Nowotwory Flashcards
Czym cechuje się komórka nowotworowa?
- niekontrolowany wzrost
- samowystarczalność w zakresie sygnałów wzrostu (proliferacji)
- ignorowanie sygnałów hamowania proliferacji
- unikanie apoptozy
- stymulowanie angiogenezy
- zdolność do inwazji tkanek i przerzutowania
- nieograniczony potencjał replikacyjny
Do czego prowadzi niezrównoważony potencjał proliferacyjny komórek nowotworowych?
do wzrostu masy guza i w dalszych etapach do przerzutowania (ogniska wtórne = metastazy)
Jakie wyróżniamy etapy karcinogenezy?
1) inicjacja
2) promocja
3) progresja
Co się dzieje w fazie inicjacji karcinogenezy?
faza, w której czynnik rakotwórczy, działając na zdrową komórkę, powoduje zmianę w jej materiale genetycznym, czyli mutację (komórka zainicjowana)
Co się dzieje w fazie promocji karcinogenezy?
zainicjowana komórka przechodzi wiele kolejnych mutacji, aż staje się typową komórką nowotworową
Co się dzieje w fazie progresji karcinogenezy?
wzrost komórek nowotworowych, który przeważnie przebiega niepowstrzymanie i jest nieodwracalny
Jak przebiega przemiana komórki normalnej w procesie przemiany nowotworowej?
komórka normalna → komórka zainicjowana → nowotwór → inwazja → metastaza
Jakie czynniki inicjują przemianę komórki normalnej w zainicjowaną?
czynniki rakotwórcze (inicjator genotoksyczny lub kokancerogen)
Jakie czynniki stymulują progresję nowotworów?
- promotor
- immunosupresor
- hormon
- składnik pożywienia i inne
Jaka cecha komórek nowotworowych może ułatwiać powstawanie przerzutów?
komórki zainicjowane charakteryzują się zaburzonymi zdolnościami przylegania do otaczających komórek
Czym charakteryzują się komórki nowotworowe w hodowli in vitro?
1) brak kontaktowego hamowania wzrostu
2) mała zależność od obecności w środowisku czynników wzrostowych
3) zdezorganizowany cytoszkielet
4) zdolność do wzrostu bez kontaktu z podłożem
5) zdolność wywoływania guzów u zwierząt labolatoryjnych
Jakie biochemiczne zmiany zachodzą w komórkach nowotworowych?
- zwiększona szybkość glikolizy
- zmiejszone wymagania co do czynników wzrostowych
- zwiększona synteza i wydzielanie własnych czynników wzrostowych
- wydzielanie do środowiska niektórych metaloproteinaz
- zwiększona aktywność reduktazy rybonukleotydów
- nasilona synteza RNA i DNA
- zmniejszony katabolizm pirymidyn
- synteza białek onkofetalnych
- utrata funkcji (specjalizacji)
- niewłaściwa synteza czynników wzrostu i hormonów (transdukcja sygnału)
Jakie zmiany zachodzą na powierzchni komórki nowotworowej?
- zwiększony ładunek ujemny
- zmniejszona adhezja
- pojawianie się nowych antygenów – utrata typowych na rzecz nowych, zmienionych
- zmiany w profilu glikozylacji białek i lipidów – zwiększona zdolność do aglutynacji
- zmiany w przepuszczalności błony i zdolnościach transportowych
Jakie procesy komórkowe są regulowane pod wpływem czynników sygnalizacyjnych?
- fagocytoza
- apoptoza
- proliferacja
- sekrecja
- egzocytoza
Czym są protoonkogeny?
prawidłowe geny, które jednak mogą prowadzić do transformacji komórki w komórkę nowotworową, jeśli w wyniku aktywacji zostanie wyzwolony ich potencjał onkogenny
Jaką funkcję pełnią protoonkogeny?
- koordynacja wzrostu i różnicowania się komórek
- kodowanie czynników wzrostu i ich receptorów
- kodowanie czynników transkrypcyjnych
- kodowanie białek wiążących GTP
W co przekształcają się protoonkogeny w wyniku wyzwolenia ich potencjału onkogennego?
w onkogeny
Jakie zmutowane białka kodują onkogeny?
- czynniki wzrostu
- receptory tych czynników
- białka biorące udział w transdukcji sygnałów
- czynniki transkrypcyjne
Jakie czynniki środowiskowe mogą prowadzić do uszkodzenia DNA i transformacji nowotworowej?
1) fizyczne – promieniowanie wysokoenergetyczne, jonizujące
2) chemiczne – deaminacje (kwas azotawy i jego sole azotyny), alkilacje (nitrozoaminy), interkalacje
3) biologiczne – wirusy DNA & RNA
Co wywołuje pojawienie się onkogenu v-sis?
glioma (nowotwór mózgu)
Przez co jest przenoszony onkogen v-sis?
przez wirus mięsaka małp
Co jest produktem pojawienie się onkogenu v-sis i do czego to prowadzi?
białko podobne do ludzkiego płytkowego czynnika wzrostu - PDGF ⇒ zmutowany PDGF przyłączając się do receptorów powoduje niekontrolowaną proliferację
Co wywołuje pojawienie się onkogenu v-erbB?
glejaki, rak piersi
Co jest produktem pojawienia się onkogenu v-erbB i do czego to prowadzi?
powstawanie zmutowanego nabłonkowego receptora wzrostu - EGF, którego aktywność jako kinazy tyrozynowej jest permanentnie stymulowana, bez względu na obecność liganda, a więc komórka nieprzerwanie otrzymuje sygnały wzrostowe
Przez co jest przenoszony onkogen v-erbB?
wirus ptasiej erytroblastozy
Co wywołuje pojawienie się onkogenu neu?
neuroblastomę
Do czego prowadzi aktywacja onkogenu neu?
do zjawiska ciągle aktywnej kinazy tyrozynowej
Co jest produktem pojawienia się onkogenu ras i do czego to prowadzi?
powstawanie białek o upośledzonej właściwości GTPazowej ⇒ bezustannie stymulowana jest produkcja cAMP, a komórka pobudzana jest do ciągłej proliferacji
Co wywołuje pojawienie się onkogenu ras?
rak okrężnicy, płuc, grasicy
Do czego prowadzi pojawienie się zmutowanych produktów onkogenów jun i fos?
do asocjowania się z sekwencjami DNA docelowymi dla czynników transkrypcyjnych AP1 ⇒ to często aktywuje transkrypcję kluczowych genów kodujących białka pobudzające rozrost, a hamuje z kolei transkrypcję genów tłumiących go
W jaki sposób geny supresorowe mogą spowodować rozwój nowotworów?
antyonkogeny = ryzyko nowotworu wynika z ich niedostatecznej aktywności
Jaka jest fizjologiczna rola protoonkogenów na promowanie śmierci komórek i hamowanie ich proliferacji?
↑ promowanie proliferacji komórek
↓hamowanie śmierci komórek
Jaka jest fizjologiczna rola antyonkogenów na promowanie śmierci komórek i hamowanie ich proliferacji?
↑ promowanie śmierci komórek
↓hamowanie proliferacji komórek
Czym są geny supresorowe?
kodują białka , które w fizjologicznych warunkach powstrzymują wzrost komórek lub w inny sposób chronią komórkę przed transformacją nowotworową (np. poprzez ochronę przed mutacjami)
Podaj przykład genów supresorowych?
Rb (retinoblastoma) p53 i NF1 (neurofibromatosis)
Jaką funkcję pełni Rb p53?
jądrowe represory transkrypcji
Jaką funkcję pełni NF1?
białko inaktywujące Ras (GTPazę)
Czy cykliny posiadają właściwości katalityczne?
nie
Z czym wiążą się cykliny by móc spełniać funkcje katalityczne?
z kinazami cyklinozależnymi
Przez co są regulowane kinazy cyklinozależne?
przez cykliny, inne kinazy oraz inhibitory kinaz cyklinozależnych
Jakie funkcje pełnią aktywne kinazy?
fosforylują białka docelowe
W jaki sposób geny supresorowe mogą ulec inaktywacji?
- przez mutacje punktowe powodujące inaktywację białka
- przez rozległe delecje powodujące utratę fragmentu lub całego białka
- zmiany epigenetyczne
Czym są zmiany epigenetyczne?
gen nie ulega mutacji ani delecji ale jego transkrypcja jest wyciszona, np. poprzez hipermetylację cytozyny w promotorze
Czym jest białko p53?
produkt genu supresorowego = strażnik genomu
Jak działa białko p53?
reguluje proliferację ⇒ umożliwienie lub hamowanie wejścia komórki w fazę S cyklu komórkowego
W jaki sposób białko p53 może kontrolować proliferację komórek?
przez ekspresję CDKI (inhibitor kinaz cyklinozależnych), białek apoptycznych i białek systemów naprawy DNA
Jakie znamy onkogenne wirusy DNA?
SV40, polyoma, HPV, EBV, hepadnawirus, adenowirusy
Czym jest transformacja nowotworowa?
złożony, wieloetapowy proces, będący konsekwencją zmian w różnych genach, których produkty są istotne dla wzrostu, różnicowania, proliferacji i śmierci komórki
