9.1 Het ontstaan van aangeboren afwijkingen

Question 1

Wat zijn embryonale processen?

Answer 1

• Proliferatie: Vermeerdering
• Differentiatie: Uitrijping
• Migratie: Verplaatsing
• Apoptose: Geprogrammeerde celdood
• Fusie: Samenvoeging
• Inductie: Beïnvloeding (Chemisch/fysisch)

Question 2

Wat zijn de indelingen van aangeboren afwijkingen?

Answer 2

• Erfelijk vs. niet-erfelijk
• Syndromaal vs. geïsoleerd
• Major anomalie vs. minor anomalie
• Deformatie, disruptie, malformatie, dysplasie

Question 3

Wat is Fetal Alcogol Syndrome (FAS)?

Answer 3

• Valt onder niet erfelijk
• Variabel fenotype (Fysiek en mentaal)
• Aangeboren hartafwijkingen
• Groeiachterstand
• Nier-, hersen-, en skeletafwijkingen
• Abnormale cognitieve functie
• Gedragsproblemen tot op volwassen leeftijd
• Faciale dysmorfie soms subtiel
  -> Korte oogspleten
  -> Lang en vlak philtrum

Question 4

Wat is de definitie van teratologie?

Answer 4

Teratologie refereert aan de kennis over alle agentia die structurele schade kunnen aanrichten bij de zich ontwikkelende foetus gedurende de zwangerschap

Question 5

Wat zijn de principes van Wilson?

Answer 5

Teratogeen effect is afhankelijk van:
- Structuur en werkingsmechanisme van de stof
- Dosis & duur van de blootstelling
- Maternale modifictie van de dosis
- Mogelijkheid de foetus te bereiken
- Embryonale periode (Specifiek gevoelige processen/periode)
- De capaciteit van verschillende organen om de stof te metaboliseren
- Genetisch bepaalde gevoeligheid van het organisme (Moeilijke predictie vanuit dierstudies)

De eindpunten zijn -> Dood, malformatie, groeiretardatie en functionele afwijkingen

Question 6

Wat zijn de eindpunten (Gevolgen) reproductie- toxicologie/teratologie?

Answer 6

• In- of subfertiliteit
• Miskramen, doodgeboorte
• Postnataal overlijden
• Aangeboren afwijkingen
• Dysmorfe kenmerken/syndromen
• Mentale/motore retardatie
• Cognitieve defecten/gedragsstoornissen
• Puberteitsstoornissen
• Stoornissen van de voortplanting en andere derde generatie-effecten

Question 7

Wat zijn voorbeelden van teratogene blootstellingen?

Answer 7

• Geneesmiddelen (Cave -> Maternale ziekten
• Genotmiddelen
• Beroepsblootstellingen
• Intoxicaties
• Infecties (Cave -> Maternale medicatie)
• Maternale ziekten (Cave -> Behandeling)
• Straling (Cave -> Maternale ziekten - diagnostiek, therapeutisch)
• Voeding (Teveel of te weinig, bijvoorbeeld vitamine A of foliumzuur)

Question 8

Wat is toxoplasmosis?

Answer 8

Toxoplasma gondii is een parasiet (Protozoa) die de placenta kan passeren.

Katten spelen een rol in de levenscyclus van de T. Gondii -> Zwangere vrouwen dienen uit de buurt te blijven van kattenpoep!

Foetale infectie kan resulteren in:
- Hydrocephalie
- Microphthalmie (Te kleine ogen)
- Chorioretinitis
- Hersenbeschadiging
- Multiple overige orgaanschade en dysfunctie

Question 9

Hoeveel procent van de vrouwen hebben antilichamen tegen toxoplasmosis en wat is de incidentie van een foetale infectie en waarmee staat de ernst van de afwijking in relatie?

Answer 9

• 25% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd hebben antilichamen
• Foetale infectie komt slecht voor in 0.1% van alle levend geborenen

De ernst van de afwijkingen staat direct in relatie tot het tijdstip van de expositie:
- 1e trimester -> 15-20% ernstige verschijnselen
- 2e trimester -> 25-30% ernstige verschijnselen
- 3e trimester -> 60% ernstige verschijnselen, waarvan 90% asymptomatisch bij de geboorte

Question 10

Wat zijn de kenmerken van een congenitale rubella?

Answer 10

In utero infectie met rubella kan resulteren in:
- Glaucoom
- Microphthalmie
- Cataract
- Hartafwijkingen
- Slechthorendheid
- Mentale retardatie

Minder frequent voorkomend -> Skelet-, viscerale- en genitale afwijkingen

Question 11

Wat is de pathogenese van congenitale rubella?

Answer 11

Twee mogelijke mechanismen voor pathogenese:
- Directe virale effecten
- Schade door de immuunrespons

Het virus stopt het delen van cellen -> Inhibitie van organogenese -> Malformaties

Veranderde organogenese resulteert in malformaties van het oog en het hart. Een immuunrespons kan cellysis, weefseldestructie (Inclusief vaatwanden) en littekenvorming door ontsteking veroorzaken

Weefseldestructie leidt tot gehoorverlies, hersenafwijkingen, cataract en arteria pulmonalis stenose

Question 12

Wat zijn de kenmerken van Thalidomide (Softenon)?

Answer 12

Het kwam in 1956 op de markt als mild kalmerend middel tegen zwangerschapsmisselijkheid
Het bleek teratogeen te zijn en kan het volgende veroorzaken:
- Ernstige ledemaatsafwijkingen
- Afwijkingen van maag/darmstelsel, hart en nieren
- Afwezigheid van de oren

Question 13

Wat is valpropaat embryopathie?

Answer 13

Valproaat is een anti-epileptica
Subtiele gelaatsafwijkingen:
- Smal voorhoofd
- Epicanthi (Bovenste ooglid bedekt binnenhoek oog)
- Breed/vlak neusbrug
- Korte neus
- Lang/vlak philtrum
- Kleine mond
- Dunne lippen

Radiale straalafwijkingen
Hartafwijkingen
Ontwikkelingsachterstand
Lumbosacrale neurale buis defecten

Question 14

Wat is de teratogeniteit van vitamine A/retinoic acid?

Answer 14

Reeds teratogeen bij zeer lage dosis
Gevoelige zwangerschapstermijn -> 3e-5e week. Vaak voordat de vrouw weet dat zij zwanger is. 50% IQ<85

Afwijkingen:
- Craniofaciale afwijkingen
- Palatum schisis
- Neuraalbuisdefecten
- Cardiovasculaire afwijkingen
- Aplasie van de thymus
- Psychologische beperkingen
- Oorafwijkingen
- Kleine kaak
- Nierafwijkingen

Question 15

Wat is TORCHES?

Answer 15

TORCH complex is een groep vergelijkbare aangeboren afwijkingen die veroorzaakt worden door microbiële teratogenen.
Deze micro-organismen zijn:
- Toxoplasma
- Others (HIV, Coxackie, Parvovirus B19, Varicella Zoster)
- Rubella
- Cytomeglovirus
- Herpes Simplex virus
- Syphilis

1-5% van alle levendgeborenen is geïnfecteerd met deze micro-organismen. Deze infectie zijn een hoofdoorzaak van neonatale morbiditeit en mortaliteit

Question 16

Wat zijn de overervingspatronen bij monogene aandoeningen?

Answer 16

Autosomaal:
- Dominant (Niet imprinted, imprinted)
- Recessief

Geslachtsgebonden:
- X-linked (Dominant, recessief)
- Y-linked

Mitochondrieel:
- Mitochondrieel overervend
- Kerngecodeerd overervend

Question 17

Wat zijn de overervingspatronen bij chromosomale aandoeningen?

Answer 17

Numeriek:
- Autosomaal
- Geslachtsgebonden/X-linked

Structureel:
- Autosomen, X en Y (Translocaties, deleties, inserties, inversies)
- Acrocentrische chromosomen (Robertsoniaanse translocatie)

Question 18

Wat is de definitie van een syndroom?

Answer 18

Een syndroom is een herkenbaar patroon van aangeboren afwijkingen waarbij de unieke combinatie van kenmerken een onderscheid mogelijk maakt van alle andere atronen

Question 19

Wat is de definitie van major anomalie?

Answer 19

Een major anomalie is een afwijking die een nadelig effect heeft op de lichamelijke gezondheid en zelfs levensbedreigend kan zijn

Question 20

Wat is de definitie van minor anomalie?

Answer 20

Een minor anomalie is een kenmerk dat bij minder dan 4% van de personen in een bepaalde bevolkingsgroep voorkomt

Een minor anomalie is een afwijking die in het algemeen geen invloed heeft op de lichamelijke gezondheid -> Vaak zijn er gevolgen voor het psychisch welbevinden

Bijvoorbeeld sandal gap, viervingerlijn
71% bij handen, ogen, gezicht en mond

Question 21

Als er bepaalde aantal minor anomalies zijn is er een verhoogde kans op major anomalies. Wat is de verhoogde kans?

Answer 21

• 0 minor anomalies -> 1.5% kans major anomalie
• 1 minor anomalies -> 3% kans major anomalie
• 2 minor anomalies -> 7% kans major anomalie
• 3 minor anomalies -> 25% kans major anomalie

Question 22

Wat is een deformatie?

Answer 22

Een deformatie is een afwijkende vorm of positie als gevolg van mechanische krachten welke inwerkten op een aanvankelijk normale structuur

Wanneer de mechanische krachten opgeheven worden kan er een (begin van) spontane correctie optreden

Question 23

Wat is een disruptie?

Answer 23

Een disruptie is een afwijkende vorm als gevolg van ernstige schade door extrinsieke factoren aan een aanvankelijk normale structuur.

De schade beperkt zich niet tot de grenzen welke bij de normale embryonale ontwikkeling gevormd zijn. Spontane correctie is niet meer mogelijk

Bijvoorbeeld -> Amniotic bands, fetal brain disruption sequence

Question 24

Wat zijn de oorzaken van disruptie?

Answer 24

Extrinsieke factoren zoals infectie, ischemie, bloeding, teratogenen, trauma

Een disruptie is op zich niet erfelijk. Erfelijke factoren kunnen wel predisponeren tot een disruptie en de ontwikkeling na de schade beïnvloeden (Bijvoorbeeld erfelijke stollingsproblemen)

Question 25

Wat is de definitie van malformatie?

Answer 25

Malformatie is een afwijking van een orgaan, deel van een orgaan of lichaamsdeel ten gevolge van een reeds vanaf het begin afwijkend ontwikkelingsproces

Bijvoorbeeld split hand, polydactylie

Question 26

Wat zijn de oorzaken van malformatie?

Answer 26

• Niet-erfelijke oorzaken (Bijvoorbeeld Softenon)
• Erfelijke oorzaken (Bijvoorbeeld genmutatie)
• Combinatie van erfelijke en niet-erfelijke factoren

Question 27

Wat is een dysplasie?

Answer 27

Een dysplasie is een abnormale histiogenese (Organisatie van cellen naar weefsels) en de morfologische gevolgen daarvan

Veel dysplasieën uiten zich in meerdere orgaansystemen, zoals bijvoorbeeld bindweefselaandoeningen, skeletaandoeningen

Question 28

Wat zijn oorzaken van dysplasie?

Answer 28

• Niet-erfelijke oorzaken (Bijvoorbeeld rachitis)
• Erfelijke oorzaken
• Combinatie van erfelijke en niet-erfelijke factoren