Nieorganiczne zaburzenia snu Flashcards
Nieorganiczne zaburzenia snu
= pierwotne - nie wynikają z innych chorób somatycznych i psychicznych
- Dyssomnie - ilość, jakość, pora
- Parasomnie - zjawiska w fazach snu
wg ICD-10 nie należą tu (ale będą omówione): narkolepsja, obturacyjny bezdech senny, zab. zachowania podczas REM i zsp. niespokojnych nóg
Dyssomnie
Ilość, jakość, pora
- pierwotna bezsenność
- pierwotna ↑somnia
- narkolepsja
- zab. snu związane z nocną dysfunkcją oddechową (najcz. obt. bezd. senny)
- zab. rytmu snu i czuwania
- inne swoiste dyssomnie np. zsp. niespokojnych nóg
Parasomnie
zjawiska w fazach snu
- koszmary senne
- lęki nocne
- somnambulizm
- inne - zab. zachowania podczas REM, nocny bruksizm (zgrzytanie zębami), jaktacje (rytmiczne ruchy ciała w trakcie snu, gł. dzieci)
Prawidłowa faza NREM
♦ od niej zaczyna się sen
♦ ↓aktywność metaboliczna organizmu
♦ ↓BP, ↓HR, ↓RR, ↓T
♦ 4 stadia:
1. Czuwanie → sen, powolne ruchy GO, przewagę mają fale θ, powoli zawęża się świadomość
2. Faktyczny sen, łatwo się wybudzić, zwalnianie GO, EEG: wrzeciona snu i kompleksy K → wzdrygnięcia ciała, dominują dalej θ, stanowi 45-55% snu
3. Przejściowa, zaczynają się pojawiać fale δ (↑napięciowe), dochodzi do ↓BP, ↓HR, ↓T
4. Najgłębsza faza snu, największa regeneracja organizmu, dominują fale δ, z NREM najczęściej tu są marzenia senne (rzadziej niż REM), konsoliduje się pamięć deklaratywna
Prawidłowa faza REM
= sen paradoksalny (aktywność mózgu zbliżona do czuwania)
♦ 20-25% snu
♦ nie dzieli się na stadia
♦ ↑napięcie mięśni prążkowanych, drganie mięśni twarzy i kończyn
♦ możliwy wzwód prącia
♦ ↑BP, ↑HR, ↑RR
♦ EEG: δ, β i pojawiają się typowe zęby piły
♦ najczęściej są tu marzenia senne
♦ głębokość snu jest porównywalna z tą obserwowaną w stadium 2 NREM
Epidemiologia nieorganicznych zaburzeń snu
1/3 populacji ogólnej
♀>♂ 1,5x
- bezsenność nieorganiczna 5-15%
- obturacyjny bezdech senny ♂ 5,5 ♀ 3%
- narkolepsja i hipersomnia idiopatyczna 0,05%
- zsp. opóźnionej fazy snu - 7% zgłaszających bezsenność
- somnambulizm 5-15% dzieci 4-10rż, 1-4% dorosłych
- lęki nocne 3% dzieci, 1% dorośli
- zab. zachowania REM - częśćiej starsi
- koszmary senne 10-50% dzieci w 3-5rż, 1% dorośli
- zsp. niespokojnych nóg - 5-8% dorosłych
Najczęstsze → bezsenność nieorganiczna
Bezsenność idiopatyczna
• ETIOLOGIA
- genetyka
- ↑pobudzenie fizjologiczne
- zamartwianie się
- ♀
- > 30 lat
- stresujące wydarzenia życiowe
- nagłe zmiany życiowe
- praca zmianowa
- ↓status
- nieodpowiednia higiena snu
Bezsenność idiopatyczna
• OBJAWY
- ↓ilość/jakość snu
- utrudnione zasypianie
- sen przerywany
- brak uczucia wypoczęcia po przebudzeniu
- zab. koncentracji uwagi
- senność w ciągu dnia
- ↓energia
- zab. normalnej aktywności i funkcjonowania
Bezsenność idiopatyczna - leczenie:
• POPRAWA HIGIENY SNU
Leczenie 1 rzutu
• zachowanie regularnego rytmu sen-czuwanie
• ograniczenie do minimum drzemek w ciągu dnia
• spanie w cichym, zacienionym pomieszczeniu
• odłóż telefon, telewizor
• zdrowa dieta
• bez używek
• nie spożywaj ↑ilości pokarmów i płynów przed snem
• unikaj wysiłku 3-4h przed snem
• łóżko tylko do spania i seksu
Bezsenność idiopatyczna - leczenie:
• techniki behawioralne i psychologiczne
- ograniczenie czasu spędzanego w łóżku bez snu
- dzienniczek snu
- eliminacja zamartwiania się o szybkość zaśnięcia
- zachęcanie do ↑aktywności fizycznej w ciągu dnia
- regulacja rytmu okołodobowego
- CBT
- treningi relaksacyjne
Bezsenność idiopatyczna - leczenie:
• farmakoterapia
- nieBDZ agoniści GABA - Zolpidem, Zopiklon, Zaleplon - max 4 tyg., uzależniają
- BDZ szybko i średnioszybko (30 min. przed snem) - Temazepam, Diazepam, Estazolam - max 4 tyg., uzależniają
- sedatywne p/depresyjne (1-5h przed) - Mianseryna, Mirtazapina, Trazodon - jak trzeba dłużej stosować
- neuroleptyki (1-4h przed) - Kwetiapina, Olanzapina, Chlorprotiksen - jak długo, inne nieskuteczne
- p/histaminowe i p/padaczkowe
Hipersomnia
• ETIOLOGIA
- immunologiczne (narkolepsja HLA-DQB2)
- zab. przekaźnictwa hipokretynowego, ale też D i NA w narkolepsji
- zab. przekaźnictwa histaminergicznego w hipersomnii idiopatycznej
- genetyczne w hipersomnii idiopatycznej
- różne zab. psychiatryczne - np. depresja w hipersomnii idiopatycznej
Hipersomnia
• OBJAWY
- ↑senność w dzień
- ↑t do pełnego wybudzenia i możliwości aktywności
- napady snu w ciągu dnia nie do opanowania (trwają kilkanaście minut i przynoszą wypoczęcie)
- zasypianie w trakcie czynności wymagającej koncentracji/pobudzającej np. rozmowa
- katapleksja - u 65% z narkolepsją - silne mocje → ↓napięcia mm → całkowita - upadek, częściowa - opadanie głowy, wypuszczenie przedmiotu z rąk - świadomość jest zachowana // objaw patognomiczny
- omamy hipnagogiczne (bo pominięte st. 1 i 2 NREM) - w początkowej fazie snu, pacjent przeżywa bardziej niż marzenia senne
- paraliż przysenny - często z halucynacjami, niezdolność do poruszania się w trakcie zasypiania/wybudzania ze snu
Hipersomnia
• Leczenie
a) behawioralne - nie dłuższe niż 0,5h drzemki w ciągu dnia, spędzanie min. 8h w nocy w łóżku
b) leki i substancje stymulujące - kofeina, modafinil, metylofenidat, selegilina
c) p/depresyjne skuteczne przy katapleksji - Wenlafaksyna, Fluoksetyna, Paroksetyna, Klomipramina, Hydroksymaślan sodu
Nieorganiczne zaburzenia rytmu snu i czuwania
• Etiologia
- nieregularny rytm okołodobowy
- nieregularny tryb życia
- praca zmianowa
- zab. wydzielania melatoniny
- genetyka
Nieorganiczne zaburzenia rytmu snu i czuwania
• Objawy
- zasypianie po 2:00 - w razie konieczności wstania wcześnie rano, proces utrudniony, a w ciągu dnia senność, zab. koncentracji, drażliwość (zsp. opóźnionej fazy snu)
- zasypianie ok. 21:00, budzenie ok. 3-4:00 (zsp. przyśpieszonej fazy snu)
- zasypianie i budzenie się niezależnie od rymtu dobowego dzień-noc, dostosowane do rytmu okołodobowego pacjenta, który jest dłuższy niż 24h (rytm nie-24h = wolnobiegnący) → osoby niewidome /odizolowane od typowych wyznaczników dnia i nocy
Nieorganiczne zaburzenia rytmu snu i czuwania
• leczenie
- Zespół opóźnionej fazy snu - poprawa higieny snu, fototerapia w godzinach porannych, melatonina lub leki melatoninergiczne wieczorem
- Zespół przyśpieszonej fazy snu - ↑wieczornej aktywności pacjenta
- Rytm nie-24h - ↑orientacji w rytmie dzień-noc
Somnambulizm
• Etiologia
- genetyka
- immunologia
- stres u dorosłych
- sytuacje prowadzące do istotnego niedoboru snu u dorosłych
Somnambulizm
• Objawy
- wstawanie z łóżka w trakcie snu
- bezcelowe wędrowanie
- wykonywanie złożonych czynności
- otwarte oczy
- ↓poziomu świadomości
- ↓ reaktywność na bodźce
- ↓kontakt z osobą w trakcie epizodu
- ↓sprawność ruchowa
- niepamięć epizodu po przebudzeniu
- zwykle u dzieci
Tak jak lęki nocne - jest zab. fazy NREM (4.stadium)
Somnambulizm
• Leczenie
a) behawioralne - ↑czas snu, popołudniowe drzemki
b) leki
• Klonazepam przed snem - zwłaszcza nocując poza domem
• p/depresyjne (Paroksetyna, Sertalina) - też na jedzenie w trakcie wybudzeń ze snu (SRED)
Lęki nocne
• etiologia
- nieprawidłowa higiena snu
- nieregularny tym okołodobowy
- narażenie na intensywne bodźce emocjonalne tuż przed snem
Lęki nocne
• Objawy
- napady lęków panicznych w trakcie snu (tak jak somnambulizm w NREM (4.stadium)
- przerażający, głośny krzyk
- niepokój psychoruchowy
- obj. wzbudzenia autonomicznego
- dezorientacja
- spokojne, ponowne zaśnięcie po kilkunastu minutach
- brak świadomości epizodu (odróżnia to od lęków panicznych w trakcie snu → wtedy najpierw wybudza, a potem świadomie przeżywa napad paniki i rano pamięta)
- niepamięć epizodu po przebudzeniu
- zwykle zaburzenie obserwowane u dzieci
Lęki nocne
• Leczenie
Behawioralne → ↑czasu snu, wdrożenie popołudniowych drzemek (↓głębokości snu nocnego)
Koszmary senne
• Etiologia
- doświadczenia traumatyzujące
* konflikty, urazy psychiczne
Koszmary senne
• Objawy
- marzenia senne generujące silny lęk i niepokój
- szczegółowe zapamiętywanie treści
- zwykle sytuacja zagrażająca życiu w śnie, przerażające
- autonomiczne
- brak pobudzenia ruchowego i krzyku (odróżnia koszmary senne od lęków nocnych)
- zwykle u dzieci
Koszmary senne
• Leczenie
- psychoterapia
* leki (↓sen REM) - Klomipramina (TCA), SSRI
Obturacyjny bezdech senny (OBS)
• Etiologia
- ↑/↑↑BMI
- obwód szyi ♂ +43cm, ♀+41cm
- chrapanie
- zab. anatomiczne twarzoczaszki, jamy nosowej, gardła
- ♂
- genetyka
Obturacyjny bezdech senny (OBS)
• ocena ryzyka OBS
STOP BANG
S - głośne chrapanie
T - zmęczenie w dzień
O - obserwowane zatrzymanie oddechu
P - ↑BP
B - BMI>35
A - >50l.
N - szyja ♂>43cm, ♀>41cm
G - ♂
min. 3 z nich → ↑ryzyko OBS
Obturacyjny bezdech senny (OBS)
• Objawy
- chrapanie
- spłycenie oddechu
- bezdechy min. 10 sekund
- chwilowe wybudzenie celem nabrania powietrza
- senność w dzień
- przewlekłe zmęczenie
- poranne bóle głowy
- zaburzenie krążenia (↑BP)
Jest czynnikiem MI i udaru mózgu
Obturacyjny bezdech senny (OBS) - Leczenie
- zmiana stylu życia - ↓mc, papierosy, alkohol, odstaw leki ↓napięcie mm, unikanie spania na plecach
- ciśnienie w DO (CPAP - auto-CPAP albo BIPAP) w czasie snu
- Modafinil, jeśli CPAP nie eliminuje nadmiernej senności w dzień
- aparaty wewnątrzustne wysuwające żuchwę, jeśli nie ma możliwości na CPAP
- laryngologiczne operacje - np. tonsilektomia, septoplastyka
- wszczepienie stumulatora n.XII po jednej stronie
Zaburzenia zachowania podczas REM
• Etiologia
- nieprawidłowe wyciszanie bodźców z OUN do mięśni na poziomie jąder podkorowych i pnia mózgu
- zab. oddychanie podczas snu
- zatrucie substancjami o działaniu ośrodkowym/ich odstawienie
- neurodegeneracja OUN
- trauma
Zaburzenia zachowania podczas REM
• Objawy
- nagłe, gwałtowne ruchy różnymi częściami ciała w trakcie snu
- wydawanie głośnych dźwięków
- wymachiwanie rękami
- kopanie nogami
- stwarzanie zagrożenia dla otoczenia
- brak wychodzenia z łóżka
- zaburzenie pojawia się u osób po 50. rż
Zaburzenia zachowania podczas REM
• Leczenie
Farma - jak ↑nasilenie:
• Klonazepam przed snem
• Melatonina w ↑dawce
• Dopaminergiczne - Lewodopa, Pramipeksol, Ropinirol
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
• Etiologia
- ↑wiek
- amemia ↓Fe (najczęstsza przyczyna wtórnej RLS)
- NN
- ciąża
- ↓Mg2+
- polineuropatia
- genetyka - AD idiopatycznego RLS
- zab. przekaźnictwa D i opioidowego
- leki ośrodkowe, gł. neuroleptyki, p/depresyjne, normotymiki
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
• Objawy
- dyskomfort gł. w łydkach, zmusza do poruszania KD (zdarza się czasem w KG)
- mrowienie, pieczenie
- ↓nasilenia nieprzyjemnych wrażeń podczas ruchu
- bezsenność
- największe nasilenie w trakcie zasypiania (w 2. połowie nocy ustępuje)
- okresowe ruchy kończyn (u 90% - zwykle grzbietowe zgięcie stopy → ↓jakości snu, wybudzenie)
- ↓funkcjonowania
- ↓nastroju
Zespół niespokojnych nóg (RLS)
• Leczenie
- przyczynowe we wtórnych
- dopaminergiczne - objawowe, konieczne jak ↓jakość życia - Lewodopa, Pramipeksol, Ropinirol
- p/padaczkowe - jak dopaminergiczne nieskuteczne/X → Gabapentyna, Pregabalina
- opioidowe w niskich dawkach - np. kodeina, jeśli mamy do czynienia z ciężkim, opornym RLS
Kiedy można rozpoznać bezsenność?
Objawy utrzymują minimum 1 miesiąc
• przygodna - kilka dni
• krótkotrwała - 3-4 tyg. - zwykle od stresu
• przewlekła - >1mc
Badanie polisomnograficzne (PSG)
- ocenia czynności fizjologiczne i przebieg snu
- trwa całą noc
- EEG, EOG (ruch GO), EMG (mm. podbródkowe)
- oprócz tego ruchy oddechowe KP i brzucha, odgłos chrapania, przepływ powietrza w GDO, pozycja ciała, ruchy kończyn, SaO2, czasem kapnometria i EKG
Wielokrotny test latencji snu (MSLT)
- głównie wykonywany w diagno ↑senności
- czas od zgaszenia światła do zaśnięcia (potwierdzone przez PSG)
- wykonywany w ciągu dnia i powtarzany co 2-4h do 6 razy
- prawidłowo latencja 10-20min.
- ↑senność (zwł. narkolepsja) <5min.
- ocena okresu latencji REM, który jest skrócony w narkolepsji, depresji, zsp. abstynencyjnych
Aktygrafia
- diagno zab. rytmu snu i czuwania
- rejestrowane ruchy ciała na przegubie ręki
- analiza wyników graficzna
Skala senności Epworth
prawdopodobieństwo zaśnięcia w 8 sytuacjach dnia codziennego - skala 0-3
> 10pkt. → nadmierna senność
15 pkt → senność patologiczna → dalsza diagnostyka
Diagnostyka OBS
ocena laryngologiczna
Diagnostyka RLS
Fe, Mg, nerki, neurologiczne, wywiad lekowy (neuroleptyki, Lit, TCA, Mianseryna, Mirtazapina, kofeina, teofilina, teobromina, nikotyna)
50% wtórne RLS
50% idiopatyczne RLS
Narkolepsja - rokowanie
- lepsze jak pojawia się w dorosłości
- zwykle nasilenie ↓ po 60rż
- nie powoduje skrócenia długości życia
- duże ryzyko upadków i wypadków
OBS - rokowanie
- ↓↓jakości życia
- odpowiednie interwencje skutecznie poprawiają
- gorsze rokowanie jak zab. krążenia
RLS - rokowanie
wtórne - jak podejmie się odpowiednie leczenie to dobre rokowanie i wyleczalne
idiopatyczne - niemożliwe wyleczenie, objawowo skutecznie i jakość życia może zostać poprawiona
