Prostaatkanker

Question 1

Wat doet de prostaat?

Answer 1

Eiwit (PSA) maakt ejactulaat meer vloeibaar

Question 2

Waar zit prostaat?

Answer 2

Prostaat zit tussen de blaas en plasbuis.
- Apex: urethrazijde van de prostaat
- Basis: blaaszijde van de prostaat

Question 3

Top 3 prostaat aandoeningen

Answer 3

• Benigne prostaat hyperplasie
• Prostatitis
• Prostaatcarcinoom: geeft zelden klachten
  Kunnen alle 3 wel verhoging van PSA geven.

Question 4

Hoe wordt prostaatca ontdekt?

Answer 4

• <10% symptomatisch
• Helft bij toeval: mictieklachten
• Helft door screening/checkups
  De kans dat iemand prostaatkanker heeft in procenten, is de leeftijd -10.

Question 5

Screening

Answer 5

• Eerder ontdekken = eerder patient
• Eerder behandelen = eerder en langer bijwerkingen
• Niet-agressieve pca zullen vrijwel nooit klachten gaan geven
• Agressieve pca komen best vaak terug ondanks behandeling
• En toch is de kans op genezing groter als je behandelt in een beperkter ziektestadium!

Question 6

Hoe spoor je prostaatca op?

Answer 6

• PSA meten in bloed.
• Rectaal toucher: voelen aan prostaat, voor patiënt minder prettig
• Transrectale echo: als iemand een grotere PSA heeft mag PSA ook hoger zijn. We willen dus ook volume van prostaat weten
• Prostaatbiopten: om diagnose kanker te stellen. Indicaties zijn:
  o Kans op PCA 12,5-20%
  o Kans op agressieve tumor 4-7%

Question 7

Stadiërende scans

Answer 7

• Laag risico: geen aanvullende scans, te kleine kans metastasen
• Verhoogde kans op metastasen bij:
  o PSA > 20
  o Gleason >4+3
  o Stadium T3 of hoger
• Intraductale of cribriforme groei
• Op basis van een rekenmodel/nomogram

Question 8

traditionele scans voor aantonen/uitsluiten meta’s

Answer 8

• Botscan
• CT thorax, abdomen
• MRI (bij verdenking neurogene schade, bijv. dreigende dwarslaesie)

Question 9

Welke scan sinds 2020 meest toegepast bij nieuwe diagnose high risk pca?

Answer 9

PSMA PET CT, ook bij recidief wordt deze gebruikt

Question 10

Wanneer is prostaatanalyse zinvol?

Answer 10

alleen als lange termijn strategie

Question 11

Moet je behandelen?

Answer 11

Uitstel van behandeling geeft stress, maar alle behandelingen geven bijwerkingen.
- Erectiele dysfunctie (impotentie)
- Stress incontinentie
- Urgeklachten
- Radiatie procitis/cystitis
- Fistels
- Mortaliteit

Question 12

watchful waiting

Answer 12

geen curatieve behandeling, uitstel van palliatie

Question 13

actieve surveillance

Answer 13

uitstel van curatieve behandeling tot progressie
o Gleason 3+3/3+4
o PSA <15
o T1-T2

Question 14

Curatieve opties

Answer 14

• Radiotherapie
  o External beam (EBRT, VMAT, MRI-Linac)
   T3 of Gleason 8 of hoger: met hormoontherapie
  o Brachytherapie (LDR jodium zaadjes, HDR Iridium)
  o Stereotactie (cyberknife)
• Radicale prostatectomie
  o Open chirurgie
  o Laparoscopisch (robot)
• Andere fysische methoden
  o HIFU (high intensity focal ultrasonography)
  o Cryotherapie
  o Protonen
  o IRE

Question 15

uitwendige bestraling

Answer 15

Traditioneel 39x!
- 2015: hyprostudie 19x
- 2020: soms 7x
Hoeft nu minder, omdat het preciezer is
Bij high risk: combinatie met tijdelijke hormoontherapie (ADT).

Question 16

Inwendige bestraling

Answer 16

• BrachyLDR: jodium
• brachyHDR: iridium
  iridium heeft voorkeur, want dosis kan nog aangepast worden

Question 17

stap 1 van palliatie

Answer 17

ADT
- chemische castratie: anti-androgenen, LHRH agonist/antagonist
- operatieve castratie

Question 18

ADT

Answer 18

androgeen deprivate therapie

Question 19

ADT werking

Answer 19

palliatief;
- Uitschakelen testosteron remt de tumor
- Werkt gemiddeld 18 maanden (hoe lager Gleason, hoe langer)
- Echter veel bijwerkingen
- Ietsjes langer leven bij vroege start
- Symptomatische metastasen: klachten zullen verdwijnen

Question 20

Chemo-hormonale therapie

Answer 20

bij veel metastasen; Docetaxel 6 kuren direct na starten LHRH agonist. Bij veel botmetastasen (hoogvolume) en/of viscerale metastasen.
- 13-17 maanden OS benefit tov alleen ADT
- Alternatief: abiraterone + ADT

Question 21

castratieresistentie

Answer 21

PSA stijgt weer ondanks laag testosteron, 3 metingen, 25% toename. Mogelijkheden:
- Enzalutamide (anti-androgeen)
- Abiraterone (CYP17-remmer bijnier cascade cholesterol naar testosteron)
- Docetaxel

als dat uitwerkt: cabazitaxel, radium-223, olaparib, radioligand therapie

Question 22

Gleason score

Answer 22

Twee getallen, eerste geeft het meest voorkomende groeipatroon aan, met het 2e getal wordt het andere groeipatroon aanegegeven die ook gezien wordt maar minder.

Question 23

Subcategorien vanaf Gleason 7

Answer 23

cribriforme groei en intraductale groei

Question 24

Voordelen PSA screening

Answer 24

vermindert de kans op sterfte, vermindert het risico op gemetastaseerde ziekte

Question 25

Risicofactoren voor agressieve tumoren

Answer 25

• Gleason score
• Hoogte PSA
• stadium T2, T3, T4
• aantal positieve biopten
• aantal milimeter tumor
• secundaire groeipatronen