Sempatomimetikler Flashcards
efektör organları, adrenerjik reseptörler üzerinden direkt/indirekt olarak etkileyen ve sempatik sinir stimülasyonu sonucunda bu organlarda oluşan etkileri taklit eden ilaçlar
sempatomimetik ilaçlar
genellikle hem alfa hem de beta adrenerjik reseptörleri aktive ederler
fakat ilaçların bu iki reseptör türüne karşı afinitesi az veya çok farklı derecededir
sempatomimetiklerde oluşan etkinin türü ve derecesi başlıca 2 faktöre bağlıdır
1- ilacın alfa1, alfa2, beta1, beta2 ve beta3 reseptörlere karşı afinitesi
2- etkilenen yapıdaki göreceli reseptör dansitesi
sempatomimetikler iki gruba ayrılır
1- indirect etkili sempatomimetikler
2- direkt etkili sempatomimetikler
indirect etkili sempatomimetikler
kiramın
amfetamin
metilamfetamin
kokain
metilfenidat
efedrin
indirect etkili sempatomimetiklerin özellikleri
sitoplazmik mobil havuzdaki noradrenalini salarlar
etkileri Ca’dan bağımsızdır çünkü NA salıverilmesi parsiyel ekzositoz yoluyla değildir
sitoplazmik mobil havuzdaki NA sinirsel impulslardan etkilenmez
bazıları hariç bu ilaçların doğrudan adrenerjik reseptör üzerinde etkisi yoktur
amfetamin
perilerde adrenerjik sinir uçlarından NA salıverilmesini arttırır
beyinde dopaminerjik sinir uçlarından sopamın salgılanmasını arttırır
ayrıca NA ve dopaminin reuptakeini de inhibe eder
dopamine bağlı olarak güçlü SSS uyarıcı ve iştah kesici etkileri de vardır
tiramin
sitoplazmik mobil havuzdan NA salıverir
bir ilaç değildir peynir ve şarap gibi fermantasyona uğramış gıdalarda bulunur
MAO ile inactive olur bu nedenle MAO inhibitorü kullanan kişi beraberinde bu yiyecekleri alırsa hipertansif krize girebilir
kokain
adrenerjik sinir uçlarındaki sitoplazmik amin pompasını inhibe ederek reuptakei inhibe eder
indirect etkili sempatomimetikler iki gruba ayrılır
katekolaminler ve sempatomimetik aminler
katekolaminler
adrenalin
noradrenalin
izoproterenol
dopamin
dobutamin
levadopa
dopamin analogları
fenoldopam
dipivefrin
etilnoradrenalin
sempatomimetik aminler (katekolamin olmayanlar) üç grupta incelenirler
alfa mimetic ilaçlar
beta mimetic ilaçlar
SSS’ni stimüle edenler
alfa mimetic ilaçlar iki grupta incelenir
antihipotansif olarak kullanılanlar
dekonjestan olarak kullanılanlar
beta mimetik ilaçlar dört grupta incelenir
bronkodilatör olarak kullanılanlar
vazodilatör olarak kullanılanlar
uterus gevşetici olarak kullanılanlar
miyokard stimülanı olarak kullanılmakta veya denenmekte olanlar
antihipotansif olarak kullanılan alfa mimetic ilaçlar
efedrin
*fenilefrin
metaraminol
*metoksamin
hidroksiamfetamin
etilefrin
norfenedrin
oksedrin
*korbadrin
oktapamin
*heptaminol
dekonjestan olarak kullanılan alfa mimetic ilaçlar iki gruba ayrılır
lokal dekonjestanlar ve Sistemik dekonjestanlar
lokal dekonjestanlar
-imidazolin türevleri
-alifatik aminler
-diğerleri (hem lokal hem Sistemik)
Sistemik dekonjestanlar
fenilpropanolamin
psödoefedrin
fenilefedrin, efedrin
bronkodilatör olarak kullanılan beta mimetic ilaçlar
*salbutamol
*terbutalin
orsiprenalin
karbuterol
salmoterol
fenoterol
pirbuterol
protokilol
formoterol
rimeterol
vasodilator olarak kullanılan beta mimetic ilaçlar
nilidrin
izoksipirin
uterus gevşetici (tokolitik) olarak kullanılan beta mimetic ilaçlar
*salbutamol
*terbutalin
ritodrin
izoksuprin
miyokard stimülanı olarak kullanılan veya denenmekte olan beta mimetikler: beta reseptörleri ve bazıları dopaminerjik reseptörleri stimuli ederek kardiyostimülan ve vasodilator etki yaparlar
ksamoterol
ibopamin
prenalterol
butopamin
dopeksamin
SSSni stimuli eden sempatomimetik aminler
amfetamin
mazindol
dekstroamfetamin
metamfetamin
fentermin
adrenalin, noradrenalin ve izoproterenol
sempatomimetik ilaçların prototipidir
adrenalin
adrenal medullada sentez edilir ve oradan salgılanarak hormon görevi yapar
alfa reseptörleri daha güçlü olmakla birlikte beta reseptörlerini de etkiler
ilaç olarak sentez suretiyle elde edilir
ışıktan korunmalıdır
barsak ve kc’de çabuk inactive edildiğinden oral kullanılmaz
sc uygulamada vazokonstrüksiyon nedeniyle etkisi 5dkda başlar im enjeksiyonda etkisi daha çabuk oluşur
adrenalin damar yatağında alfa veya beta reseptörlerin egemen olmasına göre
bazı damar yataklarında vazokonstrüksiyon bazılarında ise vazodilatasyon yapar
adrenalin yüksek dozda verildiğinde vazokonstrüktör egemen duruma gelir ve damar yataklarının çoğunda vc oluşturur
noradrenalin koroner damar hariç (beta 2 egemen olduğundan) bütün damar yataklarında
vc yapar ve kan akımını azaltır
izopreterenol bütün damar yataklarında
güçlü bir vazodilatasyon yapar
kan basıncını düşürmesine rağmen kalp debisini belirgin bir şekilde azalttığı için bütün damar yataklarında kan akımını arttırır
katekolaminler miyokard ve iletim sistemi hücrelerindeki beta1 reseptörleri aktive etme yoluyla kalp hücrelerini stimuli ederler etki güçleri sıralaması
izopreterenol > A > noradrenalin
katekolaminler miyokardın kasılma hızını ve gücünü arttırırlar
+ inotropik etki
katekolaminler kalp atış hızını arttırırlar
+ kronotropik etki
katekolaminler aritmi oluştururlar
ekstrasistol, taşikardi, fibrilasyon
katekolaminler A-V iletim hızını
arttırırlar
katekolaminler kalbin O2 tüketimini
arttırırlar
adrenalinin kan basıncına etkisi
diyastolik kan basıncını azaltır (düşük dozda TPR’yi azaltması nedeniyle)
sistolik kan basıncını arttırır
mutad dozda im veya sk enjekte edildiğinde ortalama kan basıncını genellikle arttırır
noradrenalinin kan basıncına etkisi
hem diyastolik hem de sistolik TA’yı arttırır
izopreterenolün kan basıncına etkisi
bütün damar yataklarında vazodilatasyon yaptığından diyastolik kan basıncını belirgin azaltır
sonuç olarak ortalama kan basıncı azalır
adrenalin ve izopreterenol bronş düz kaslarında
beta2 reseptörleri aktive ederek bronkodilatasyon yaparlar
katekolaminlerin uterus düz kaslarına etkisi
insanda gebeliğin sonuna doğru ve doğum sırasında uterus adrenalin ve izopreterenole gevşeme ile cevap verir, bu beta2 reseptörlerin aktivasyonuna bağlıdır
bu dönem dışında adrenalin ve noradrenalin alfa 1 reseptörler aracılığıyla uterusta kasılma yaparlar
katekolaminlerin mesane düz kaslarına etkisi
detrusor kası beta 2 aracılığıyla gevşetirler
alfa1 aracılığıyla trigon ve sfinkter kaslarını büzerler
adrenalinin göze etkisi
iriste radyal düz kaslarda alfa reseptör aracılı kasılma yapar ve midriyazise neden olur
katekolaminlerin cilde etkisi
pilomotor düz kasların kasılması sonucu alfa mimetic etkisiyle cilt hindi derisi görünümünü alır
katekolaminlerin submaksiller tükrük bezi ve sublingual tükrük bezine etkisi
uyararak yapışkan ve koyu salya salgılanmasına neden olurlar
ağızda kuruluk oluşur
katekolaminlerin parotis bezine etkisi
sadece parasempatik aktivasyona sahiptir**
sempatik innervasyonu yoktur
parasempatik uyarı sulu salya salgılanmasına neden olur
katekolaminlerin ekrin ter bezlerine etkileri
avuç ve ayak tabanında bulunurlar
sinirsel olarak sempatik uyarı sonucu ekrin ter bezleri boşalır ama bu bezlere giden lifler kolinerjiktir
dışardan verilen katekolaminlerin bu bez üzerinde etkisi yoktur
adrenalin ve noradrenalin verildiğinde apokrin ter bezleri
içeriklerini boşaltırlar
bu etki pilomotor düz kasların büzülmesine bağlı
katekolaminler karaciğerde glikojenolizi
arttırırlar
hiperglisemi
beta2 reseptör aracılığı ile olur
katekolaminler çizgili kas hücrelerinde glikojenolizi
arttırırlar
laktik asit artar
beta2 ve beta3 reseptörlerin aktivasyonuna bağlı
katekolaminler yağ dokusunda lipolizi
arttırırlar
serbest yağ düzeyi artar
beta1 ve beta3 aktivasyonu cAMP arttırır
bu da hormona duyarlı trigliserit lipaz stimülasyonu yapar
katekolaminlerin kalorijenik etkisi
vücutta O2 tüketimini arttırırlar
katekolaminlerin karaciğer hücrelerinde K etkisi
K salıverilmesini arttırırlar başlangıçta kısa süreli hiperkalemi yapar
daha sonra plazmada toplanan potasyumun çizgili kas hücreleri tarafından alınmasını arttırır ve uzun süren bir hipokalemi oluşur
bu çizgili kas beta 2 stimülasyonuna bağlıdır
katekolaminlerin SSS’ne etkileri
KBB’ni aşıp SSS’ne giremezler
perilerde baroreseptörlerin afferent sinir uçlarını uyararak RAAS uyararak korteksin elektriksel etkinliğini arttırırlar
adrenalin ve izoproterenol; tremor, huzursuzluk, anksiyete, korku oluşturur
katekolaminlerin diğer etkileri
lokal adrenalin solüsyonu göz içi basıncını düşürür
anafilaktik şok semptomlarını ortadan kaldırabilirler
mast hücrelerinin beta2 reseptörlerini aktive ederek bu hücrelerden hastamın salıverilmesini inhibe ederler
direkt stimülasyon etkileriyle ACTH salgılanmasını arttırıp ADH salgılanmasını azaltırlar
adrenalinin endikasyonları
akut allerjik reaksiyonlar
anafdaktik şok ve yaşamı tehdit eden anjioödem
kalp durması
açık açılı glokom
lokal anestezi ve diğer endikasyonları
adrenalinin yan etkileri
HT ve kalp aritmileri**
tremor, halsizlik, terleme, anksiyete, korku duygusu, taşikardi, palpitasyon, ektopik atışlar, prekordiyal ağrı, baş ağrısı
ciltte solukluk ve soğuma
dolaşan plazma hacminde ve doku perfüzyonunda ciddi azalmalar
göze lokal uygulandığında reaktif konjuktiva hiperemisi, allerjik konjuktivit ve temas dermatiti yapabilir
adrenalinin kontrendikasyonları
koroner KH
kronik KKY
HT ve hipertiroidizm
taşiaritmiler
gebelik
diyabet
raşitizm
bazı ilaçlarla tedavilerde adrenaline duyarlılık artmıştır
MAO inhibitörleri
trisiklik antidepresanlar ve kokain
adrenerjik nöron blokörleri
glukokortikoidler
dipivefrin
adrenalinin diester türevi
gözde hidrolize edilerek aktif adrenaline dönüşür
gözde daha yavaş parçalandığından adrenalinden kitlesine göre 10 kez daha güçlüdür
kronik açılı glokom tedavisi
lokal ve Sistemik yan etkileri adrenalinden daha az
noradrenalin
aritmi yapıcı etkisi adrenalin ve izoproterenole göre daha zayıf
KVS dışındaki etkileri fazla değil
adrenalinden farklı olarak gebe uterusta ve doğum sırasında uterus kasılmalarını güçlendirir ve sıklaştırır
metabolik SSS’ne etkileri adrenaline oranla zayıftır
**vc etkisi nedeniyle akut hipotansiyon ve şok hallerinde iv infüzyonla kullanılır
eğer cilt altına kaçarsa ciltte nekroz, dökülme ve ülserasyon yapabilir
izoproterenol
beta reseptörleri etkileyen en güçlü sempatomimetik ilaç
belirgin vazodilatör ve bronkodilatör etkisi vardır
izoproterenol endikasyonları
kalp bloğunun ve ağır bradikardinin kısa süreli acil tedavisi
şok tedavisi
beta blokör ilaçların yaptığı zehirlemeler
en basit yapılı katekolamin
dopamin
dopamin reseptörleri
DA1:
renal, mezenterik, koroner ve intraserebral damar yataklarında (böbrek kan akımı ve GFR artar)
DA2:
adrenerjik sinir uçlarında bulunurlar
dopamin
yüksek dozda adrenerjik reseptörleri etkiler
beta reseptörlerin esas olarak B1 tipi üzerinde etkilidir, beta2 reseptörler üzerinde hemen hiç etkisi yoktur
daha yüksek dozlarda adrenerjik sinir uçlarından NA salıverilmesine neden olarak vc oluşturur
dopaminin en önemli endikasyonları
özellikle oliguria ile seyreden akut kalp yetmezliği tedavisi
kardiyojenik şok ve septik şok tedavisi
ayrıca dijitale ve diüretiklere cevap vermeyen düşük debili KKY tedavisinde de kullanılır
dopamin yan etkileri
taşiaritmiler
uzun süreli kullanımda ekstremitelerde kangren
dispne
dopeksamin
sentetik dopamin analog
kalp kasını beta2 adrenerjik reseptörleri aracılığıyla stimuli ederek kasılma gücünü arttırır
ayrıca damarlarda beta2 ve dopaminerjik reseptörleri aktive ederek vazodilatör etki yapar
kronik kalp yetmezliğinin ağırlaşması halinde ve kalp cerrahisi sırasında ortaya çıkan akut kalp yetmezliğinde geçici olarak inotropic ve vazodilatör destek vermek için iv infüzyonla kullanılır
dobutamin dopaminerjik reseptörleri
etkilemez
dobutamin
sentetik katekolamik, rasemik karışım
-dekstro izomeri kalpteki beta1 reseptörleri selektif olarak etkileyerek + inotropic etki yapar, damarlar üzerindeki etkisi çok azdır
-levo izomeri güçlü alfa1 reseptör agonisti etkisi gösterir
KKY’nin ileri döneminde myokarda beta reseptör dansitesi azaldığında bu ilacın alfa reseptörler üzerindende + inotropic etki yapabilmesi bir avantaj oluşturur
dobutaminin endikasyonları
kronik KKY
kardiyojenik şok ve septik şok
çeşitli kardiyomiyopatiler
sadece iv infüzyonla uygulanır!!!
efedrin
adrenerjik sinir uçlarından NA salıvererek indirect etki yapar
ayrıca alfa ve beta reseptörleri doğrudan uyarabilir
periferik etkileri adrenaline benzer
SSS’ni stimuli eder
belirgin bronkodilatör etkisi vardır
efedrin endikasyonları
spinal ve epidural anesteziye bağlı hipotansiyonun düzeltilmesi
nazal dekonjesyon sağlamak
narkolepsi tedavisinde
enürezis nokturna
akut bronşit ve hafif astma
fenilefrin
alfa1 reseptörleri direkt olarak güçlü bir şekilde uyarır
vc etkisi nedeniyle TPR’yi arttırarak kan basıncını yükseltir ve refleks bradikardiye neden olur
fenilefrin endikasyonları
nazal dekonjestan
hipotansif durumda
midriyazis amacıyla oftalmik solüsyonlar içinde
metaraminol
kan basıncını arttırır
myokardın kontraktilitesini ve kalbin atış hacmini yükseltir
akut hipotansif durumlarda özellikle MI’ne bağlı hipotansiyonda iv infüzyonla kullanılır
metaraminol iv enjeksiyonu
ailesel akdeniz ateşinde (FMF) nöbet oluşturduğu ve teşhis testi için kullanılabileceği bildirilmiştir
metoksamin
direkt etkinlik gösteren selektif bir alfa agonist ilaçtır
etki kalıbı yönünden fenilefrine çok benzer
daha uzun etkilidir SSS’ne girmez
metoksamin endikasyonları
hipotansif durumlar
paroksismal supraventriküler taşikardi (ventrikül kasının aksiyon potansiyelinin süresini ve refrakter periyodu uzatır ve AV iletimi yavaşlatır)
lokal dekonjestanların yan etkileri
lokal yan tesirleri:
ilaç uygulandıktan sonra burun mukozasında yanma ve kuruma yaparlar mukozada büzülme geçtikten sonra rebound konjesyon oluşur bu nedenle 5 günden fazla kullanılmamalıdır!!!
Sistemik yan tesirleri:
aşırı dozda ilaç uygulandığında özellikle bebek ve çocuklarda ortaya çıkar
palpitasyon, taşikardi, solukluk, sinirlilik bazen eksitasyon
ritodrin hidroklorür
erken doğumu durdurmak için kullanılır
sempatomimetiklerin yan etkileri
taşiaritmiler, palpitasyonlar ve beta1 aktiviteli ajanlarla ventriküler fibrilasyon
HT (alfa1 etkili ajanlarla)
lokal iskemi (alfa1 agonist infüzyonu ile nekroza kadar gider)
rebound hipotansiyon (alfa1 agonist infüzyonu ani kesilirse oluşur)
SSS stimülasyonu
