Gineksy Flashcards
test podwójny
PAPP-A
betaHCG
11+0 - 13+6 tc. u każdej
test potrójny
hCG, AFP, uE3
15-18 tc
u wybranych
test poczwórny
hCG, AFP, uE3, inhibina A
15-18 tc, u wybranych
trisomie- wzrost/spadek PAPP-A i betaHCG
Zawsze spadek PAPP-A
Down (21) wzrost betaHCG
Patau (13) i Edwards (18) spadek betaHCG
wysokie ryzyko aberracji chrom. w teście podwójnym
> 1:300
co robisz gdy wysokie ryzyko aberracji w teście podwójnym i kiedy?
- biopsja kosmówki (9-12tc)
- amniopunkcja (15-20 tc)
- kordocenteza (po 16 tc- diagn i lecz)
- fetoskopia (18-20 tc)
co to jest fetoskopia
biopsja tkanek płodu
18-20 tc
fiberoendoskop
co to jest amniopunkcja
=amniocenteza
- inwazyjne badanie prenatalne
- pobranie próbki płynu owodniowego w celu zdiagnozowania metabolicznych i genetycznych chorób płodu
- 15-20 tc
co to jest kordocenteza
nakłucie ż. pępowinowej
po 16 tc
umożliwia diagnostykę (kariotyp, równowaga kw-zasad) i leczenie
jak pobrać materiał do badania kariotypu?
biopsja kosmówki (9-12 tc)
amniopunkcja (15-20tc)
kordocenteza (po 16 tc)
fetoskopia (18-20 tc)
ALP
fosfataza alkaliczna
AFP
alfa fetoproteina
prawidłowo macica położona w
przodopochyleniu i przodozgięciu, może być nieznacznie skręcona w prawo
kanał szyjki macicy- nabłonek
jednowarstwowy walcowaty
torbiele Nabotha
rozdęte wydzieliną śluzową gruczoły szyjki, których ujścia zostały zamknięte
strefa przejściowa
w okolicy ujścia szyjki nabłonek jednowarstw. walcowaty przechodzi w wielowarstwowy płaski (jak w pochwie); tutaj 95% raków płaskonabłonkowych (najczęstszych) szyjki macicy
co powstaje z przwodów mullera
jajowody, macica, 4/5 górne pochwy
z czego powstaje pochwa
4/5 górne z przewodów mullera
1/5 dolna z zatoki moczowo płciowej
t. jajnikowa
odchodzi od aorty poniżej t. nerkowej (może też od t. nerkowej) i oddaje g. jajowodową
t. maciczna
parzysta, od t. biodrowej wewnętrznej; dzieli się na t. wstępującą (do jajnika i łączy się z t. jajnikową) i t. zstępującą (oddaje gałąź sromową i pochwową)
estrogen o największej akt w okresie rozrodczym
17-beta-estradiol
główny estrogen po menopauzie
estron
najsłabsze działanie biol wśród estrogenów ma
estriol
FSH działanie
dojrzewanie pęcherzyków (razem z estrogenem)
co wydziela pęcherzyk dominujący
estradiol => sprzężenie zwrotne - => spadek FSH => zapobieganie dojrzewaniu pozostałych pęch
co powoduje owulację?
pik LH (estrogeny => sprzężenie zwrotne + => wzrost LH (FSH hamowane przez inhibinę)
co robi inhibina
spadek FSH
owulacja ile h po piku LH
10-12 h
do kiedy za syntezę progesteronu odpowiada ciałko żółte?
do 10 tc (potem łożysko)
co sprawia, że ciałko żółte w ciąży nie zanika?
hCG
zespół Mayera Rokitanskiego Kustera Hausera
MRKH wrodzony brak macicy i pochwy (najczęstsza przycyzna) 46XX fenotyp żeński pacjentki mają ok jajniki pierw brak miesiączki
CAIS
z. całkowitej niewrażliwości na androgeny
46XY
brak pochwy i macicy
obecność jąder
fenotyp żeński
pierwotny brak miesiączki
mutacja w genie kodującym rec. ww androgeny
wady obstrukcyjne
- zarośnięcie błony dziewiczej (najcz) => krwiak zastoinowy w pochwie
- przegroda pochwy poprzeczna całk.
- agenezja części dystalnej/proks pochwy
- atrezja szyjki macicy
objawy wad obstrukcyjnych
brak miesiączki + nawracające bóle podbrzusza o narastającym nasileniu
leczenie zarośnięcia błony dziewiczej
hymenotomia/hymenektomia- nacięcie błony dziewiczej
leczenie przegrody pochwy
całkowite wycięcie (nacięcie robi nawroty)
najczęstsza wada wrodzona macicy
macica przegrodzona
czy pacjentka z wadą macicy ma problem z zajściem w ciąże?
nie
z czym ma problem kobieta z wadą macicy
poronienia w 1 i 2 trymestrze
poród przedwczesny
IUGR
zaburz. czynn. skurcz. macicy podczas porodu
sonohisterografia- co to
USG po podaniu 5-25 ml NaCl 0,9% do jamy macicy; najlepiej w 1 fazie cyklu
HSG- co to
histerosalpingografia; ocena kształtu macicy i drożności jajowodów;
nie odróżni macicy przegrodzonej od dwurożnej i nie uwidoczni szczątkowego rogu macicy
badania w wadach wrodz. macicy
- histeroskopia w asyście laparoskopowej= złoty standard *
- badanie gin
- USG 3D i sonohisterografia
- MR - pełna inf; czułość i swoistość ~100%
- HSG= histerosalpingografia
leczenie operacyjne wad wrodzonych macicy- kiedy
macica przegrodzona i jednorożna z rogiem szczątkowym
wady pochwy nie powodujące braku miesiączki
przegroda pochwy podłużna całkowita i częściowa
przegroda pochwy poprzeczna niecałkowita
obj: dyspaurenia, ropne zakażenia, przedłużające krw miesiączkowe
lecz chir: tylko gdy obj
szyjka macicy powinna znajdować się powyżej
linii międzykolcowej
skala Baden Walkera- do czego
zaburzenia statyki narządu rodnego- stopnie obniżenia narządów płc.
skala Baden Walkera- opisz
0- ok 1- <1/2 dł pochwy 2- do 1/2 dł pochwy 3- od 1/2 dł pochwy do poziomu pierścienia bł dziewiczej 4- poniżej pierścienia błony dziewiczej
skala POP-Q- do czego
zaburzenia statyki narządów płc.
POP-Q opisz
0- ok
1- pkt najniższego obnizenia >1cm ponad pierścieniem błony dziewiczej
2- od 1 cm nad do 1 cm pod pierścieniem blony dziewiczej
3- pkt najniższego obniżenia >1cm poniżej pierścienia blony dziewiczej
4- całkowite wypadnięcie narządu rodnego
leczenie zachowawcze zaburzeń statyki narzadu rodnego
- estrogeny w maści i globulkach
- fizjoterapia- ćw mm dna miednicy
- fizjoterapia- elektrostymulacja
leczenie operacyjne zaburzeń statyki narządu rodnego
- tradycyjne z zastos. własnych tk = 1 rzut
- dojście pochwowe lub przezbrzuszne - materiały syntetyczne
- gdy niezadowalacjące efekty tradycyjnych metod
paleczki Doderleina
lactobacillus; fizjolog flora pochwy; pałeczki kwasu mlekowego
zapalenie gruczołu Bartholina
= ostre zapalenie gruczołu przedsionkowego większego (rodzaj zapalenia sromu)
- najbardziej typowe schorzenie sromu
- obj: nagle pojawiający się (kilka dni) silny ból wargi sromowej większej nasilający się przy chodzeniu i uniemożliwiający siedzenie
- lecz: nacięcie i drenaż, antyb. w szczególnych sytuacjach
ostre zapalenie gruczołu Snekego
=ostre zap. gruczołu okołocewkowego
- rzadziej niż bartholina
- lecz: nacięcie i drenaż, antyb w szczególnych sytuacjach
zakażenie HSV u ciężarnej co robić
pierwotne zakażenie HSV u ciężarnej - BEZWZGLĘDNIE ACYKLOWIR, bo ryzyko transmisji na płód
-wskazanie do CC
leczenie kłykcin kończystych
- podofilina (teratogenna)
- elektrokoagulacja, krioterapia, laseroterapia
najczęstsza infekcja dróg rodnych?
pochwy
rzęsistkowica pochwy
-objawy: obfite, żółtozielone pieniste upławy, szyjka truskawkowa, pH pochwy >5,0
-najczęstsza choroba pasożytnicza STD
-etiologia: rzęsistek pochwowy
-leczenie: metronidazol p.o. + ew. dopochw. 7 dni; jest też szczepionka
KONIECZNE LECZENIE OBOJGA PARTNERÓW
grzybica pochwy częstość
u 75% K w ciągu życia, u 50% z nich nawrotowy char
grzybica pochwy czyn etiologiczne
Candida albicans 80-90%
czynniki predysponujące do grzybicy pochwy
ciąża, otylość, imm-sup, GKS, antybiotyki, cukrzyca (może być 1. obj)
VVC=?
vulvovaginal candidiasis; kandydoza sromu i pochwy
grzybica pochwy- obj
serowata wydzielina
pH pochwy <4,5
leczenie kandydozy u K w ciąży
pędzlowanie gencjaną, gł przed porodem
czy leczymy partnera jeśli kandydoza pochwy
w postaci nawrotowej tak lub jeśli ma objawy
waginoza bakteryjna- przyczyna
zaburzenie ekosystemu pochwy i wyparcie pałeczek kwasu mlekowego przez inne, gł beztl, bakterie
waginoza bakteryjna obj
szare upławy o rybim zapachu (zwł. po dodaniu KOH i po stosunku), pH pochwy >4,5, clue cells (kom. jeżowe= kom. nabł. pochwy opłaszczone bakteriami)
leczenie waginozy bakteryjnej
metronidazol p.o. i ew. dopochwowo lub celowana
K w ciąży- klindamycyna w maści
zapalenie szyjki macicy- etiologia
najcz. Chlamydia trachomatis i Neisseria gonorrheae
zapalenie szyjki objawy
brak zap. w pochwie
śluzowo-ropna wydzielina z szyjki
PID
pelvic inflammatory disease= zap. górnego odc. narz. płc= zap. narz. miednicy mniejszej
zap. bł. śluz macicy- najczęstsza przyczyna
jatrogenna; po usunięciu ciąży
antybiotyki po usunieciu ciąży- kiedy i jakie?
- PID w wywiadzie
- ciąża obumarła
- zabiegu łyżeczkowania ciąży ze współistniejącą wkładką wewnątrzmaciczną
- doksycyklina, ampicylina, kotrimoksazol
obj. zap. bł. śluz macicy
- silny ból w podbrzuszu
- gorączka >38st
- krw z macicy
- ropno-śluzowa wydzielina z szyjki
- bolesność przy badaniu dwuręcznym
lecz. zap. bł. śluz. macicy
penicylina lub cefalosporyna 2 tyg, estrogeny na odbudowę bł. śluz.
obj. zap. przydatków
przypominają OZWR, ciążę ektopową >38 st ból silny w podbrzuszu bolesność w bada. dwuręcznym tachyk, leukocytoza, wzrost OB
lecz. zap przydatków
- szybko antybiotyki szerokospektralne cefalosporyna i doksycyklina; leczenie obydwu partnerów (najczęściej STD (chlamydia, rzeżączka);
- lecz operacyjne: brak poprawy po 2-3 dniach lub pęknięcie ropnia
powikłania zap. przydatków
- 6-10x wzrost ryzyka ciąży ektopowej
- ropień jajnikowo jajowodowy
- zap. otrzewnej
- dyspaurenia, wtórne bolesne miesiączki
Haemophilus ducreyi
STD, bolesne owrzodzenia i powiększenie w.chł. pachwinowych
chlamydia trachomatis- obj
- 1-stro powiększenie w.chł. pachwinowych lub udowych (ziarnica weneryczna pachwin)
- zrosty w miednicy mniejszej => ciąża ektopowa, niepłodność
najczęstsza STD u K <25 rż
Chlamydia Trachomatis
Chlamydia postępowanie
doksycyklina 7 dni (ziarnicę weneryczną 21 dni) obydwoje partnerów
nie uprawiać seksu do zakończenia leczenia
zrobić testy na rzeżączkę, kiłę, WZW B,C, HIV
rzeżączka- obj
u K często bezobj
najczęstsza postać- zap. kanału szyjki macicy
upławy, bóle podbrzusza, obj dyzuryczne
PID - etiologia
chlamydia rzeżączka bakterie jelitowe (E. Coli, Bacteroides)
najczęstsze powikłanie rzeżączki
zespół skórno stawowy (30-40%)- zajęte stawy obrzęknięte i bolesne, obj ustępują samoistnie
ASC-US co to znaczy
atypowe kom. nabł. wielowarstwowego płaskiego o niekoreślonym znaczeniu
ASC-H- co to znaczy
atypowe kom. nabł. wielowarstowego płaskiego, nie można wykluczyć zmiany śródnabłonkowej wysokiego stopnia
LSIL
zmiana śródnabłonkowa niskiego st
HSIL
zmiana śródnabłonkowa wysokiego st
NILM
brak neoplazji śródnabłonkowej lub zmian nowotworowych
ASC
nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego
AGC
atypowe komórki nabłonka gruczołowego szyjki lub trzonu macicy
AIS
rak gruczołowy in situ
ocena rozmazów z szyjki macicy- systemy
Papanicolau i Bethesda
rozpoznania cytologiczne wg Bethesda
NILM- brak neoplazji śródnabłonkowej lub zmian nowotworowych
ASC (US, H)- nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego
LSIL
HSIL
rak płaskonabł
AGC -atypowe komórki nabłonka gruczołowego szyjki lub trzonu macicy
AIS- rak gruczołowy in situ
rak gruczołowy
rozpoznania patomorfologiczne w szyjce macicy
CIN= wewnątrz nabłonkowa neoplazja szyjki macicy (cervical intraepithelial neoplasia)
CIN I (HPV o niskim st. zł)
CIN II
CIN III
CIN I odpowiada
LSIL
HSIL odpowiada
CIN II i III
postępowanie z ASC-US i LSIL
- test DNA HPV HR
- bad. immunocytochemiczne
- kolposkopia
postępowanie z HSIL i ASC-H
kolposkopia z biopsją
w kolposkopii z biopsją wyszło CIN II lub CIN III i co dalej
wytnij w granicach zdrowych tk
AGC/AIS w cytologii- co dalej
poszerzona diagnostyka- kolposkopia z biopsją szyjki, kanału szyjki, biopsja endometrium
ASC-US / LSIL u K w ciąży i co dalej
kolposkopia po 6 tyg po porodzie
ASC-H, HSIL, AGC u K w ciąży- co dalej
niezwłocznie kolposkopia
STD bez obj z narządów płc
WZW B, C
HIV
czynniki ryzyka nietrzymania moczu
- starszy wiek
- otyłość
- dużo porodów
- przebyte zabiegi gin
- przewlekł kaszel
- diuretyki, leki hipotensyjne, p/lęk
- zaparcia
nietrzymanie moczu diagnostyka
- bad gin
- dzienniczek mikcji
- test podpaskowy (1 godzinny)
- próba bonneya (Wysiłkowe NM)- próba kaszlowa przy wypełnionym pęcherzu
- test patyczkowy (Q-tip)- + w WNM
- bad. urodynamiczne NAJLEPSZY TEST
- bad. wideourodynamiczne
- bad ogólne moczu, posiew, USG, MRI- bad pomocnicze
Nietrzymanie moczu- lecz
a) zach
- trening pęch (terapia behawioralna)
- kinezyterapia
- farmakolog (estrogeny, +alfa, cholinolityki)
b) operacyjne
- operacja podpierająca- plastyka przedniej (NAJCZĘŚĆIEJ) i tylnej ściany pochwy
- podwieszająca
nabyte przetoki moczowo płciowe- etiologia
- operacje gin 80%
- poród, RTH, uraz, neo zł
wskazania do łyżeczkowania macicy
- nieregularne krw maciczne
- krw maciczne po menopauzie
- krwiomacicze, ropomacicze
- zabieg diagn w niepłodności
- usunięcie niekompletnego poronienia
substancje pobudzające skurcze macicy
- oksytocyna
- alkaloidy sporyszu (ergometryna, metyloergometryna)
- prostaglandyny (dinoproston)
histeroskopia
ocena wzrokowa kanału szyjki, jamy macicy, ujść macicznych jajowodów; można przeprowadzić operacje wewnątrzmaciczne pod kontrolą wzroku
najdokładniejsza metoda oceny zmiany w macicy
histeroskopia z biopsją (diagnostyczno- zabiegowa)
leczenie zaśniadu groniastego
- łyżeczkowanie/odessanie zawartości j.macicy
- oksytocyna/PG iv
- Rh- => Ig anty RhD
ewentualnie po zakończeniu rozrodu histerektomia - kontrole hCG co 1-2 tyg w celu wczesnego wykrycia zmian zł
rak kosmówki łacina
choriocarcinoma
choriocarcinoma - FIGO
I- ogr do trzonu macicy
II- ogr do uk. płc (przydatki, pochwa)
III- przerzuty do płuc
IV- przerzuty gdzie indziej
leczenie choriocarcinoma
CHT- z wyboru
RTH - przerzuty do OUN
chirurgia- tylko powikłania np. krw, brak odp na CHT
Rak szyjki- FIGO st. I
ogr do szyjki macicy
Rak szyjki- FIGO st. IA1
<3mm naciek
Rak szyjki- FIGO st. IA2
naciek od 3 do <5 mm
Rak szyjki- FIGO st. IA
naciek <5mm
Rak szyjki- FIGO st. IB
ogr do szyjki i naciek > lub = 5 mm
Rak szyjki- FIGO st. IB1
od 5 mm do <2cm
Rak szyjki- FIGO st. IB2
od 2 cm do <4 cm
Rak szyjki- FIGO st. IB3
> lub = 4 cm
Rak szyjki- FIGO st. II
rak nacieka struktury poza szyjką, ale nie dochodzi do ścian kostnych miednicy i nie przekracza 1/3 dolnej pochwy
Rak szyjki- FIGO st. IIA
rak nie przekracza 2/3 górnych pochwy i nie nacieka przymacicza
Rak szyjki- FIGO st. IIA1
<4cm i nacieka pochwę do max 2/3 górnych i nie nacieka przymacicza
Rak szyjki- FIGO st. IIA2
> lub = 4 cm i nacieka pochwę do max 2/3 górnych i nie nacieka przymacicza
Rak szyjki- FIGO st. IIB
rak nacieka przymacicze i nie dochodzi do ścian kostnych
Rak szyjki- FIGO st. III
rak zajmuje 1/3 dolną pochwy
lub przymacicza dochodząc do ścian kostnych miednicy
lub powoduje wodonercze lub nerkę nieczynną
lub zajmuje w.chł. miedniczne lub przyaortalne
Rak szyjki- FIGO st. IIIA
nacieka 1/3 dolną pochwy i nie dochodzi do ścian kostnych
Rak szyjki- FIGO st. IIIB
dochodzi do ścian kostnych lub powoduje nerkę nieczynną/wodonercze
Rak szyjki- FIGO st. IIIC
przerzuty do w.chł miednicznych lub przyaortalnych niezależnie od wielkości guza
Rak szyjki- FIGO st. IIIC1
przerzuty tylko w w.chł. miednicznych
Rak szyjki- FIGO st. IIIC2
przerzuty w w. chł. przyaortalnych
Rak szyjki- FIGO st. IV
rak przekracza granicę miednicy mniejszej lub nacieka bł. śluzową pęcherza lub odbytnicy
Rak szyjki- FIGO st. IVA
zajęcia narz. miednicy mniejszej (bł. śluz pęcherza, odbytnicy)
Rak szyjki- FIGO st. IVB
przerzuty odległe (płuca, watroba, kości)
pierwotne leczenie chirurgiczne rak szyjki- st
tylko do 4 cm
st. I i IIA1
leczenie raka szyjki macicy z zachowaniem płodności- jakie i jakie st
-IA1,2 i IB1 (czyli <2 cm i ogr do szyjki)
a) konizacja (IA1)
b) radykalna trachelektomia (IA2, IB1)
uzupełnia się RTH jeśli +margines lub niski st. zróżnicowania (G3)
co to jest trachelektomia
usunięcie szyjki macicy z przylegajacymi tk
leczenie paliatywne- który st rak szyjki
IVB
rak szyjki- leczenie st. IB3 (>4 cm, ogr do szyjki) i IIA2 (>4cm i nacieka pochwę do 2/3 górnych)
CHT neoadjuwantowa + operacja lub na odwrót
rak szyjki- leczenie st. IIB - IVA
pierwotnie chemioradioterapia (nie stosuje się w tych stadiach leczenia operacyjnego)
leczenie antyangiogenne- jakie st. rak szyjki
IVB, nawrotowy, przetrwały; łącznie z CHT
bewacyzumab= antyVEGF
histeroskopia diagn - wskazania
- krw z macicy o nieznanej przyczynie
- diagn. niepłodności
- obecn. c. obcego w j. macicy
- przegrody, zrosty, wady rozwojowe macicy
- ocena zaaw. zmian endometrium, kontrola po lecz. rozrostu endomentrium
histeroskopia operacyjna- wskazania
- pobranie wycinków z j. macicy
- usuwanie c. obcego
- usuwanie zrostów wewnątrz macicy
- usuwanie polipów endometrialnych z wewnątrz macicy
- elektrochirurgiczna resekcja endometrium
- wycięcie mięśniaków PODŚLUZÓWKOWYCH* (gł. na tylnej ścianie jamy macicy)
histeroskopia p/wsk
- stan zapalny w narz. płc
- ciąża
- obfite krw z macicy
- rak szyjki
strefa przejściowa u młodych K
na pow pochwowej => konizacja płytka
strefa przejściowa u starszych K
w kanale szyjki => konizacja obejmuje 2/3 kanału szyjki
rak szyjki macicy in situ- leczenie
konizacja z marginesem zdrowych tk wystarczająca
laparoskopia diagnostyczna i operacyjna w ginekologii- zastosowanie
diagnostyczno-lecznicza: -niepłodność -endometrioza lecznicza: -ciąża ektopowa -łagodne guzy przydatków
p/wsk do laparoskopii -względne
- schorzenia internistyczne
- ciąża >12 tc
- duże guzy
- otyłość
- przebyte wcześniej operacje j. brzusznej
- podeszły wiek
- zap. otrzewnej miednicy mniejszej
laparoskopia p/wsk bezwzględne
- brak zgody
- rozlane zapalenie otrzewnej (=> laparotomia)
- zaburz. krzepnięcia nasilone
- stan po rozległych operacjach onkologicznych żoł i jelit
endometrioza df
rozrost bł śluz macicy (kom. gruczołowych i zrębu) poza jamą macicy
teorie powstania endometriozy
- Sampson - teoria transplantacji
- Waldeyer - metaplazji
- Levande i Norman- indukcji
- TIAR= teoria uszk i naprawy- Leyendecker i Kunz
- Dmowskiego- immunologiczna
adenomioza
endometriosis genitalis interna
ogniska głęboko w bł. mm macicy
endometriosis genitalis externa
w tk narz. poza mm macicy
endometriosis extragenitalis
poza narządami płciowymi
najczęstszy wiek endometriozy
25-30rż (raczej nie po menopauzie)
klasyfikacja endometriozy wg AFS- ile stopni
4 (1 najlepszy, 4 najgorszy)
obj endometriozy
- ból w miednicy mniejszej nasilający się przed miesiączką
- zaburzenia cyklu (dysmenorhoea- bolesne miesiączki)
- dyspaurenia
- problemy Z ZAJŚCIEM w ciążę, może też być niepłodnosć przez zrosty
- ból przy defekacji (postać jelitowa)
- plamienia kontaktowe (lokalizacja szyjkowa)
- krwiomocz (postać pęcherzowa)
- nadmierne krw. miesięczne (adenomyosis)
czynniki ryzyka ciąży ektopowej
- ciąża ektopowa w wywiadzie
- PID
- operacja w miednicy mniejszej
- lecz. niepłodności technikami wspomaganego rozrodu
- dietylostilbestrol (DES)
- wkładka wewnątrzmaciczna
- endometrioza
endometrioza- powikłania w czasie ciąży
- ciąża ektopowa
- łożysko przodujące, przedwczesne oddzielenie łożyska, poród przedwczesny
- CC 2x częściej
- endometrioza w bliźnie po CC
diagnostyka endometriozy
- laparoskopia lub laparotomia zwiadowcza + potwierdzenie his pat
- bad gin
- USG (ok w ocenie torbieli endometrialnej jajnika)
- MR (jedyna metoda w ocenie adenomyosis)
leczenie endometriozy zachowawcze
K, u których dolegliwości nawróciły po chirurgii lub którym nie zależy na płodności
- gestageny, progestageny, estrogeny+progestageny (dienogest, linestrenol) - 1rzut
- leki hamujące wydzielanie gonadotropin lub analogi GnRH (gonadoliberyny) np. goserelina, danazol
- wkładka wewnątrzmaciczna z lewonogestrelem
- inh. aromatazy
- selektywne modulatory rec. progesteronu
- NLPZ
leczenie endometriozy chirurgiczne- wskazania
- torbiel > lub = 3 cm
- niepłodność
- głęboko naciekająca endometrioza
- z. bólowy miednicy mniejszej
- brak poprawy po farmakologii lub p/wsk do niej
metody leczenia chirurgicznego endometriozy
- laparoskopia (preferowana)
- laparotomia
- z dostępu pochwowego
- techniki łączone
leczenie chirurgiczne endometriozy zachowawcze
=oszczędzające
- gdy K chce zajść w ciążę
- uwolnienie zrostów, wycięcie ognisk endometriozy, usunięcie torbieli endometrialnych
leczenie chirurgiczne endometriozy radykalne
- gdy K nie planuje ciąży lub gdy nieskuteczne lecz farmakologiczne
- obustronne usunięcie macicy z przydatkami
Skala Ferrimana-Gallweya
skala oceny owłosienia ciała u kobiet przed przekwitaniem stosowana w diagnostyce hirsutyzmu
w PL >8 pkt= hirsutyzm.
jak dopamina wpływa na PRL?
DOPAMINA HAMUJE PROLAKTYNĘ
kabergolina, bromokryptyna => (+) dopamina => (-)PRL
metoklopramid, haloperidol, amitryptylina, alfa-metyldopa, cymetydyna, ranitydyna => (-)dopamina => (+)PRL
co pobudza wydzielanie PRL
- sen, stres, wysiłek fiz
- TRH, TSH (niedoczynność pierwotna tarczycy)
- metoklopramid, estrogeny
- stymulacja brodawek sutkowych
wzrost PRL- skutki
hipogonadyzm HIPOgonadotropowy (zwrotnie hamuje pulsacyjne wydzielania GnRH)
jak działa progesteron na cukier?
działa antyinsulinowo => wzrost glc we krwi (działanie DIABETOGENNE)
klomifen- co robi?
konkurencyjnie łączy się z rec. estrogenowymi w przysadce => niweluje działanie estrogenów => brak ujemnego sprzężenia zwrotnego => wzrost wydzielania gonadotropin (FSH, LH)
test z klomifenem- wyniki
NORMA: klomifen=> wzrost st. LH, FSH => wzrost produkcji hormonów jajnikowych => owulacja
ZABURZ. CZYNN. PRZYSADKI/PODWZGÓRZA: klomifen => brak wzrostu LH, FSH = niedobór gonadotropin
klomifen- zastosowanie
- test z klomifenem w diagnostyce przyczyn braku owulacji i czynności przysadki (rozróżnianie przyczyn przysadkowych i jajnikowych?)
- zastosowanie w wywołaniu owulacji u K z zaburzeniami owulacji i działającą przysadką, w tym w PCOS
test pobudzenia wydzielania gonadotropin po podaniu gonadoliberyny (GnRH)- cel
- ocena wydolności osi podwzgórze - przysadka - gonady
2. diagnostyka hipogonadyzmu hipogonadotropowego i zaburzeń pokwitania
test pobudzenia wydzielania gonadotropin po podaniu gonadoliberyny (GnRH)- przebieg
a) prawidłowe wydzielanie gonadotropin: 3-8x wzrost LH i 3-4x wzrost FSH = przyczyna podwzgórzowa
b) brak odpowiedzi na GnRH= zniszczenie przysadki lub jej brak
c) osłabiona odpowiedź => zaburzenia f. uk. podwzgórzowo-przysadk. oraz po leczeniu guzów przysadki (operacje, RTH)
d) nadmierne pobudzenie, zwłaszcza LH >8x wzrost => PCOS
progesteron- wpływ na macicę
rozpulchnienie i przekrwienie, mniej skurczów
estrogeny wpływ na macicę
stymulacja proliferacji bł. śluzowej i przygotowanie do działania progesteronu
próba progesteronowa- diagnostyka czego?
pierwotnego i wtórnego braku miesiączki
próba progesteronowa- przebieg
- przez 3 dni podawać progesteron
- odstaw progesteron
- czy jest krwawienie z odstawienia?
a) tak => st. estrogenu jest ok, bł. śluzowa macicy ma ok odp i narządy płciowe są drożne => przyczyną braku miesiączki jest anowulacja, brak ciałka żółtego, brak progesteronu
b) nie => brak estrogenu (menopauza?), brak macicy, wada obstrukcyjna narządu rodnego (przegroda pochwy?), ciąża => brak menstruacji nie ma związku z progesteronem => wyklucz ciążę, wykonaj test estrogenowo-progestagenowa
test E=?
próba estrogenowo- progestagenowa
próba estrogenowo- progestagenowa przebieg
- przez 21 dni preparat dwufazowy (I- estrogen, II- estrogen+progestagen)
- odstaw
- obserwuj, czy krwawi
a) krwawi => przyczyna braku krwawienia nie jest maciczna => przyczyną może być niewydolność jajników lub patologia linii podwzgórze-przysadka => dalsze postępowanie to ocena FSH
b) nie krwawi => zapewne maciczna przyczyna (np. brak macicy, z. Ashermana) => wykonaj histeroskopię, histerosalpingografię
test z TRH (tyreoliberyną)- zastosowanie
diagnostyka hiperPRL
przebieg testu z TRH
- podajesz TRH
- mierzysz PRL
a) wzrost >2x => czynnościowa przyczyna PRL
b) wzrost <2x lub brak reakcji => prolactinoma
test estrogenowo- progestagenowy- zastosowanie
diagnostyka pierwotnego i wtórnego braku miesiączki po wykluczeniu ciąży i po uzyskaniu (-)wyniku próby progesteronowej
metoklopramid - jakie rec
(-) D2 (dopaminowe) => wzrost PRL
test z metoklopramidem- zastosowanie
różnicowanie czynnościowej hiperPRL i organicznych przyczyn (prolactinomy)
test z metoklopramidem- przebieg
- oznaczenie PRL na czczo przed testem
- podanie metklopramidu
- pomiar po 60 i 120 min
- wynik:
a) 10-12x wzrost PRL => hiperPRL czynnościowa
b) brak odp => gruczolak, uszkodzenie podwzgórza
skrócenie fazy lutealnej- przyczyna
niewydolność ciałka żółtego
najczęstsze przyczyny pierwotnego braku miesiączki
- dysgenezja gonad
- hipoplazja jajników
- niewydolność podwzgórza (anorexia)
- z. Rokitanskiego-kustnera
najczęstsze przyczyny wtórnego braku miesiączki
- ciąża
- zaburzenia czynności podwzgórzowo-przysadkowe
- stres, wysiłek fiz, zaburzenia odżywiania, z. Sheehana, guzy OUN, leki psychotropowe - hiperPRL (i niedoczynność tarczycy która ją powoduje)
- zaburz. czynn. jajników (PCOS, hypoplazja jajników)
z. Sheehana- częsty?
rzadki, najrzadsza przyczyna wtórnego braku miesiączki
hypermennorhoea
> 100ml
adenomioza, wkładka domaciczna
hypomenorhoea
<30 ml
menorrhagia
heavy menstrual bleeding miesiączka krwotoczna b. obfita przedłuża się >7 dni W TERMINIE MIESIĄCZKI
Metrorrhagia
intermenstrual bleeding
obfite
nieregularne, niecykliczne, poza terminem miesiączki
menometrorrhagia
acykliczne, w terminie miesiączki i poza terminem
obfite i przedłużające się
często brak owulacji
dysmenorrhea
algomeorrhea; bolesne
zaburzenia miesiączkowania -schemat diagnostyki
- wyklucz ciążę
- PRL
- próba progesteronowa
- próba estrogenowo- progesteronowa
- FSH
hypogonadyzm hipogonadotropowy- przyczyny
wrodz: z. Kallmanna
nabyta: z. Sheehana
pierwotna niewydolność jajników- jakie choroby
z. Turnera
POF= przedwczesne wygadanie czynn. jajników
dysgenezja gonad
wady i nabyte uszk macicy
z. Ashermana
Z. mayera- rokitanskiego- kustera- hausera
LH, FSH iestrogeny w normie
leczenie czynnościowej hiperprolaktynemii
agoniści dopaminy - bromokryptyna, chinagolid, kabergolina
AMH
hormon antymullerowski
kom Sertolego
powodują regresję przewodów mullera (przyśródnerczowych)
kom Leydiga
wydzielają testosteron
pobudzają rozwój przewodów Wolffa= śródnerczowych=> rozój najądrzy, pęch, nasiennych, nasieniowodów
SRY
na chrom Y=> rozwój jąder
brak SRY => brak jąder => brak komórek Leydiga=> brak testosteronu=> zanik przewodów wolffa i rozwój jajników
brak jąder => brak kom. Sertolego => brak AMH => rozwój przewodów Mullera => rozwój macicy, jajowodów, 1/3 górnej pochwy
najczestsza przyczyna obojnactwa rzekomego żeńskiego
46XX + wrodzony przerost nadnerczy (zadziałanie testosteronu po 13 tc)
hipogonadyzm hipogonadotropowy- choroby
z. kallmanna
z. pradera-williego
niedożywienie
hiperPRL
z. Sheehana
z. pustego siodła
gruczolaki przysadki
zmiany po operacjach i RTH
objawy hiperprolaktynemii
pierwotny, wtórny brak miesiączki nieregularne, skąpe lub b. obfite miesiączki spadek libido, dyspaurenia cykle bezowulacyjne, niepłodność mlekotok hirsutyzm i obj. hiperandrogenizacji obj hipoestrogenizmu
A u M ginekomastia i niepłodność
powyżej jakiej PRL zrobimy MR przysadki
> 6,75 nmol/l
wymiary i postępowanie w prolactinoma
> 1 cm makroprolactinoma, <1 cm mikro
leczenie z wyboru- agoniści dopaminy
jak obj. uciskowe lub >1cm to operacja
zespół turnera- objawy
45X pierwotny brak miesiączki brak wtórnych cech płc niskorosłość płetwiasta szyja szerokie brodawki sutkowe niska linia schodzenia owłosienia HIPOGONADYZM HIPERGONADOTROPOWY, BO WRODZONE USZK. JAJNIKÓW nerka podkowiasta, koarktacja aorty, niedoczynność tarczycy
z. Turnera- leczenie
hormon wzrostu
terapia estrogenowo- progesteronowa
zespół Swyera
46XY
zaburzenie rozwoju jąder
wzrost ryzyka neo zarodkowych => gonadektomia <20rż
narządy płc żeńskie, brak ich rozwoju (infantylizacja płciowa) i ich hiperandrogenizacja (przerost łechtaczki)
pierwotny brak miesiączki
hirsutyzm
wzrost ok
jakie guzy jajnika wydzielają androgeny
jądrzak (androblastoma) Sertolioma Leydigioma gonadoblastoma otoczkowiak (thecoma)
krysteria rotterdamskie do czego
PCOS
kryteria rotterdamskie opisz
2 z 3 potrzebne do rozpoznania
1. kliniczne i/lub biochem wykładniki hiperandrogenizmu
2. oligo/anowulacja
3. policystyczne jajniki w USG (min 12 pęcherzyków 2-9mm, Vjajnika >10ml); obj sznura pereł
najpierw wyklucz inne przyczyny hiperandr!
PCOS zwiększa ryzyko
poronień DM2 hiperlipidemii (wzrost TG, wzrost LDL, spadek HDL) ChSN raka endometrium
hormony w PCOS
wzrost: LH (stymulacja kom. tekalnych i wzrost testosteronu), estrogen, fT4
spadek: SHBG => wzrost wolnego testosteronu
FSH
leczenie PCOS
2-skł tabl antykoncepcyjna (przy p/wsk można solo progesteron), metformina, spironolakton (antyandrogenny, można jak się K nie stara o ciążę)
progestageny o dział antyandrog.
octan cyproteronu
dienogest
drospirenon
indukcja owulacji w PCOS
cytrynian klomifenu
jak niepowodzenie to gonadotropiny i analogi GnRH
w PCOS pęcherzyki jajnikowe są w fazie
antralnej
najczęstszy wśród guzów gonadalnych jajnik
ziarniszczak (z kom zirnistych -> estrogeny i tekalnych -> estrogeny)
najczęstszy guz hormonalnie czynny jajnika
jądrzak (androblastoma z kom Sertolego -> estrogeny, Leydiga -> androgeny)
najrzadszy guz jajnika hormonalnie czynny
otoczkowiak (thecoma)
mięśniak podśluzówkowy- krawienie z dróg rodnych?
tak
mięśniak podsurowicówkowy- krwaiwenie z dróg rodnych?
nie
przyczyny krw z dróg rodnych po menopauzie
rak endometrium polip szyjki rak szyjki hormonalnie czynne guzy jajnika mięśniak podśluzówkowy
wsakazania do stosowania HTZ
nasilone obj z. klimakterycznego
zmiany zanikowe w uk moczowo-płc (po lub dopochw)
POF (do czasu wieku menopauzy)
p/wsk bezwzgl do HTZ
- ChZZ żylna lub tt (obecna lub przebyta)
- rak sutka (obecny lub przebyty)
- rak endometrium
- NW
- krw o nieznanej etiologii
- neo zależne od progestagenów np. oponiak
p/wsk wzgl do HTZ
- wrodzone zaburzenia przemiany tłuszczowej
- endometrioza
- kamica DŻ
- ch. z drg
- przebyta żółtaczka cholestatyczna zw z ciążą lub ze stosowaniem estrogenów
- porfiria skórna późna
biopsja endometrium ile mm
bierze HTZ > lub = 8 mm
nie bierze HTZ > lub = 4 mm
wskaźnik Pearla
l. ciąż/ 100 K stosujących metodę przez 1 rok
najniższy wskaźnik pearla
dwuskładnikowa tabl antykoncepcyjna
metoda billingsów
metoda śluzowa - ocena śluzu szyjkowego
antykoncepcja 2 skł a raki
spadek ryzyka raka endometrium i jajnika, wzrost ryzyka raka szyjki macicy
p/wsk bezwzgl do antykoncepcji 2 skł
- zakrzepica aktywna tt lub żż
- ChNS lub dusznica bolesna
- NT
- krwotoki mózgowe w przeszłości
- migreny leczone ergotaminą
- większość wad zastawkowych serca
- akt. zaburzenia f wątroby
- żółtaczka cholestatyczna w przeszłości
- neo estrogenozależne
- ciąża
- krw z dr. rodnych o nieznanej etiologii
- palenie >35 rż
- znaczne hipercholesterolemia i hiper TG
minipill
progesteron
K KP od 6 tyg po porodzie
oraz przy p/wsk do 2skł
palaczki
rezerwa jajnikowa- jak badać
hormon antymullerowski (AMH)
leczenie niepłodności jajowodowej
IVF z ET (in vitro fertilization- embryo transfer)
kiedy operować mięśniaka
jak ma >7 cm lub deformuje macicę
IUI
inseminacja domaciczna;
- przy szyjkowym czynniku niepłodności
- przy nieprawidłowych wartościach nasienia
- przy zaburzeniach ejakulacji
- niepłodności idiopat.
- p/c w śluzie szyjkowym/ pł nasiennym
azoospermia
brak plemników w próbce
oligozoospermia
<15mln/ml
astenozoospermia
ruchliwe plemniki <32 %
teratozoospermia
prawidłowe morfologicznie plemniki <4%
prawidłowy ejakulat
min 1,5ml pH 7,2-7,8 (8,5) min 15mln/ml l. plemników >39mln >32% ruchu typu A (szybki postępowy) i B (wolno postępowy) morfologicznie ok >4% >58% żywych plemników
czynnik męski niepłodności
IVF z ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection)
IVF - ET -wsk
- niedrożność jajowodów
- zrosty okołoprzydatkowe
- niepłodność idiopat.
- wielokrotne nieskuteczne inseminacie IUI
- endometrioza
- PCOS
- niepłodność imm
- wady gen
ART
techniki wspomaganego rozrodu
leki używane w ChSN w ciąży które są bezpieczne
- aspiryna
- azotany
- heparyna
- beta blokery
- opioidy
który tc poród DKDO
37-38 tc
który tc JKDO
36-37 tc
który tc JKJO
32-34 tc bezwzględnie CC
manewr McRobertsa
1 el postępowania w dystocji barkowej
w postacji lekkiej skuteczność 90%
test połączony
=test zintegrowany
- podwójny (bHCG + PAPP-A)
- wywiad
- NT (przezierność karkowa)
- FHR = fetal HR = tętno płodu
- duże anomalie
nowotwór gonadalny
wywodzi się ze sznurów płciowych i podścieliska jajnika; zwykle łagodne
wymień neo gonadalne
- ziarniszczak=folliculoma=granulosa cell tumor (estrogeny, inhibina) 30% zł, 70% łagodne
- otoczkowiak=thecoma (estrogeny; większość łagodna)
- włókniak (nieakt hormon)
- guzy z kom gonady męskiej (jądrzak, sertolioma, leydigoma)
- gynandroblastoma
czym są neo germinalne
wywodzą się z pierw. niezróżnicowanych kom płc; często zł
czym się cechują neo germinalne
najczęstsze neo jajnika u dziewczynek i nastolatek
szybko rosną
wrażliwe na CHT
mogą się znajdować poza jajnikiem
wymień neo germinalne
- potworniak
a) dojrzały= torbiel skórzasta- niezł, z 3listków zarodkowych
b) niedojrzały- zł, jednostronny, może wydzielać estrogeny
c) monodermalny- z kom. tarczycy= wole jajnikowe= struma ovarii- mogą być obj nadczynności tarczycy - rozrodczak (dysgerminoma)- najczęściej rozpoznawany neo zł jajnika u k w ciąży; ldh
- rak pęcherzyka żółtkowego= yolk sac tumor
- rak zarodkowy
- choriocarcinoma
- nowotwory mieszane germinalne
- wielozarodkowiak