9.1 Het ontstaan van aangeboren afwijkingen Flashcards
Wat zijn embryonale processen?
- Proliferatie: Vermeerdering
- Differentiatie: Uitrijping
- Migratie: Verplaatsing
- Apoptose: Geprogrammeerde celdood
- Fusie: Samenvoeging
- Inductie: Beïnvloeding (Chemisch/fysisch)
Embryonale processen vinden plaats in een volgorde welke specifiek is voor een bepaald weefsel of voor een bepaalde structuur
Wat zijn de indelingen van aangeboren afwijkingen?
- Erfelijk vs. niet-erfelijk (Bijvoorbeeld een trauma e.d.)
- Syndromaal vs. geïsoleerd
- ## Major anomalie vs. minor anomalie
- Deformatie
- Disruptie
- Malformatie
- Dysplasie
Wat is Fetal Alcohol Syndrome (FAS)?
- Valt onder niet erfelijk
- Variabel fenotype (Fysiek en mentaal)
- Aangeboren hartafwijkingen
- Groeiachterstand
- Nier-, hersen-, en skeletafwijkingen
- Abnormale cognitieve functie
- Gedragsproblemen tot op volwassen leeftijd
- Faciale dysmorfie soms subtiel
-> Korte/smalle oogspleten
-> Lang en vlak philtrum (Afstand bovenlip tot neusschot)
-> Dunne bovenlip
Wat is de definitie van teratologie?
Teratologie refereert aan de kennis over alle agentia die structurele schade kunnen aanrichten bij de zich ontwikkelende foetus gedurende de zwangerschap
Wat zijn de principes van Wilson? (!)
Teratogeen effect is afhankelijk van:
- Structuur en werkingsmechanisme van de stof (Bijvoorbeeld steroisomeer van Thalidomide is onschadelijk)
- Dosis & duur van de blootstelling
- Maternale modificatie van de dosis (Metabolisme van moeder veranderd stoffen soms)
- Mogelijkheid de foetus te bereiken (Sommige stoffen komen niet door de placenta)
- Embryonale periode (Specifiek gevoelige processen/periode)
- De capaciteit van verschillende organen om de stof te metaboliseren
- Genetisch bepaalde gevoeligheid van het organisme (Moeilijke predictie vanuit dierstudies)
De eindpunten zijn -> Dood, malformatie, groeiretardatie en functionele afwijkingen
Wat zijn de eindpunten (Gevolgen) reproductie- toxicologie/teratologie?
- In- of subfertiliteit
- Miskramen, doodgeboorte
- Postnataal overlijden
- Aangeboren afwijkingen
- Dysmorfe kenmerken/syndromen
- Mentale/motore retardatie
- Cognitieve defecten/gedragsstoornissen
- Puberteitsstoornissen
- Stoornissen van de voortplanting en andere derde generatie-effecten
Wat zijn voorbeelden van teratogene blootstellingen?
- Geneesmiddelen (Cave -> Maternale ziekten (Ander medicatie zoeken bijvoorbeeld voor epilepsie die niet schadelijk is voor het kind))
- Genotmiddelen
- Beroepsblootstellingen
- Intoxicaties
- Infecties (Cave -> Maternale medicatie)
- Maternale ziekten (Cave -> Behandeling)
- Straling (Cave -> Maternale ziekten - diagnostiek, therapeutisch)
- Voeding (Teveel of te weinig, bijvoorbeeld vitamine A of foliumzuur)
Wat is toxoplasmosis?
Toxoplasma gondii is een parasiet (Protozoa) die de placenta kan passeren.
Katten spelen een rol in de levenscyclus van de T. Gondii -> Zwangere vrouwen dienen uit de buurt te blijven van kattenpoep!
Foetale infectie kan resulteren in:
- Hydrocephalie
- Microphthalmie (Te kleine ogen)
- Chorioretinitis
- Hersenbeschadiging
- Multiple overige orgaanschade en dysfunctie
Hoeveel procent van de vrouwen hebben antilichamen tegen toxoplasmosis en wat is de incidentie van een foetale infectie en waarmee staat de ernst van de afwijking in relatie?
- 25% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd hebben antilichamen
- Foetale infectie komt slecht voor in 0.1% van alle levend geborenen
De ernst van de afwijkingen staat direct in relatie tot het tijdstip van de expositie:
- 1e trimester -> 15-20% ernstige verschijnselen
- 2e trimester -> 25-30% ernstige verschijnselen
- 3e trimester -> 60% ernstige verschijnselen, waarvan 90% asymptomatisch bij de geboorte
Wat zijn de kenmerken van een congenitale rubella?
In utero infectie met rubella kan resulteren in:
- Glaucoom
- Microphthalmie
- Cataract
- Hartafwijkingen
- Slechthorendheid
- Mentale retardatie
Minder frequent voorkomend -> Skelet-, viscerale- en genitale afwijkingen
Door vaccinatie in de huidige tijd zijn er veel minder gevallen
Wat is de pathogenese van congenitale rubella?
Twee mogelijke mechanismen voor pathogenese:
- Directe virale effecten
- Schade door de immuunrespons (Soms door effect van de antilichamen)
Het virus stopt het delen van cellen -> Inhibitie van organogenese -> Malformaties
Veranderde organogenese resulteert in malformaties van het oog en het hart. Een immuunrespons kan cellysis, weefseldestructie (Inclusief vaatwanden) en littekenvorming door ontsteking veroorzaken
Weefseldestructie leidt tot gehoorverlies, hersenafwijkingen, cataract en arteria pulmonalis stenose
Wat zijn de kenmerken van Thalidomide (Softenon)?
Het kwam in 1956 op de markt als mild kalmerend middel tegen zwangerschapsmisselijkheid
Het bleek teratogeen te zijn en kan het volgende veroorzaken:
- Ernstige ledemaatsafwijkingen
- Afwijkingen van maag/darmstelsel, hart en nieren
- Afwezigheid van de oren
Wat is valpropaat embryopathie?
Valproaat is een anti-epileptica
Subtiele gelaatsafwijkingen:
- Smal voorhoofd
- Epicanthi (Bovenste ooglid bedekt binnenhoek oog)
- Breed/vlak neusbrug
- Korte neus
- Lang/vlak philtrum
- Kleine mond
- Dunne lippen
Radiale straalafwijkingen
Hartafwijkingen
Ontwikkelingsachterstand
Lumbosacrale neurale buis defecten
Wat is de teratogeniteit van vitamine A/retinoic acid?
Reeds teratogeen bij zeer lage dosis (Soms zelfs een crème die dit bevat kan teratogeen zijn)
Gevoelige zwangerschapstermijn -> 3e-5e week. Vaak voordat de vrouw weet dat zij zwanger is. 50% IQ<85
Middel zoals Accutane, tegen ernstige acne is teratogeen
Afwijkingen:
- Craniofaciale afwijkingen
- Palatum schisis
- Neuraalbuisdefecten
- Cardiovasculaire afwijkingen
- Aplasie van de thymus
- Psychologische beperkingen
- Oorafwijkingen
- Kleine kaak
- Nierafwijkingen
Wat is TORCHES?
TORCH complex is een groep vergelijkbare aangeboren afwijkingen die veroorzaakt worden door microbiële teratogenen.
Deze micro-organismen zijn:
- Toxoplasma
- Others (HIV, Coxackie, Parvovirus B19, Varicella Zoster)
- Rubella
- Cytomeglovirus
- Herpes Simplex virus
- Syphilis
1-5% van alle levendgeborenen is geïnfecteerd met deze micro-organismen. Deze infectie zijn een hoofdoorzaak van neonatale morbiditeit en mortaliteit
Wat zijn de overervingspatronen bij monogene aandoeningen?
Autosomaal:
- Dominant (Niet imprinted, imprinted)
- Recessief
Geslachtsgebonden:
- X-linked (Dominant, recessief)
- Y-linked
Mitochondrieel:
- Mitochondrieel overervend
- Kerngecodeerd overervend
De apriori kans geeft aan wat de werkelijke risico is. Bijvoorbeeld moeder met borstkanker en BRCA1 mutatie geeft apriori 50% kans op dochter, maar in werkelijkheid veel hoger risico als draagster
Wat zijn de overervingspatronen bij chromosomale aandoeningen?
Numeriek:
- Autosomaal
- Geslachtsgebonden/X-linked
Structureel:
- Autosomen, X en Y (Translocaties, deleties, inserties, inversies)
- Acrocentrische chromosomen (Robertsoniaanse translocatie)
Multifactoriele aandoeningen
Wat is de definitie van een syndroom?
Een syndroom is een herkenbaar patroon van aangeboren afwijkingen waarbij de unieke combinatie van kenmerken een onderscheid mogelijk maakt van alle andere patronen
Wat is de definitie van major anomalie?
Een major anomalie is een afwijking die een nadelig effect heeft op de lichamelijke gezondheid en zelfs levensbedreigend kan zijn
Wat is de definitie van minor anomalie?
Een minor anomalie is een kenmerk dat bij minder dan 4% van de personen in een bepaalde bevolkingsgroep voorkomt
Een minor anomalie is een afwijking die in het algemeen geen invloed heeft op de lichamelijke gezondheid -> Vaak zijn er gevolgen voor het psychisch welbevinden
Bijvoorbeeld sandal gap, viervingerlijn
71% bij handen, ogen, gezicht en mond
Als er bepaalde aantal minor anomalies zijn is er een verhoogde kans op major anomalies. Wat is de verhoogde kans?
- 0 minor anomalies -> 1.5% kans major anomalie
- 1 minor anomalies -> 3% kans major anomalie
- 2 minor anomalies -> 7% kans major anomalie
- 3 minor anomalies -> >25% kans major anomalie
Hierdoor is een dysmorphologisch onderzoek belangrijk, want wijst op een signaalfunctie. Hulp bij identificatie van patronen/syndromen
Wat is een deformatie?
Een deformatie is een afwijkende vorm of positie als gevolg van mechanische krachten welke inwerkten op een aanvankelijk normale structuur
Wanneer de mechanische krachten opgeheven worden kan er een (begin van) spontane correctie optreden
Wat is een disruptie?
Een disruptie is een afwijkende vorm als gevolg van ernstige schade door extrinsieke factoren aan een aanvankelijk normale structuur.
De schade beperkt zich niet tot de grenzen welke bij de normale embryonale ontwikkeling gevormd zijn. Spontane correctie is niet meer mogelijk
Bijvoorbeeld -> Amniotic bands, fetal brain disruption sequence
Wat zijn de oorzaken van disruptie?
Extrinsieke factoren zoals infectie, ischemie, bloeding, teratogenen, trauma
Een disruptie is op zich niet erfelijk. Erfelijke factoren kunnen wel predisponeren tot een disruptie en de ontwikkeling na de schade beïnvloeden (Bijvoorbeeld erfelijke stollingsproblemen)
Wat is de definitie van malformatie?
Malformatie is een afwijking van een orgaan, deel van een orgaan of lichaamsdeel ten gevolge van een reeds vanaf het begin afwijkend ontwikkelingsproces
Bijvoorbeeld split hand, polydactylie, Schisis
Wat zijn de oorzaken van malformatie?
- Niet-erfelijke oorzaken (Bijvoorbeeld Softenon)
- Erfelijke oorzaken (Bijvoorbeeld genmutatie)
- Combinatie van erfelijke en niet-erfelijke factoren
Wat is een dysplasie?
Een dysplasie is een abnormale histiogenese (Organisatie van cellen naar weefsels) en de morfologische gevolgen daarvan
Veel dysplasieën uiten zich in meerdere orgaansystemen, zoals bijvoorbeeld bindweefselaandoeningen, skeletaandoeningen (Osteogenesis imperfecta)
Wat zijn oorzaken van dysplasie?
- Niet-erfelijke oorzaken (Bijvoorbeeld rachitis)
- Erfelijke oorzaken
- Combinatie van erfelijke en niet-erfelijke factoren
Wat zijn voorbeelden van genetische predispositie?
- Niet iedere vrouw met DM Type I krijgt een kind met aangeboren hartafwijking
Kinderen van vrouwen met epilepsie, die dezelfde dosis Valproaat in de zwangerschap gebruikten, hebben verschillende aangeboren problemen - Het genetische verschil tussen mens en dier maakt het gevaarlijk dier-experimenteel onderzoek zondemeer naar de mens te extrapoleren (Sommige middelen kunnen toch teratogeen voor de mens zijn, sommige voor de mens niet-teratogene, maar wel effectieve middelen worden nooit gebruikt)
Wat is het belang van een diagnose?
- Beperkt diagnostisch circuit
- Zekerheid over oorzaak
- Prognose mogelijk
- Optimale opvang/begeleiding (Van kind en ouders)
- Erfelijkheidsadvies
- Lotgenotencontact
