Cyclusstoornissen Flashcards
Mogelijkheden menstruatieprobleem
- hevige bloeding
- onregelmatigheid
- afwezigheid
- pijnlijk
Oorzaken cyclusstoornis
Organisch of ten gevolg van:
* Uterus myomatosus (fibroids)
* Endometrium/cervix pathologie
* Stollingsafwijking
* Iatrogeen: (antistolling; IUD)
Regulatie
* Hormonaal (als de regelmaat eruit gaat is het vaak wel hormonaal)
Cyclus anamnese
- Begin van de laatste menstruatie? Zwanger, niet zwanger, onlangs zwanger?
- Regelmaat: tijd tussen begin menses en 1e dag volgende
o Menses in dagen/weken
o Altijd zo geweest? - Bij oligomenorroe of amenorroe: zijn er toch cyclische veranderingen merkbaar?
o Mastodynie
o Stemmingsschommelingen
o Afscheiding mid-cyclisch
Ter uitbreiding cyclusanamnese:
* Leeftijd
* Cyclus anamnese
* Puberteit en ontwikkeling: menarche, Tanner stadia
* Lichaamsgewicht (verandering)
* Stress and exercise
* Hirsutisme/huidafwijkingen: hyperandrogenisme
* Medicatie, chronische ziekte (bijv. RA, Cushing, M. Crohn etc.), schildklierlijden, galactorroe, hoofdpijn, visusklachten
* Familieanamnese
LO
- Anatomie en aanleg
o Gynaecologisch onderzoek
o Echoscopie genitalia interna - Ontwikkeling en leeftijd
- Lichaamsgewicht
- Hirsutisme/huidafwijkingen
Wat is een normale menstruatiecyclus?
- 1e dag – 1e dag: 25-35 dgn
- Menses: max. 80-150 mL, duur 3-6 dagen
- NB. Veranderingen vanuit persoonlijk perspectief!
oligomenorroe
onregelmatig en minder frequente menstruaties
amenorroe
afwezigheid van menstruaties (>4 mnd)
hevig menstrueel bloedverlies
regelmatige, maar langdurige en overvloedige menses, tot Hb ondermijnend
metrorrhagie
bloedingen zonder cycluspatroon herkenbaar
anovulatie
afwezigheid van ovulatie
dysmenorrhoea
pijnlijke menstruatie
Hoe kan je ovulatie testen?
Dit kan je meten met LH in het bloed. Je moet wel meten wanneer je het gaat meten, want piek is maar een dag (een hele week meten). Als progesteron stijgt, weet je zeker dat een corpus luteum er zit. Alleen als er een geel lichaam is, is er progesteron in redelijke hoeveelheden. Je weet dan zeker dat er een ovulatie is geweest.
amenorroe, secundair
na 4-6 maanden aanleiding voor verder onderzoek
amenorroe, primair; wanneer verder onderzoek?
- Uitblijven menarche na 14 jaar bij afwezigheid van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken
- Uitblijven menarche op 16e jaar bij aanwezigheid van groei of ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken
WHO1
FSH en LH laag, oestradiol laag
bij 10%
WHO2
FSH normaal, LH normaal/hoog, oestradiol normaal
bij 80% (niks afwijkends gevonden)
WHO3
LH en FSH hoog, oestradiol laag
bij 10% (overgang ook)
Hyperprolactinemie
frequent voorkomende oorzaak van amenorrhoe en anovulatie (7,5%).
Hoewel niet groot aandeel in cyclusafwijkingen zijn schildklierafwijkingen eenvoudig op te sporen en te behandelen.
Herstel van zowel hyperprolactinemie, als schildklierfunctie leidt vrijwel altijd tot cyclusherstel en ovulatie.
Wat moet je uitsluiten bij een WHO2
- Hyperprolactinemie
- Hypo/hyperthyroidisme
- Cushing syndroom
- Androgen secreting neoplasma
Wat prik je altijd in lab bij cyclusstoornissen?
FSH, LH, oestradiol (prolactine)
Op indicatie: androgenen, steroiden (bijnier), SHBG, TSH/fT4
verschijnselen WHO1
amenorrhoe (meestal secundair, of primair)
oorzakelijke factoren WHO1
- Hypothalamus-aanleg/anatomisch: trauma, tumor, Kallmann-syndroom
- Hypothalame functiestoornis: idiopathisch, stress, eetstoornissen, extreme fysieke belasting, gewichtsreductie
- Hypofyse functiestoornis: aanleg, tumor
short term gevolgen WHO1
infertiliteit/anovulatie
long term gevolgen WHO1
osteoporose, cardiovascular complications
behandelen WHO1
- Je wilt dus de cyclus herstellen met hormoon substitutie, preventie van osteoporose.
- Als de oorzaak stress of een eetstoornis is psychiater/psycholoog.
- Fertiliteit: herstel ovulatie met GnRH of gonadotrofines
WHO2 verschijnselen
- Oligo of amenorrhoe
- Overgewicht
- Hyperandrogenisme: hirsutisme, acne, virilisatie
- PCOS
oorzakelijke factoren WHO2
- Multifactorieel
- (familiair, genetisch)
short term gevolgen WHO2
- Subfertiliteit, anovulatie
- Hyperandrogenisme
long term gevolgen WHO2
- Type 2 diabetes
- Endometrium carcinoom
- Cardiovasculaire aandoeningen
- Depressiviteit
behandeling WHO2
- Overgewicht reduceren (life style modification) voor preventive DM; hart en vaatziekten (metformine, statine)
- Cyclus herstel (OAC); vermindering hirsutisme, preventie endometriumcarcinoom (OAC, progestagenen of prog-IUD)
- Borstkanker risico?
- Fertiliteit: ovulatie inductie middels gonadotrofinen, oestradiol-receptor modulatie (Clomifeencitraat)
WHO3 verschijnselen
amenorrhoe
WHO3 oorzakelijke factoren
- Natuurlijke veroudering
- Turner syndroom
- Iatrogeen (bestraling, chemotherapie
- (inactivating FSHR gene mutations; aromatase deficiency; galactosemia)
short term WHO3
infertiliteit, anovulatie
long term WHO3
- Osteoporose
- Bijnier insufficientie
- Cardiovasculaire complicaties
behandelen WHO3
- Hormoonsubstitutie therapie, evt OAC
- Preventive osteoporose: mn in jonge vrouwen die nog geen peak bone denisty hebben
- Beperk osteoporose met: oestradiol, biphosphonates, life style
- Fertiliteit: IVF/eiceldonatie
hyperprolactinemie
- Hyperprolactinemie is in 5-30% de oorzaak van oligoamenorroe
- Op zichzelf heeft hyperprolactinemie geen gezondheidsrisico
- Meestal (75-90%) microadenoom (benigne)
- Maar kan ook macroadenoom zijn met serieuze consequenties
- DUS: serumprolactine altijd bepalen bij cyclusstoornissen
theorie hyperprolactinemie
- Hypofysair prolactine wordt gereguleerd door dopamine uit hypothalamus en vice versa
- Dopamine beinvloed negatief GnRH afgifte
- Hyperprolactinemie gaat samen met verstoring (verlaging) GnRH pulsatiliteit, via verhoogde dopamine activiteit in hypothalamus
klachten hyperprolactinemie
- Verhoogde prolactine: luteale fase verstoring door verstoorde preovulaire follikelontwikkeling, cyclusverstoing en hypooestrogenemie
- Oestrogene derving verschijnselen zoals vagina epitheel atrofie; dyspareunie, oesteoporose
- Niet altijd galactorroe; want fvaak is er te lage oestrogeen.
- Tepeluitvloed: waterig, beiderzijds, spontaan of bij milde compressie.
- Gezichtsveld: laterale velden beperkt, kijken met CT of MRI
therapie prolactinemie
dopamine agonisten: Parlodel, Norprolac, Dostinex herstel ovariele functie binnen enkele weken
Waarvan is sprake bij een organische oorzaak
variatie in de hoeveelheid bloedverlies
Waarvan is sprake bij een regulatoire oorzaak
variatie in de cyclusduur
