W12 HC.4 Gelokaliseerd / gemetastaseerd prostaatcarcinoom; diagnostiek en behandeling Flashcards
Functie prostaat?
Maakt ejaculaat meer vloeibaar door PSA eiwit. Zorgt voor prostaat vloeistof, welke de zaadcellen langer in leven houden.
- Apex: urethrazijde vd prostaat
- Basis: blaaszijde vd prostaat
Welke 3 prostaataandoeningen moet je weten?
- Benigne prostaat hyperplasie (BPH)
- Prostatitis
- Prostaatcarcinoom (geeft zelden klachten)
-> alle 3 kunnen verhoging van PSA in het bloed geven (PSA=prostaat specifiek antigeen), dus wanneer verhoogd, niet perse gelijk prostaatca)
Hoe vaak komt prostaatkanker (pca) voor?
- 14.000 per jaar, neemt steeds meer toe.
- vooral bij oudere mannen
Klachten pca?
-> Meestal geen klachten
- <10% Symptomatisch: pijn meta’s, hematurie, paraneoplastisch
- Helft door toeval: mictieklachten (LUTS)
- Helft door screening/ check up’s
Er is geen bevolkingsonderzoek bij pca!! komt doordat voordelen niet opwegen tegen nadelen
- Eerder ontdekken = eerder patiënt, eerder anxiety
- Eerder behandelen = eerder en langer bijwerkingen
- Niet-agressieve pca zullen vrijwel nooit klachten gaan geven
- Agressieve pca komen best vaak terug ondanks behandeling
(En toch is de kans op genezing groter als je behandelt in een beperkter ziektestadium!)
Hoe prostaatkanker opsporen?
- PSA
- DRE (digital rectal examination) -> rectaal toucher
- TRUS (trans rectal ultrasound
Bij welke waarden verhoogde kans op meta’s bij pca?
- PSA >20
- Gleason >4+3
- stadium T3 of hoger
Welke scans voor stadiering eventuele meta’s?
Tegenwoordig PSMA PET CT: prostaat specifieke membraan antigeen PET CT
-> Het PSMA eiwit zit op het jasje van elke prostaatkanker cel.
-> Doe je alleen bij high risk pca!
-> Bij een wat lager risico kan je scintigrafie, normale CT of MRI (bij verdenking op neuro schade ruggengraad)
Eventuele bijwerkingen en gevolgen behandeling pca?
- Incontinentie
- Impotentie
- Urgeklachten
- Radiatie proctitis
Welke 2 stappen kan je ondernemen als je nog niet gaat behandelen?
- Watchfull waiting -> geen curatieve behandeling, uitstel palliatie
- Active surveillance -> uitstel van curatieve behandeling tot progressie -> active surveillance doe je bij gleason van 3+3/3+4, PSA<15, T1-T2
Welke curatieve opties zijn er bij pca?
Radiotherapie:
-> Uitwendig (bij grote tumoren, T3 of gleason 8 of hoger: met hormoontherapie)
-> Brachytherapie (jodiumzaadjes in prostaat)
-> Stereotactie
Radicale prostatectomie:
-> Open chirurgisch of
-> Laparascopisch (robot)
Andere fysische methoden:
-> HIFU (verhitten)
-> Cryotherapie
-> Protonen
-> IRE
Wat te doen wanneer het terugkomt?
Salvage behandelingen (poging alsnog te genezen):
- Salvage radiotherapie
- Salvage HIFU/cryotherapie
- Salvage prostatectomie of klierdissectie
of
Oligometastasebehandeling (poging uitstel hormoontherapie)
-> 2/3 uitzaaiingen max
Wat te doen bij meta’s pca?
Palliatieve therapie:
- hormoontherapie (ADT = androgeen deprivatie therapie)
-> pillen (antiandrogenen -> blokkeren receptor testosteron)
-> injectie (LHRH agonist/antagonist)
Operatie (castratie):
(kan alleen curatief zijn icm curatieve bestraling)
Aangrijpingspunten palliatieve hormoon therapie (ADT)?
- Injecties LHRH -> niveau van hypothalamus
- Pillen antiandrogenen -> niveau van prostaat
- Pillen CYP17 remmers -> niveau van bijnieren (remt cascade van cholesterol naar testosteron)
- Operatie -> niveau van testis
Bijwerkingen ADT?
= palliatief (tenzij icm bestraling ter curatie), uitschakelen testosteron remt tumor, werkt gem 18 maanden (hoe lager Gleason hoe langer)
Bijwerkingen:
- Minder energie
- Opvliegers
- BMI omhoog
- Osteoporose
- Minder zin in seks
