HC 1.5 Ethiek rond besmettelijke ziekten Flashcards
Waarom speelt ethiek vooral een rol bij besmettelijke ziekten? En op welke niveaus spelen de ethische kwesties zich af?
De meeste ziekten heb je in je eentje, een besmettelijke ziekte betrekt meteen andere personen. Ethische kwesties spelen een rol op verschillende niveaus (micro-, meso- en macro-niveau):
- Individueel, arts-patiëntrelatie
- Instelling, beroepsgroep (richtlijnen, protocollen)
- Landelijk, overheid (wet en regelgeving)
- Internationaal/globaal
Wat is de rol van het individu rondom besmettelijke ziekten?
Elke burger heeft een morele verantwoordelijkheid om andere niet te schaden. Maar hoe ver gaat eigen verantwoordelijkheid?
- Eerlijk zijn, solidariteit, verantwoordelijkheidsverdeling?
Wat is de rol van de arts rondom besmettelijke ziekten? Kijk ook naar het voorbeeld?
- Beroepsgeheim (besmettingsgevaar speelt ook een rol voor anderen, je kunt hierdoor je beroepsgeheim verbreken). Een aantal ziekten zijn meldingsplichtig daarvoor mag je je beroepsgeheim doorbreken. Beroep doen op conflict van plichten om het zelf tegen de partner te vertellen, als het niet lukt om de patiënt te overtuigen.
- Zorgplicht
o Doorwerken totdat blauwe plekken in het gezicht staan.
o Overlijden aan ebola.
o Hoe ver moet je daarin dus doorgaan?
Wat is de rol van de overheid omtrent besmettelijke ziekten?
- Preventieve maatregelen (verplichten)
- Schaarse middelen verdelen
De overheid heeft een wettelijke plicht om de publieke gezondheid te beschermen en te bevorderen. Dit staat ook vast in de artikel 22 Grondwet: “De overheid treft maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid”. Dit wordt verder uitgewerkt in de Wet publieke gezondheid.
Welk overheidsorgaan speelt vooral een rol bij de infectieziekten? En welke nog meer?
Het RIVM speelt een grote rol in het voorkomen en handhaven van infectieziekten. Naast het RIVM is de gezondheidsraad ook belangrijk. Die adviseert de regering over gezondheidsbeleid. De gezondheidsraad bestaat uit verschillende commissies. Er is één vaste commissie die beslist over vaccinaties (rijksoverheid vaccinatieprogramma). Tijdens de pandemie: was er een aparte commissie voor COVID-19 vaccinaties.
Waaraan wordt een vaccin beoordeeld voordat het op de markt komt?
Bij de vaccinaties wordt er ook gekeken naar de ethische principes. Punten voor een nieuw vaccin:
- Ernst en omvang ziektelast
- Effectiviteit
- Veiligheid
- Aanvaardbaarheid (proportionaliteit)
- Doelmatigheid / kosteneffectiviteit
- Urgentie
Hoe verhouden de vier ethische principes zich in de publieke gezondheidszorg?
- Weldoen: bevorderen van volksgezondheid, kwetsbaren beschermen, ziekte voorkomen.
- Niet-schaden: schade door maatregelen zoveel mogelijk voorkomen of beperken.
- Respect voor autonomie: keuzevrijheid, bewegingsvrijheid, lichamelijke integriteit
- Rechtvaardigheid: verdeling van schaarse middelen, ongelijkheden tegengaan.
Wie heeft er als eerste recht op het coronavaccin?
- Weldoen/volksgezondheid bevorderen. De doelstellingen van het vaccinatieprogramma waren:
1. Verminderen (ernstige) ziekte en sterfte > hiervoor is gekozen bij corona. Dit stond het dichtst bij het bevorderen van de volksgezondheid.
2. Terugdringen verspreiding SarsCov-2
3. Voorkomen maatschappelijke ontwrichting: politie, brandweer, zorg eerst - Utiliteit (zoveel mogelijk weldoen): maximaliseren gezondheidswinst.
o Zoveel mogelijk levens, zoveel mogelijk (gezonde) levensjaren?
o Ook niet-medische voordelen meewegen? - Rechtvaardigheid: meest kwetsbaren eerst, dit is volgens het egalitarisme (risico op besmetting, ernstige ziekte), opgelopen tijdens helpen van anderen (wederkerigheid).
Voorrang vaccinaties voor zorgpersoneel?
- Wederkerigheid: zij lopen risico door te zorgen voor anderen
- Veilige werkplek garanderen
- Besmetting van kwetsbare patiënten voorkomen
- De zorg in de lucht houden (utiliteit)
Wat waren de standpunten voor een boostervaccinatie? En wat waren de standpunten tegen?
- Geen booster geven in Westen totdat wereldwijd gevaccineerd is:
oUtiliteit: zoveel mogelijk levens redden wereldwijd
o Solidariteit
o Eigenbelang: mondiale zuiden als bron voor mutaties? - Wel booster geven aan de ‘eigen’ Westerse bevolking:
o Morele plicht om kwetsbare burgers te beschermen
o Noodzakelijk om volksgezondheid te beschermen - Ad-hoc vaccinatiebeleid of investeren in structurele verbetering van gezondheidszorgsystemen.
Wat is het gevolg van preventieve maatregelen door de overheid? En wat zijn daar voorbeelden van?
Overheidsmaatregelen te bescherming van de (volks)gezondheid perken individuele vrijheden in. Hoe ver mag of moet de overheid daarin gaan? Voorbeelden van preventieve maatregelen zijn: het dragen van een gordel en het niet meer mogen roken op openbare plekken.
Wat is het harm principle?
The only purpose for which power can be rightfully exercised over any member of a civilized community, against his will, is to prevent harm to others.
Wat is de ethiek omtrent preventieve overheidsmaatregelen?
- Bevorderen volksgezondheid (fysiek en mentaal) = collectief belang. Collectieve belang is breder dan gezondheid: ook economisch, sociaal welzijn.
- Maatregelen kunnen ook schaden: eenzaamheid, mentale problemen, financiële problemen, leerachterstanden, huiselijk geweld, …
- Respect voor autonomie: zelfbeschikkingsrecht, vrijheid, lichamelijke integriteit, privacy van burgers. Rechtvaardiging: paternalisme en/of schade aan anderen (harm principle).
- Rechtvaardigheid: non-discriminatie, gelijkheid bevorderen.
Wat waren de ethische vragen omtrent coronatoegangsbewijzen? En waarom zijn ze er uiteindleijk gekomen?
- Mag de overheid mensen vrijheidsbeperkingen opleggen op grond van hun gezondheidsstatus.
- Mag de overheid mensen die geen gevaar (meer) vormen voor de volksgezondheid, nog beperkingen op blijven leggen?
Rationale: vrijheidsbeperking op grond van het ‘harm principle’. Dus niet op grond van eigenbelang (paternalisme), maar belang van anderen/collectieve belang. En rechtvaardigheid: gelijke gevallen gelijk behandelen.
Wat waren de voorwaarden om coronatoegangsbewijzen te rechtvaardigen?
- Noodzakelijk, effectief
- Proportioneel
- Subsidiair
- Schadelijke effecten minimaliseren
- Niet discrimineren
- Gelijke toegankelijkheid
- Privacy voldoende beschermd
Wat is een interventieladder?
Interventieladder: Continuüm: van volledige vrijheid via drang naar dwang
