele fracturen en daardoor deformiteiten.

Question 36

osteopetrose

Answer 36

• Marble bone disease
• Aandoening door insufficiënte osteoclastactiviteit
• Moleculaire basis is heterogeen

Question 37

ziekte van Buchem

Answer 37

Genmutatie waardoor gebrek aan sclerostine.
- Prevalentie is <1 per 1 miljoen
- Hierdoor veel bot, met name van de schedel
o Zenuwen die door het bot lopen kunnen beschadigd raken