Neo ginekologiczne Flashcards
Zachorowania na nowotwory narz. płciowych u K - ile % z wszystkich neo?
ok. 16%
Zgony na nowotwory narz. płciowych u K - ile % z wszystkich neo?
ok. 15%
Zakres zabiegów operacyjnych - histerektomia
Częściowa:
-trzon macicy
Totalna:
-szyjka i trzon macicy
Totalna z salpingo-oophorektomią:
-szyjka i trzon macicy + przydatki (jajniki, jajowody; z jednej lub obu stron)
Radykalna:
-szyjka i trzon macicy + przydatki i przymacicze + ww.chł. miednicy mniejszej (margines pochwy wolny od nacieku >=1cm - więc usuwa się też górną część pochwy)
Rak szyjki macicy - epidemiologia - zachorowalność
3% zachorowań na neo złośliwe (2400 kobiet)
Szczyt zachorowalności: 6. dekada
Około 60% zachorowań - między 45 a 64 r.ż.
Wzrost liczby zachorowań u młodszych (35-44r.ż.)
Odsetek przeżyć 5-letnich w PL na raka szyjki macicy
48%
Od czego zależy wyleczalność w raku szyjki macicy?
- stopnia zaawansowania raka w chwili rozpoznania
- typu budowy mikroskopowej
- stopnia dojrzałości nowotworu
- głębokości zajęcia tkanek macicy
- obecności przerzutów do ww.chł.
Rak szyjki macicy - epidemiologia - umieralność
3,4% (1600 kobiet)
Większość (52%) - między 50 a 69 r.ż.
Rak szyjki macicy - czynniki ryzyka
- HPV o wys. potencjale rakotwórczym przenoszone drogą płciową (16 i 18)
- wczesne rozpoczęcie współżycia
- duża l. partnerów seksualnych; partnerzy wysokiego ryzyka
- HIV, inne immunosupresje
- palenie tytoniu
- wiek
- liczne ciąże i porody
- niski status socjoekonomiczny
- niewłaściwa dieta (uboga w wit. C, owoce i warzywa)
- obecność nowotworu w rodzinie
HPV - gdzie powstaje rak?
nabłonek szyjki macicy, sromu i pochwy
odbytu i dolnego odcinka j. grubego
HPV - czy prezerwatywy chronią?
Niewystarczająco…
Czynniki ryzyka zakażenia HPV
- wczesny wiek inicjacji seksualnej
- duża liczba partnerów seksualnych; partnerzy podwyższonego ryzyka
- seks analny
- współistnienie innych STD
- palenie tytoniu
- antykoncepcja hormonalna
- osłabienie odporności (leki, HIV)
Stan przedrakowy w szyjce macicy - ile stopni, czy może się zmieniać?
CIN = cervical intraepithelial neoplasia = śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy
3 stopnie
Może ulegać progresji, regresji lub się nie zmieniać
(ps ektopia szyjkowa=nadżerka, przewlekłę zap. szyjki macicy to nie zmiany przedrakowe)
Stopnie CIN - od czego zależą?
Od nasilenia zmian komórek i ryzyka przemiany w raka inwazyjnego:
CIN 1 - dysplazja małego stopnia
CIN 2 - dysplazja średniego stopnia
CIN 3 - dysplazja dużego stopnia/rak przedinwazyjny
Te nieprawidłowości nabłonka:
- atypia
- liczne mitozy
- zaburzenia architektury
CIN a HSIL i LSIL
CIN 1 - LSIL (śródnabłonkowe zmiany dysplastyczne małego stopnia)
CIN 2 i 3 - HSIL (zmiany dysplastyczne dużego stopnia)
LSIL i HSIL to system Bethesda
CIN-1
nieprawidłowości nabłonka w obrębie 1/3 górnej nabłonka
tutaj zalicza się też tzw. atypia koilocytarna
Ryzyko rozwoju CIN 3 na podłożu CIN 1 - 10%
Raka inwazyjnego - 1%
W 60% ulega samoistnej regresji
CIN-2
zmiany dysplastyczne zajmują 2/3 górnej części nabłonka
+większa atypia i gęstość komórkowa, duża liczba figur podziału
Ryzyko rozwoju CIN 3 na podłożu CIN 2 - 20%
W 40% ulega samoistnej regresji
CIN-3
zmiany dysplastyczne zajmują całą grubość nabłonka
Ryzyko rozwoju raka inwazyjnego na podłożu CIN-3 - śr.35% w ciągu 20 lat
Reszta ulega regresji lub utrzymuje się CIN-3
Typy morfologiczne raka szyjki macicy
płaskonabłonkowe - 80%
gruczołowe - 5-20%
Pozostałe (przerzuty, chłoniaki, mięsaki) - 1-2%
Rak płaskonabłonkowy a gruczołowy szyjki macicy
w gruczołowym częściej stwierdzany HPV 16 lub 18
rośnie odsetek zachorowań na gruczołowego u młodszych kobiet
Rak szyjki macicy - objawy
Nie daje charakterystycznych
- upławy i krwawienia, bóle podbrzusza, okolicy krzyżowej, stawów biodrowych - w wyższych stadiach zaawansowania
- objawy przerzutów - duszność, krwioplucie, bóle, ograniczenie wyd. nerek, wątroby itd
Dla kogo przesiewowe badania raka szyjki macicy?
Dla kobiet bezobjawowych (bo ten rak jest bezobjawowy najpierw)
Staging raka szyjki macicy - 0 i I
0 - rak przedinwazyjny (in situ, CIN 3)
I- rak ograniczony ściśle do szyjki macicy:
IA - choroba mikroinwazyjna (rozpoznawana wył. mikroskopowo)
IA1: głębokość nacieku podścieliska <3mm
IA2: 3-5mm
IB - klinicznie jawna, głębokość inwazji >=5mm
IB1: największy wymiar guza <2cm
IB2: 2-4cm
IB3: >=4cm
Staging raka szyjki macicy - II
II - rak poza macicą, ale nie obejmuje dolnej 1/3 pochwy, ścian miednicy
IIA - nie obejmuje przymacicz
IIA1 - guz <4cm
IIA2 - guz >=4cm
IIB - przymacicza naciekane, ale ściana miednicy nie
Staging raka szyjki macicy - III
III - nacieka ww.chłonne, i dalej:
IIIA - dolną 1/3 pochwy ale nie ścianę miednicy
IIIB - obejmuje przymacicze aż do kości miednicy i/lub wodonercze / niefunkcjonująca nerka
IIIC1 - zajęte ww.chłonne biodrowo-zasłonowe
IIIC2 - zajęte ww.chłonne okołoaortalne
W tych ww.chłonnych liczą się tylko makroprzerzuty (>2mm), i nie ważne jak duży jest guz pierwotny
Staging raka macicy - IV
IV - nowotwór wychodzi poza miednicę lub (potwierdzony biopsją) naciek bł. śluzowej pęcherza/odbytnicy
IVA - naciek zajmuje bł. śluzową pęcherza moczowego lub odbytnicy
IVB - przerzuty odległe (mózg, płuca, kości, wątroba)
Staging raka szyjki macicy - stopień zaawansowania a odsetek 5-letnich przeżyć
IA - 95-100%
IB - 79-90%
II - 50-60%
III - 30-35%
IV <5%
Staging raka szyjki macicy w skrócie
0 - in situ
I - ograniczone do szyjki
II - poza szyjką, ale nie ściana miednicy lub 1/3 dolna pochwy
III - ściana miednicy lub 1/3 dolna pochwy lub ww.chł.
IV - pęcherz moczowy, odbyt, przerzuty
Zabiegi w raku szyjki macicy z użyciem pętli
LEEP - wycięcie pętlą elektryczną ogniska choroby
LLETZ - usunięcie całej strefy przekształceń (strefy transformacji)
Leczenie raka szyjki macicy - stopień Ib1 i IIA2
chirurgia → RTH (lub RCTH) uzupełniająca:
-radykalna chirurgia - radykalna histerektomia wg. Wertheima i limfadenektomia miedniczna z biopsją ww. okołoaortalnych
-potem RTH lub RCTH - w zal. od czynników rokowniczych:
→ww.chł. bez przerzutów - obserwacja
→ww.chł z przerzutami - brachyterapia do dawki >85Gy lub RCTH jednoczesna (teleterapia + cisplatyna, oraz brachyterapia)
→głębokie naciekanie lub G2 i G3 lub naciekanie przestrzeni naczyniowych - teleterapia miednicy z brachyterapią lub bez niej
Leczenie raka szyjki macicy - stopień IIB - IVA
radykalna RCTH:
-teleterapia miednicy z jednoczesną cisplatyną + brachyterapia (dawka w pkcie A >85Gy)
Rak szyjki macicy - profilaktyka pierwotna
Unikanie czynników ryzyka, zwiększenie na nie odporności:
- zach. prozdrowotne (edukacja)
- szczepienia p/HPV (dwuwalentna 16 i 18 Cervarix, czterowalentna 6, 11, 16, 18 Silgard, jest też9-walentna: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58)
Rak szyjki macicy - profilaktyka wtórna
=wykrycie raka w czesnym stadium - cytologia przesiewowa
Rak szyjki macicy - profilaktyka trzeciorzędowa
diagnostyka i leczenie raka szyjki macicy
Przesiew raka szyjki macicy
25-59 r.ż. co 3 lata
ale u młodych i zaczynających współżycie lepiej robić co roku, a jak kilka wyjdzie ujemnie to wtedy co 3 lata
Leczenie raka szyjki macicy - stadium Ia1
Chirurgia oszczędzająca - szeroka konizacja lub amputacja szyjki macicy
Wskazania do pooperacyjnej RTH lub RCTH w raku szyjki macicy
- dodatnie/wąskie marginesy wycięcia
- naciekanie przestrzeni i naczyń limfatycznych
- wysoki stopień złośliwości histologicznej
- źle rokujący typ raka (adenosquamosus, small cell, clarocellulare)
- przerzuty w ww.chł.