Zaburzenia nastroju (afektywne) Flashcards
Mania- df
epizod zaburzeń nastroju polegający na podwyższeniu nastroju, powodujący zaburzenie funkcjonowania w codziennym życiu trwający min. 1 tyg;
Hipomania- co to
Stan stale i łagodnie podwyższonego nastroju;
trwa krócej niż mania (min. 4 dni)
nie powoduje zaburzeń funkcjonowania społecznego oraz nie ma obj. psychotycznych (KLUCZOWE RÓŻNICE)
Przejawy manii
- wzmożona akt, niepokój fiz.
- rozmowność
- gonitwa myśli
- utrata normalnych zahamowań społecznych
- zmniejszona potrzeba snu
- wzmożona samoocena, poczucie wyższości
- łatwa odwracalność, trudności w koncenstracji, ciągłe zmiany aktywności lub planów
- zachowanie lekkomyślne z niedocenianiem ryzyka (zakupy, jazda)
- wzmożona energia seksualna
- nastrój zmienia się od beztroski do podniecenia i agresywności
Klasyfikacja nasilenia objawów manii
- hipomania
- mania bez objawów psychotycznych
- mania z objawami psychotycznymi
jakie urojenia i halucynacje w manii z objawami psychotycznymi
Urojenia o treści wielkościowej, erotycznej, prześladowczej, posłannictwa religijnego.
(inne niż w schizofrenii!)
różnice między manią i manią z obj. psychotycznymi
W manii z obj. psychot. cięższy przebieg, zachowania agresywne i przemoc, zaniedbywanie się (odżywiania, higieny), występują urojenia.
kiedy typowo pierwsze epizod manii
15-30 rż
epidemiologia ChAD
2% społeczeństwa
K=M
etiologia ChAD
genetyczne (bliźniaki 1-jajowe 60-80%)
kryterium ChAD
min 2 epizody zaburzeń nastroju, w tym min. 1 epizod manii lub hipomanii
charakterystyczne cechy depresji w ChAD
- częste nawroty
- lekooporność (przy lecz. p/depres)
- cechy psychozy
- poważne próby samobójcze
- drażliwość
- nadmierna senność
- młody wiek 1. epizodu
- szybko narastające i ustępujące objawy depresji (godz->dni)
- +wywiad rodzinny (w kierunku ChAD lub samobójstwa dokonanego)
epizody mieszne w ChAD- jakie to
- stan mieszany maniakalny (przewaga manii)= mania dysforyczna
- stan mieszany depresyjny (przewaga depresji)
objawy psychotyczne w ChAD (kiedy mogą występować)
mogą występować zarówno w trakcie epizodu maniakalnego (urojenia wielkościowe) jak i depresyjnego (nihilistyczne, depresyjne)
jakie objawy psychotyczne w ChAD
- halucynacje lub pseudohalucynacje (gł. słuchowe o char. głosów niezrozumiałych dl pacjenta albo powiązanych z treściami urojeń)
- urojenia (zgodne lub niezgodne z nastrojem, a także prześladowcze)
Typy ChAD klasyczne
Typ 1
- przebieg ciężki
- nasilenie obu biegunów silne
- mania 2tyg-5 mscy (często wymaga hospitalizacji)
- depresja 4-9 mscy
- między rzutami choroby OKRESY REMISJI (bez obj) od dł. kilku mscy-lat
- K=M
Typ 2
- epizody depresji ciężkie, ale epizody manii (właściwie hipomanii) łagodne, krótko trwające (do 3 tyg)
- wyraźne okresy pełnej remisji obj
- może przejść w ChAD z szybką zmianą faz, ale nie w postać 1 klasyczną
- K>M
postacie ChAD nieklasyczne- wymień
- z szybką zmianą faz (rapid-cycling bipolar disorder)
- z bardzo szybką zmianą faz
- ultra-rapid cycling
- ultradian cycling - zaburzenie afektywne typ sezonowy
- zaburzenie ze spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej
- cyklotymia
Opisz rapid-cycling
- w ciągu roku 4 lub więcej okresów depresji lub manii poprzedzielanych bardzo krótkimi okresami zdrowia lub nieprzedzielone w ogóle (częściej)
- dot. kilkunastu % ChAD
- u 1/3 chorych przebiega tak od początku, u 2/3 pojawia się po kilku latach przebiegu klasycznego (gł. 2)
- może po pewnym czasie zmienić przebieg na klasyczny
- K>M
opisz ultra-rapid cycling
epizody chorobowe trwają kilka dni do kilka tyg.
opisz ultradian cycling
ChAD z okołodobową zmianą faz, oba bieguny pojawiają się (nawet kilkukrotnie) w ciągu 24-48h
cyklotymia df
przewlekłe zaburzenie nastroju;
pomiędzy łagodnymi objawami depresji pojawiają się okresy nieznacznie (mniej niż w hipomanii) podwyższonego nastroju;
u dorosłych min. 2 lata, u dzieci rok
zaburzenia psychiczne współwystępujące z ChAD
- lękowe
- obsesyjno-kompulsywne
- uzależnienia
- zaburzenia osobowości (antysocjalna, borderline)
kiedy będziesz podejrzewać zaburzenie pośrednie pomiędzy depresją a ChAD?
- ChAD u krewnych
- wczesny początek depresji (<25rż)
- krótkotrwałe i nawracające epizody depresyjne (wyraźna nawrotowość)
- słaba reakcja na leczenie p/depres.
- leki p/depresyjne wywołują stany hipomaniakalne (które spontanicznie nie występują)
- obj. psychotyczne w przebiegu depresji
eutymia to
stan stabilny nastroju
zapobieganie nawrotom w ChAD- jakie leki
STABILIZATORY NASTROJU (=MS=leki normotymiczne)
a) I generacja
1. węglan litu
2. kwas walproinowy
3. lamotrygina
4. karbamazepina
b) leki p/psychotyczne II gen
1. kwetiapina
2. olanzapina
3. arypiprazol
4. risperidon
węglan litu- objaw zatrucia
niepokój drażliwość sedacja majaczenie ataksja drgawki śpiączka śmierć
co monitorujemy przy węglanie litu?
nerki i tarczycę (TSH- niedoczynność!)
risperidon- jak wpływa na PRL?
hiperprolaktynemia
kwetiapina i olanzapina- obj uboczne
przyrost m.c.
senność
zasady leczenia depresji w ChAD
- unikanie leków p.depresyjnych
- jeśli trzeba leki p/depres to w połączeniu ze stabilizatorami nastroju
- stabilizatory nastroju należy włączyć jak najwcześniej (zaraz po rozpoznaniu) z uwagi na planowanie profilaktyki nawrotów
- depresja bez obj. psychot -> lamotrygina, kwetiapina, lit (w monoterapii lub z lekami p/depres)
- depresja ciężka z obj. psychot. -> leki p/psychot. II gen (olanzapina, kwetiapina)
- ciężka depresja-> elektrowstrząsy
monitorowanie stężenia litu
początkowo 1x/tyg
następnie 1x/msc
zalecany poziom: 0,6-0,9 mEq/l
!nie przekraczać 1,2mEq/l
czy trzeba kontrolować kwas walproinowy w surowicy?
trzeba; docelowy poziom 50-100 mikrog/ml
jak leczyć manię w ChAD?
- początkowo w szpitalu, leczenie rozpoczynamy parenteralnie haloperidolem lub octanem zuklopentiksolu (jeśli ciężka mania to od razu skojarzyć I i II gen)
- jak najszybciej przejść na p.o. lekiem normotymicznym I gen i atypowym neuroleptykiem
- elektrowstrząsy w ciężkiej, lekoopornej manii
neuroleptyk inaczej
lek p/psychotyczny
leki w ostrej manii
- haloperidol
- arypiprazol
- olanzapina
- zuklopentiksol
- BZD (diazepam, klonazepam)
leki w manii
poł MS i neuroleptyku II gen
- węglan litu
- kw. walproinowy
- arypiprazol
- olanzapina
- risperidon
- kwetiapina
leki w hipomanii
poł MS i neuroleptyku II gen niższe dawki 1. kw. walproin. 2. olanzapina 3. kwetiapina
problemy somatyczne u pacjentów z ChAD
- podobnie jak w schizofrenii
1. z. metaboliczny
2. cukrzyca
3. ch. uk. krąż. (ChNS, NT)
4. zaburzenia hormonalne
epizod depresyjny df
pojedyncze zaburzenie nastroju;
min. 2 tyg;
nigdy wcześniej nie mogło być epizodu manii lub hipomanii
zaburzenia depresyjne nawracające df
=depresja jednobiegunowa
=kolejne, nawracające epizody depresyjne
kryteria:
-musiał występować wcześnie min. 1 epizod depresyjny trwający min. 2 tyg i przedzielony od obecnego min. 2 msc bez obj.
-nigdy w przeszłości nie było manii lub hipomanii
kryteria epizodu depresyjnego ICD10
min. 2 z:
1. obniżenie nastroju
2. utrata zainteresować i anhedonia
3. zmniejszenie energii (=> wzrost męczliwości, spadek aktywności)
oraz min 2 z:
1. osłabienie koncentracji i uwagi
2. niska samoocena
3. poczucie winy
4. pesymistyczne widzenie przyszłości
5. myśli/czyny samobójcze
6. zaburzenia snu
7. spadek apetytu
klasyfikacja ciężkości epizodu:
łagodny 2 z 3 gł + min. 1 z dod (suma=4)
umiark 2 z 3 gł + min. 1 z dod (suma=6)
ciężki 2 z 3 gł + min. 1 z dod (suma=8)
charakterystyczne zaburzenia snu w depresji
wczesne budzenie się (kilka godzin wcześniej niż zazwyczaj)
w jakiej porze dnia narastają objawy depresji
rano
czy w przebiegu depresji mogą być zaburzenia psychotyczne?
tak, w ciężkim epizodzie depresji z obj psychotycznymi;
urojenia grzeszności, winy, katastroficzne
stan zagrażający życiu (duże ryzyko samobójstwa)
najczęstsze przyczyny niepełnosprawności wynikające ze stanu zdrowia
ChNS i depresja
epidemiologia depresji
ZACHOROWALNOŚĆ:
na świecie 350 mln osób
w PL 1,5 mln osób (5-17% populacji)
w przedziale wiekowym 20-40rż M: 10% K:20% (M:K=1:2) (najczęściej jest diagnozowana właśnie w tym wieku)
UMIERALNOŚĆ:
15 osób/dobę umiera na depresję w PL (wypadki 7/d)
5800/rok w PL, 1 mln/rok świat
myśli i próby samobójcze w depresji
myśli 40-80%
próby 20-60%
skuteczne próby 15%
najczęstsze zaburzenia psychiczne u osób w wieku podeszłym
otępienie i depresja
TLPD co to
trójpierścieniowe leki p/depresyjne
TLPD wymień leki
- klomipramina (natręctwa)
- imipramina
- amitryptylina (ból)
TLPD jakie neuroprzekaźniki
- 5-HT
- NA
- His
- muskarynowe
- rec alfa (blok)
działania niepożądane TLPD
- arytmie
- uszk. m. sercowego
- zmiany CTK
- wzrost m.c.
- senność
SSRI- wymień leki
- fluoksetyna (dział. pobudzaj)
- fluwoksamina (interakcje)
- citalopram (selektywny, małe ryzyko interakcji)
- escitalopram (j.w.+mało skutków uobcznych)
- sertralina (ch. somat, lęk i zaburzenia poznawcze)
- paroksetyna (j.w.)
- wortioksetyna (j.w.)
SNRI wymień leki
- wenflaksyna (b. skuteczny; interakcje i dział niepoż.)
2. duloksetyna (ból i lęk)
z. serotoninowy objawy
- niepokój, pobudzenie, splątanie, śpiączka
- hipertermia
- wzmożone pocenie się
- zaczerwienienie skóry
- tachykardia
- wzrost CTK
- N i W
- biegunka
- drżenie, drgawki
- sztywność mm
- wzmożenie odruchów ścięgnistych
inne niż TLPD, SSRI i SNRI leki p/depresyjne
- bupropion
- mianseryna
- mirtazapina
- reboksetyna
- trazodon
- tianeptyna
- agomelatyna
- moklobemid
obj niepoż SSRI i SNRI
- N i W, biegunka
- niepokój, lęk
- bezsenność lub wzrost senności
- dysf. seks.
- wzrost krw
- arytmia
- wzrost CTK (wenflaksyna)
- hiponatremia
- hiperPRL (zaburz. miesiączk., mlekotok)
- obj. pozapiramid (citalopram, escitalopram)
- wzrost aminotransferaz
- z. serotoninowy
*nie uzależniają!
depresja + zahamowanie/apatia/wycofanie
- bupropion
- wenflaksyna
- sertralina
- reboksetyna
- milnacipran
- moklobemid
depresja + lęk
- SSRI
- wenflaksyna
- agomelatyna
- tianeptyna
- moklobemid
depresja + natretne myśli/ruminacje/kompulsje
- klomipramina
- SSRI
- wenflaksyna
depresja + agitacja/niepokój
- mirtazapina
- mianseryna
- trazodon
- amitryptylina
- doksepina
- klomipramina
depresja + bezsenność
- agomelatyna
- mianseryna
- mirtazapina
- trazodon
- doksepina
depresja + ból
- duloksetyna
- wenflaksyna
- amitryptylina
- milnacipran
depresja + obj. psychotyczne
leki p/depresyjne + neuroleptyki II gen (olanzapina, kwetiapina)
gdzie poza depresją stosuje się SSRI i SNRI
w zaburzeniach lękowych
jak szybko pojawia się efekt p/depresyjny przy odp dawkach i odp leku
2-4 tyg
kiedy zmieniamy lek p/depresyjny
gdy po 6-8 tyg stosowania dawki maks nie ma poprawy;
SSRI-> SSRI -> SNRI
jak długo trzeba leczyć?
min. 6 mscy po uzyskaniu poprawy przy 1. epizodzie;
~2 lata przy 2. epizodzie;
rozważyć stałe leczenie przy >2 epizodach
- rzut leczenia depresji
SSRI
jakie leki p/lękowe zastosujesz wspomagająco w depresji leczonej SSRI
benzodiazepiny
gł. w okresie początkowym leczenia
różnice między żałobą i dużą depresją
- w żałobie brak myśli samobójczych
- w żałobie brak zaniżonej samooceny
- w żałobie brak nasilonego poczucia beznadziejności
- żałoba ustępuje sama po około roku
- żałoba jest spowodowana dużą stratą
objawy psychotyczne w cyklotymii
brak
u jakiej części pacjentów z cyklotymią pojawi się ChAD?
1/3
początek zachorowalności na cyklotymię
późna adolescencja-wczesna dorosłość
dystymia df
przewlekłe, uporczywe zaburzenia nastroju;
okres co najmniej 2 lat stałego lub stale nawracającego obniżenia nastroju;
wyrównany nastrój rzadka trwa dłużej niż kilka tyg;
żaden z epizodów nie spełnia kryteriów łagodnego epizodu depresyjnego;
min. 2 lata u dorosłych, 1 rok u dzieci
diagnostyka różnicowa manii/hipomanii
- nadczynność tarczycy
- anorexia nervosa
- depresja agitowana
- zaburzenia kompulsywno-obsesyjne
depresja agitowana co to
postać kliniczna ciężkej depresji;
silny lęk, niepokój, pobudzenie psychoruch.
mania z obj. psychotycznymi- diagn. różnicowa
- ch. somatyczna np. zatrucie Hg
- schizofrenia
- zaburzenia schizoafektywne
rokowanie w ChAJ
60% całk. remisja
30% cz. remisja
10% przewlekły przebieg
rokowanie w ChAD
15% całk. remisja
50% cz. remisja
35% przewlekły przebieg
jak zmienia się ChAD w wieku średnim
wydłużają się i występują częściej okresy depresji;
z wiekiem również ulegają skróceniu okresy remisji
u ilu % pacjentów z epizodem maniakalnym wystąpi epizod depresyjny?
80-90%
ile średnio trwa nieleczony epizod depresyjny
do 9 mscy
ile średnio trwa nieleczony epizod manii
3-6 mscy
czy nawroty epizodów maniakalnych są częste?
tak
czym są dezorganizujące zaburzenia regulacji nastroju
ciężkie nawracające wybuchy gniewu, których intensywność lub czas trwania jest nieadekwatny do sytuacji lub prowokacji;
pomiędzy wybuchami występuje drażliwość
u kogo można rozpoznać dezorganizujące zaburzenia regulacji nastroju
u dzieci >6 rż i <18 rż;
pierwze obj. muszą być przed 10 rż;
najczęściej chłopcy w wieku szkolnym
kryteria rozpoznania dezorganizujące zaburzenia regulacji nastroju
czas trwania min. 12 mscy;
wybuchy gniewu min. 3/tyg
obj. występują w min. 2 z: szkoła, dom, grupa rówieśnicza, a nasilenie ciężkie w min. 1 z sytuacji
w ostatnich latach spadek czy wzrost samobójstw?
spadek (w skali świata 9%)
4 fazy zachowania suicydalnego
- samobójstwo wyobrażone
- upragnione
- usiłowane
- dokonane
decyzyjny proces suicydalny
- myśli o treści depresyjnej
- rozważania o śmierci
- przyzwolenie na śmierć drogą naturalną, życzenie śmierci
- rozmyślanie o samobójstwie jako o zjawisku
- przelotne myśli o popełnieniu samobójstwa, bez tendencji do ich realizacji
- myśli, ruminacje na temat samobójstwa
- tendencje samobójcze (opracowanie szczegółowego planu)
- próba samobójcza
- samobójstwo dokonane
najczęstsze przyczyny śmierci ludzi młodych 18-29rż
- wypadki komunikacyjne
2. samobójstwo
samobójstwo M:K?
ogólnoświatowo: M:K= 1,8:1
kraje rozwinięte: M:K= 3:1
PL 2016r: M:K= 6:1
zjawisko paradoksu płci w kwestii samobójstw
M częściej samobójstwa dokonane, K częściej samobójstwa niedokonane
zaburzenia psychiczne szczególnie predysponujące do samobójstwa
- zaburzenia afektywne (90% pacjentów, które próbowały popełnić samobójstwo miało cechy depresji)
- uzależnienie od alko
- schizofrenia
- organiczne ch. mózgu
- zaburzenia osobowości
czynniki ryzyka zw. z samobójstwem
- M
- depresja
- uzależnienie od alko lub narkotyków
- separacja/wdowieństwo/rozwód
- społeczna izolacja
- niedawny pobyt w szpitalu psychiatr.
- poważne ch. fiz.
- niedawne zwolnienie z pracy (lub taka perspektywa)
- problemy w zakresie odp. karnej
- pobyt w więzieniu
kiedy jest najwyższe ryzyko samobójcze w trakcie depresji
na początku leczenia tj. po 2-3 tygodniach leczenia do 2 msca leczenia;
szybki spadek lęku, poprawa w zakresie napędu, jeszcze bez efektu podwyższenia nastroju
czynniki ryzyka dokonania samouszkodzenia
- K
- rozwód
- <25rż
- trudna sytuacja socjalno-bytowa
najwięcej zamachów samobójczych zakończonych zgonem w jakim wieku
55-59 rż (55-64)
najrzadziej samobójstwa popełnia jaka kategoria wiekowa
7-12 rż
triada depresyjna becka
- nic mi się w życiu nie udało (negatywna ocena samego siebie i przeszłości)
- świat jest zagrażający (negatywna ocena teraźniejszości)
- nic dobrego mnie już nie spotka (negatywna ocena przyszłości)
