8.5 Normale en abnormale lengtegroei Flashcards
Waarvan is intra-uteriene groei afhankelijk?
- Maternale factoren (Social-economische factor, gezondheid van de moeder)
- Foetale factoren
- Placentaire functie
- Insuline-achtige Groeifactor-I en IGF-II -> Beïnvloed door voeding en insuline
Hoe gaat de groei in het 1e jaar?
Zeer snelle groei in het 1e jaar:
- Lengte 50 cm-75 cm
- Gewicht 3.5 kg - 10 kg
Voeding is een belangrijke factor
Hoe gaat de groei na het 1e jaar?
Groeisnelheid neemt af (Pas weer een piek bij de puberteit)
Hormonen spelen een belangrijke rol (Cortisol, groeihormoon, TSH), maar ook genen (Genome-wide association studies >12.000 genvarianten), voeding, omgeving en gezondheid
Hoeveel procent van de groei is genetisch bepaald?
80%
Hoe gaat de groei in de puberteit?
Groeispurt (Tijdens puberteit)
- Meer groeihormoonproductie onder invloed van geslachtshormonen
- Meisjes groeien 20-25 cm (Oestrogeen)
- Jongens groeien 25-30 cm (Testosteron)
Wat is de definitie van kleine en grote lengte?
Lengte < of > 2 SDS voor leeftijd, geslacht en puberteitsstadium
Uitgaande van de referentiepopulatie
Wat zijn interne invloeden die invloed hebben op de groei (Primaire groeistoornissen)?
- Verstoorde regulatie groei (Epifysair) schijf
- Mutaties in genen met een rol in cellulaire processen, paracriene signalen en extracellulaire matrix
- Small for Gestational Age (SGA), geboorte zonder inhaalgroei
Wat zijn secundaire groeistoornissen en welke omgevingsinvloeden zijn er die een oorzaak kunnen zijn?
- Invloed van buitenaf op groei (Epifysair) schijf
- In eerste instantie is de groei normaal, hierna afbuiging. Afbuigende lengtecurve past dus hierbij
Oorzaken:
- Endocriene stoornissen
- Chronische ziekte
- Onder/overvoeding
Wat zijn idiopathische groeistoorissen?
- 80% van de verwijzingen
- Familiair/niet-familiair
- Langzame of snelle groei van onbekende origine
Wat zijn kenmerken/oorzaken van primaire groeistoornissen?
Zonder/met milde dysmorfe kenmerken:
- Monogenetische afwijkingen (Bijvoorbeeld SHOX gen)
- Vaak gepaard met disproportie
Met dysmorfe kenmerken/syndromaal:
- Chromosoom afwijkingen: Turner Syndroom
- (Epi)genetische afwijkingen: Genmutaties, methyleringsdefecten, uniparenterale disomie
- Noonan, Silver-Russel of Prader-Willi syndroom
Wordt gekenmerkt door vroege afbuiging met stabiele lengtegroei tot aan de puberteit
Turner syndroom kan leiden tot primaire groeistoornis met dysmorfe kenmerken. Wat zijn kenmerken van het Turner syndroom?
- Klassiek 45XO
- Faciale dysmorfie, wijde tepelstand, korte benen
- Hartafwijkingen, nierafwijkingen
- Meer kans ontwikkeling auto-immuun aandoeningen
- Premature ovariële insufficiëntie
- (Bijna) niet vruchtbaar
- Milde ontwikkelingsproblemen
Silver-Russel syndroom kan leiden tot primaire groeistoornis met dysmorfe kenmerken. Wat zijn kenmerken van het Silver-Russel syndroom?
Netchine-Harbison criteria:
- SGA geboorte
- Relatieve macrocefalie bij geboorte met frontal bossing
- Voedingsproblemen en/of BMI <-2SDS
- Postnataal slechte groei
- Lichaamsasymmetrie
Genetische oorzaken:
- Hypomethylatie Chr11p15
- Maternale UPD7
- Genmutaties
Ontwikkelingsproblemen
Vaak hebben ze een driehoek-achtig gelaat en een gekromde pink
Wat zijn oorzaken van secundaire groeistoornissen?
Endocriene stoornissen:
- Geïsoleerde of multipele hormoonuitval
- Overmaat aan cortisol
Chronische ziekte in orgaansystemen:
- Hartafwijkingen, nierziekten, darmziekten, taaislijmziekte
- Metabole stoornissen
Iatrogeen:
- Glucocorticoïden
- Bestraling
Emotionele deprivatie (Moeilijk te achterhalen)
Malnutritie
Wordt gekenmerkt door aanvankelijke normale groei gevolgd door afbuiging
Wat zijn de gevolgen van een groeihormoondeficiëntie?
Groeihormoon wordt in pieken afgegeven aan het bloed
Gevolgen:
- Kleine lengte met meestal progressieve afbuiging
- Vaak afbuiging pas zichtbaar na 1e levensjaar
- Vertraagde botrijping en daardoor achterlopende skeletleeftijd
- Meet vet, minder spiermassa, verminderde botdichtheid
Waarvoor is schildklierhormoon belangrijk?
Schildklierhormoon essentieel voor:
- Hersengroei/neurologische ontwikkeling
- Stofwisseling: Thermogenese, aminozuur- en vetmetabolisme
- Lengtegroei
Hypothalamus maakt TRH, hypofyse maakt TSH, schildklier maakt T4, T3
Wat is het Cushing Syndroom en wat zijn de oorzaken?
Stoornis in de adrenale as
Blootstelling aan teveel cortisol:
- Afbuigende lengtecurve met toename gewicht tot obesitas
- Emotionele problemen, moeheid, spierzwakte
- Vollemaans gezicht, striae
Mogelijke oorzaken:
- ACTH producerende tumor in de hypofyse (Ziekte van Cushing)
- Cortisol producerende tumor in de bijnier
- Iatrogeen
Hypothalamus maakt CRH, hypofyse maakt ACTH, bijnieren produceren teveel cortisol
Wat wordt er gedaan bij aanvullend onderzoek bij verdenking op een stoornis in de GH-IGF-I as?
Groeihormoon stimulatie testen:
- Clonidine en/of arginine (Stimuleren GH productie)
- Beide testen kunnen op 1 dag
- Priming (Kortdurend geslachtshormonen toedienen om groeihormoon aanmaak te stimuleren) bij meisjes >8 jaar en jongens >9 jaar
Combinatie van IGF-I waarde en oploop groeihormoon tijdens testen:
- (Partiële) groeihormoondeficiëntie (Te lage opkomingstest en te laag IGF)
- Groeihormoonresistentie
Wat zijn de kenmerken van de groeischijf?
Lengtegroei vindt plaats aan het uiteinde van de botten
- Proliferatie en hypertrofie kraakbeencellen + uitscheiding van extracellulaire matrix door uitgerijpte kraakbeencellen -> Endochondrale ossificatie -> Lengtegroei
Beïnvloed door heel veel factoren:
- Hormonen
- Genen
- Voeding
- Chronische ziekte (Inflammatoire cytokines)
- Medicatie
Hoe kan de groeicurve worden geïnterpreteerd?
Target height + Target height range:
- TH berekend op basis van gemeten lengte biologische ouders
- TH berekening minder betrouwbaar bij >20 cm verschil tussen ouders
- Range is +/- 1.6 SDS (Rond 9 cm rond TH)
- Aparte groeicurven voor Nederlandse, Marokkaanse, Turkse, Hindoestaanse en Chinese kinderen
Wanneer is er een verhoogde kans op een pathologie van het groei van het kind?
- Groei afbuiging of versnelling (>1 SDS, herhaald gemeten)
- Te kleine of te grote lengte (<-2 of >+2 SDS, bij gemiddeld TH SDS)
- Groot verschil met streeflengte (>+1.6 SDS)
Waar is het groeihormoon en IGF-I essentieel voor?
- Lengtegroei, direct effect en met name via stimulatie productie IGF-I
- Botdichtheid
- Balans spier- en vetmassa
- Cardiovasculaire gezondheid
Hoe kan er een probleem ontstaan met de IGF-I productie?
Hypothalamus maakt Somatostatine en GnRH en geeft signaal aan hypofyse om groeihormoon te maken
- Hypofyse verkeerd aangelegd
- Hersentumor zorgt voor te hoge druk waardoor hypofyse faalt
- Binding van groeihormoon aan groeihormoonreceptor waardoor signaalmolecuultjes worden afgegeven aan de hypofyse om meer GH te maken. Hierdoor is IGF-I en IGFBP-3 laag, maar meer GH te meten
- IGF-I receptor deficiëntie (Hoge IGF-I spiegels)
Hoe heeft een chronische ziekte invloed op de groeiremming?
Groeiremming door combinatie van:
- Chronische inflammatie met productie cytokinen
- Ondervoeding
- Gestoorde balans tussen intake en verbruik
- Gestoorde opname van voedingsstoffen
- Hypercortisolisme (Endogeen en door steroïd-medicatie)
Waar wordt erop gelet bij een te kleine lengte?
Anamnese:
- Medische voorgeschiedenis
- Medicatie
- Ontwikkeling
- Psychosociale anamnese
- Uitgebreide tractusanamnese
- Voedingsanamnese
- Familie anamnese
- Reconstructie lengte- en gewichtscurve inclusief geboortegewicht/lengte/SO
Lichamelijk onderzoek:
- Lengte, gewicht, hoofdomtrek, tensie
- Zithoogte, spanwijdte
- Lengte van ouders meten -> Proporties indien kleine lengte
- Dysmorfe kenmerken
- Algemeen intern LO
- Puberteitsstadium (Inclusief testisvolume)
Aanvullend onderzoek:
- Lab prikken
Wat zijn de kenmerken van de abnormale groei, grote lengte?
- Pathologie bij 2-12% van verwezen kinderen
- Diagnostische aanwijzingen:
-> Groot voor referentie populatie?
-> Groot in vergelijking tot lengte biologische ouders?
-> Groeiversnelling (>1 SDS op prepubertaire leeftijd)? - BMI is essentieel om in beoordeling mee te nemen
-> Lengtegroei vaak tot 1 SDS hoger bij obesitas
Wat zijn de kenmerken van het Klinefelter syndroom?
- Incidentie van 1-1.5 per 1000 jongens
- Geen 46, XY voor een jongen, maar juist 46 XX voor een jongen
- Micropenis, cryptorchisme, sociaal of emotionele problemen
- Puberteit vertraagd of komt niet met onontwikkelde testis vanwege de chromosomen
Wat zijn de kenmerken van het Marfan syndroom?
- Kan zich presenteren met hartproblemen (13%) zoals aneurysma of een klepprobleem
- Geschatte incidentie 23 per 100.000
- Autosomaal dominant -> Vaak lengte binnen de TH range
- Duim test (Is er sprake van te lange vingers)
De Marfanoïde kenmerken kunnen worden gebruikt voor de Beighton score/Ghent criteria
Wat is een voorbeeld van een secundaire groeistoornis?
Pubertas praecox
- Kinderen komen al vroeg in de puberteit ontwikkeling (Bijvoorbeeld menstruatie op 3 jarige leeftijd met een hele hoge botleeftijd)
Waar wordt er op gelet bij de lengte?
- Geboortegewicht/lengte/schedelomtrek
- Groeicurve (Geleidelijke toename of duidelijke knik)
- Bijkomende ontwikkelings- of gedragsproblematiek
- Visusproblemen
- Vroegtijdige puberteitskenmerken
- Familieanamnese (Eindlengte, wanneer de puberteit)
- Oculaire of cardiovasculaire klachten ziektes op jongvolwassen leeftijd
Aanvullend onderzoek:
- X-hand
- Screenend lab op indicatie (Klinische verdenking, niet routinematig)
- Genetisch onderzoek op indicatie
