Cyclusstoornissen

Question 1

Mogelijkheden menstruatieprobleem

Answer 1

• hevige bloeding
• onregelmatigheid
• afwezigheid
• pijnlijk

Question 2

Oorzaken cyclusstoornis

Answer 2

Organisch of ten gevolg van:
* Uterus myomatosus (fibroids)
* Endometrium/cervix pathologie
* Stollingsafwijking
* Iatrogeen: (antistolling; IUD)
Regulatie
* Hormonaal (als de regelmaat eruit gaat is het vaak wel hormonaal)

Question 3

Cyclus anamnese

Answer 3

• Begin van de laatste menstruatie? Zwanger, niet zwanger, onlangs zwanger?
• Regelmaat: tijd tussen begin menses en 1e dag volgende
  o Menses in dagen/weken
  o Altijd zo geweest?
• Bij oligomenorroe of amenorroe: zijn er toch cyclische veranderingen merkbaar?
  o Mastodynie
  o Stemmingsschommelingen
  o Afscheiding mid-cyclisch

Ter uitbreiding cyclusanamnese:
* Leeftijd
* Cyclus anamnese
* Puberteit en ontwikkeling: menarche, Tanner stadia
* Lichaamsgewicht (verandering)
* Stress and exercise
* Hirsutisme/huidafwijkingen: hyperandrogenisme
* Medicatie, chronische ziekte (bijv. RA, Cushing, M. Crohn etc.), schildklierlijden, galactorroe, hoofdpijn, visusklachten
* Familieanamnese

Question 4

LO

Answer 4

• Anatomie en aanleg
  o Gynaecologisch onderzoek
  o Echoscopie genitalia interna
• Ontwikkeling en leeftijd
• Lichaamsgewicht
• Hirsutisme/huidafwijkingen

Question 5

Wat is een normale menstruatiecyclus?

Answer 5

• 1e dag – 1e dag: 25-35 dgn
• Menses: max. 80-150 mL, duur 3-6 dagen
• NB. Veranderingen vanuit persoonlijk perspectief!

Question 6

oligomenorroe

Answer 6

onregelmatig en minder frequente menstruaties

Question 7

amenorroe

Answer 7

afwezigheid van menstruaties (>4 mnd)

Question 8

hevig menstrueel bloedverlies

Answer 8

regelmatige, maar langdurige en overvloedige menses, tot Hb ondermijnend

Question 9

metrorrhagie

Answer 9

bloedingen zonder cycluspatroon herkenbaar

Question 10

anovulatie

Answer 10

afwezigheid van ovulatie

Question 11

dysmenorrhoea

Answer 11

pijnlijke menstruatie

Question 12

Hoe kan je ovulatie testen?

Answer 12

Dit kan je meten met LH in het bloed. Je moet wel meten wanneer je het gaat meten, want piek is maar een dag (een hele week meten). Als progesteron stijgt, weet je zeker dat een corpus luteum er zit. Alleen als er een geel lichaam is, is er progesteron in redelijke hoeveelheden. Je weet dan zeker dat er een ovulatie is geweest.

Question 13

amenorroe, secundair

Answer 13

na 4-6 maanden aanleiding voor verder onderzoek

Question 14

amenorroe, primair; wanneer verder onderzoek?

Answer 14

• Uitblijven menarche na 14 jaar bij afwezigheid van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken
• Uitblijven menarche op 16e jaar bij aanwezigheid van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken

Question 15

WHO1

Answer 15

FSH en LH laag, oestradiol laag

bij 10%

Question 16

WHO2

Answer 16

FSH normaal, LH normaal/hoog, oestradiol normaal

bij 80% (niks afwijkends gevonden)

Question 17

WHO3

Answer 17

LH en FSH hoog, oestradiol laag

bij 10% (overgang ook)

Question 18

Hyperprolactinemie

Answer 18

frequent voorkomende oorzaak van amenorrhoe en anovulatie (7,5%).

Hoewel niet groot aandeel in cyclusafwijkingen zijn schildklierafwijkingen eenvoudig op te sporen en te behandelen.

Herstel van zowel hyperprolactinemie, als schildklierfunctie leidt vrijwel altijd tot cyclusherstel en ovulatie.

Question 19

Wat moet je uitsluiten bij een WHO2

Answer 19

• Hyperprolactinemie
• Hypo/hyperthyroidisme
• Cushing syndroom
• Androgen secreting neoplasma

Question 20

Wat prik je altijd in lab bij cyclusstoornissen?

Answer 20

FSH, LH, oestradiol (prolactine)

Op indicatie: androgenen, steroiden (bijnier), SHBG, TSH/fT4

Question 21

verschijnselen WHO1

Answer 21

amenorrhoe (meestal secundair, of primair)

Question 22

oorzakelijke factoren WHO1

Answer 22

• Hypothalamus-aanleg/anatomisch: trauma, tumor, Kallmann-syndroom
• Hypothalame functiestoornis: idiopathisch, stress, eetstoornissen, extreme fysieke belasting, gewichtsreductie
• Hypofyse functiestoornis: aanleg, tumor

Question 23

short term gevolgen WHO1

Answer 23

infertiliteit/anovulatie

Question 24

long term gevolgen WHO1

Answer 24

osteoporose, cardiovascular complications

Question 25

behandelen WHO1

Answer 25

• Je wilt dus de cyclus herstellen met hormoon substitutie, preventie van osteoporose.
• Als de oorzaak stress of een eetstoornis is psychiater/psycholoog.
• Fertiliteit: herstel ovulatie met GnRH of gonadotrofines

Question 26

WHO2 verschijnselen

Answer 26

• Oligo of amenorrhoe
• Overgewicht
• Hyperandrogenisme: hirsutisme, acne, virilisatie
• PCOS

Question 27

oorzakelijke factoren WHO2

Answer 27

• Multifactorieel
• (familiair, genetisch)

Question 28

short term gevolgen WHO2

Answer 28

• Subfertiliteit, anovulatie
• Hyperandrogenisme

Question 29

long term gevolgen WHO2

Answer 29

• Type 2 diabetes
• Endometrium carcinoom
• Cardiovasculaire aandoeningen
• Depressiviteit

Question 30

behandeling WHO2

Answer 30

• Overgewicht reduceren (life style modification) voor preventive DM; hart en vaatziekten (metformine, statine)
• Cyclus herstel (OAC); vermindering hirsutisme, preventie endometriumcarcinoom (OAC, progestagenen of prog-IUD)
• Borstkanker risico?
• Fertiliteit: ovulatie inductie middels gonadotrofinen, oestradiol-receptor modulatie (Clomifeencitraat)

Question 31

WHO3 verschijnselen

Answer 31

amenorrhoe

Question 32

WHO3 oorzakelijke factoren

Answer 32

• Natuurlijke veroudering
• Turner syndroom
• Iatrogeen (bestraling, chemotherapie
• (inactivating FSHR gene mutations; aromatase deficiency; galactosemia)

Question 33

short term WHO3

Answer 33

infertiliteit, anovulatie

Question 34

long term WHO3

Answer 34

• Osteoporose
• Bijnier insufficientie
• Cardiovasculaire complicaties

Question 35

behandelen WHO3

Answer 35

• Hormoonsubstitutie therapie, evt OAC
• Preventive osteoporose: mn in jonge vrouwen die nog geen peak bone denisty hebben
• Beperk osteoporose met: oestradiol, biphosphonates, life style
• Fertiliteit: IVF/eiceldonatie

Question 36

hyperprolactinemie

Answer 36

• Hyperprolactinemie is in 5-30% de oorzaak van oligoamenorroe
• Op zichzelf heeft hyperprolactinemie geen gezondheidsrisico
• Meestal (75-90%) microadenoom (benigne)
• Maar kan ook macroadenoom zijn met serieuze consequenties
• DUS: serumprolactine altijd bepalen bij cyclusstoornissen

Question 37

theorie hyperprolactinemie

Answer 37

• Hypofysair prolactine wordt gereguleerd door dopamine uit hypothalamus en vice versa
• Dopamine beinvloed negatief GnRH afgifte
• Hyperprolactinemie gaat samen met verstoring (verlaging) GnRH pulsatiliteit, via verhoogde dopamine activiteit in hypothalamus

Question 38

klachten hyperprolactinemie

Answer 38

• Verhoogde prolactine: luteale fase verstoring door verstoorde preovulaire follikelontwikkeling, cyclusverstoing en hypooestrogenemie
• Oestrogene derving verschijnselen zoals vagina epitheel atrofie; dyspareunie, oesteoporose
• Niet altijd galactorroe; want fvaak is er te lage oestrogeen.
• Tepeluitvloed: waterig, beiderzijds, spontaan of bij milde compressie.
• Gezichtsveld: laterale velden beperkt, kijken met CT of MRI

Question 39

therapie prolactinemie

Answer 39

dopamine agonisten: Parlodel, Norprolac, Dostinex  herstel ovariele functie binnen enkele weken

Question 40

Waarvan is sprake bij een organische oorzaak

Answer 40

variatie in de hoeveelheid bloedverlies

Question 41

Waarvan is sprake bij een regulatoire oorzaak

Answer 41

variatie in de cyclusduur