Het X-chromosoom Flashcards
SRY mutaties/deleties (Swyer syndroom)
- Incidentie 1:30000
- 15-20% van de XY females
- Streak gonads
o Wel uterus en eileiders
o Verhoogd kankerrisico
o Rx hormoonbehandeling in de puberteit voor ontwikkeling menstruatie en secundaire geslachtskenmerken kunnen zwanger worden met eiceldonatie - De novo geërfd van een vader met mozaïek
- NB mutaties NR5A1 en DHH kunnen ook Swyer syndroom veroorzaken
SRY positief testiculair feminisatiesyndroom
- Incidentie 1:20000
- 80% van de XX males
- In principe de novo
- Fenotype
o Azoospermie
o Klein testesvolume, cryptorchidisme, hypospadie
o Soms ambigu genitaal
o Rx testosteron voor ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken en gynaecomastie preventie
o Korte gestalte - NB 20% SRY negatief oorzaak onbekend
Wat is G-banding?
In de gebieden waar het chromosoom GC rijker is, kleurt het aan
homozygoot
2 precies dezelfde allelen (gen bestaat uit 2 allelen). Je wordt homozygoot bijvoorbeeld bij consanguiniteit aan denken.
heterozygoot
2 verschillende allelen
compound heterozygoot
dat iemand op elk van beide allelen van een gen een verschillende mutatie heeft
hemizygoot
als er slechts één kopie van een chromosoom aanwezig is.
dubbel heterozygoot
een individu dat heterozygoot is voor twee verschillende genetische loci.
Dit betekent dat het op elk van deze loci twee verschillende allelen heeft (één van elke ouder).
X-linked recessieve aandoening
Alle dochters zijn draagster, alle zonen hebben het niet.
Duchenne symptomen
Manifestatie bij jongens tussen 18 mnd - 4e levensjaar
- laat lopen
- moeilijkheden bij opstaan van de grond
- vaak vallen
- moeilijkheden bij het beklimmen van trappen door spierzwakte
- pseudohypertrofie van de kuitspieren (opzwellen spierweefsel)
Complicaties Duchenne
- orthopedische vervormingen
- verlamming ademhalingsspieren
- hartstilstand
- mentale retardatie
- levensverwachting: 30 jr
Overerving Duchenne, X-linked recessief
bij moeder draagster: 50% van de dochters draagster, 50% van de zonen aangedaan
Waarom leidt het verschil in X-chromosomen tussen man en vrouw niet tot grote verschillen?
Een van de X-chromosomen kan uit en aan staan bij de vrouw. Per cel heeft een vrouw maar één X-chromosoom actief (net als bij de man), de ander wordt deïnactiveerd en vormt een zogenaamde Barr body = X-inactivatie of Lyonisatie.
Wanneer gebeurt X-inactivatie?
gebeurt in blastocyst stadium. Alle dochtercellen van die cellen hebben dezelfde X-inactivatie.
Wat is het X inactivatie centrum?
Hierin ligt een gen, dit RNA vormt een soort inactiverende coating en dit RNA is noodzakelijk voor de initiatie van de inactivatie, niet voor het in stand houden.
Pseudo-autosomaal
Aan beide tippen van het X-chromosoom zit een regio die aan de P-arm groot is, aan de Q arm kleiner. Die ontsnappen aan de X-activatie. Ze komen overeen met de tippen van het Y-chromosoom, daarom noem je ze pseudo-autosomaal. X en Y wisselen kleine stukjes met elkaar uit net als de autosomen.
Hoe werkt X-inactivatie bij meervoudige aneuploïdie?
Alle overtollige Xen worden geïnactiveerd, er zijn dan meerdere Barr bodies.
uiteinde van de korte arm van het X-chromosoom (Xp-ter) altijd actief
Inactivatie X-chromosomen
- random in blastocyst
- dochtercellen hebben zelfde activiteitenpatroon
- gecondenseerd X-chromosoom (Barr body): geen transcriptie, late replicatie
- uiteinde van de korte arm van het X-chromosoom (Xp-ter) blijft altijd actief
- in meiose zijn beide X-chromosomen actief
Hemofilie A
- 85% met hemofilie A –> stollingsfactor 8
X-linked recessief
Hemofilie B
- 15% stollingsfactor 9
X-linked recessief
Wat maakt een Turner een Turner?
Er is maar een pseudoautosomale regio. Dit levert het fenotype op.
Waardoor is er verschil in ernst hemofilie?
Verschillen (bij mannen) in ernstig, matig, mild komen door de ernst van de mutatie. Ernstig kan een grote deletie zijn, puntmutaties zorgen voor matig ernstig of mild.
Ernst binnen familie is vrijwel constant voor mannen
Klachten hemofilie vrouwen
Verschillen (bij mannen) in ernstig, matig, mild komen door de ernst van de mutatie. Ernstig kan een grote deletie zijn, puntmutaties zorgen voor matig ernstig of mild.
draagsters hemofilie A of B
- een dochter van een hemofiliepatient is draagster. Zij kunnen alle mogelijke waardes hebben
- een zus van een hemofiliepatient en een dochter van een draagster hebben beide 50% kans draagster te zijn
Bevalling als draagster hemofilie
jongen met hemofilie die komt kan hemofilie hebben, je moet misschien eerder keizersnede doen omdat je niet te hard aan het kind wil trekken. Vrouw kan ook stollingsproblemen hebben.
Wat wordt er gedaan als bekend is dat er een jongen komt bij draagsters van hemofilie?
Als bekend is dat er een jongen aankomt wordt er een DNA test gedaan bij de foetus. Als die jongen hemofilie heeft dan beval je in het hemofilie behandelcentrum. Als hij geen hemofilie heeft, maar moeder laag zit ook naar hemofiliebehandelcentrum.
Vrouwen draagster van Duchenne klachten
Vrouwen die draagster zijn kunnen een cardiomyopathie hebben en klachten hebben.
Een ongelijk verdeelde lyonisatie kan het klinische beeld bij vrouwen verergeren
Incontinentia pigmentie
Aandoening aan de huid, tanden en nagels
Is lethaal in de meeste mannen. Komt door een fout in het NEMO gen. Alle maternale cellen met mutatie in NEMO gen groeien over de kop en gaan dood.
Oorzaken mannelijke IP patienten
- Klinefelter syndroom (XXY)
- milde mutatie
- somatisch mozaicisme
gevaar voor kind van IP patient
Gevaar voor het kind ondanks dode cellen: in alle andere cellen is de foute X inactief, maar is wel aanwezig. Je kan hem dus wel doorgeven.
X-linked dominant, lethaal van mannen
50% van dochters aangedaan, geen zonen aangedaan, 25% van de miskramen.
Wat verwacht je van X-inactivatie als je in een van de Xen een deletie hebt waar 30 genen weg zijn?
Je verwacht dat de X met het gat uit gaat. Je krijgt een volledig verschoven X-inactivatie.
gebalanceerde translocatie
Normale X wordt geïnactiveerd
Ongebalanceerde translocatie
translocatie chromosoom wordt geïnactiveerd
