7-poezie/herhaling Flashcards
Wat is het poetische systeem?
Een gedicht heeft ‘meer’ vorm dan andere teksten (primair linguistisch systeem.
Poetisch systeem (vormkenmerken die met name/alleen in poezie voorkomen) o.a.:
- metrum
- versregels
- strofen
= meer middelen om betekeniseffecten te produceren.
p173
Wat gebeurt er in de eerste leesfase?
Riffaterre noemt het de heuristische (langs methodische weg tot ontdekkingen komen) fase.
- linguistische tekens worden vnl als referentieel (verwijzing naar handeling of bewering over object of situatie) gelezen
- maar: levert ongrammaticaliteiten op (passages/uitdrukkingen die niet als referentiele verwijzing naar werkelijkheid gelezen kunnen worden)
- gedicht bevat ook extragrammaticaliteiten (vormkenmerken die binnen grammatica van referentiele wereld geen plaats/betekenis hebben).
In deze fase twee vragen stellen:
- Uit welke zinnen bestaat de tekst? (onderw, gezegde, lijd vw)
- Zijn er afwijkingen van gebruikelijke zinsbouw? Formuleer de afwijking.
p175
Wat gebeurt er in de tweede (poetische) leesfase?
Obstakels uit eerste fase worden sleutel voor interpretatie volgend niveau.
p175
Wat is een hypogram?
Volgens Riffeterre is dat een onderliggende standaarduitdrukking/zinsnede.
Kan bestaan uit
- standaarduitdrukking
- citaat uit een tekst
- conventionele associatie.
Is nooit letterlijk aanwezig in de tekst, maar product van interpretatieve handeling: lezer moet m activeren/concretiseren (vgl intertekstualiteit).
Gedicht Achterberg (p174): twee hypogrammen
- Gij = dichtkunst (standaardopvatting)
- Gij vergeleken met God = dichtkunst iets goddelijks
p175
De poetische tekst is trefpunt van twee formele systemen. Vat het linguisitisch en het poetisch systeem kort samen. Hoe kunnen ze elkaar in een gedicht treffen?
Ling.systeem bevat eenheden als:
- tekst
- zin
- zinsdeel
- woordgroep
- woord
- foneem (betekenisonderscheidende klankeenheid)
Poetisch systeem, eenheden zoals:
- tekst
- strofe
- versregel
- versvoet
LS en PS kunnen in gedicht harmonieren en conflicteren: PS wil dat lezer even stopt, LS wil lezer laten doorlezen = conflict = extra dimensie aan poezie (betekenis krijgt gestalte).
p176
Herhaling is het belangrijkste principe dat gestalte geeft aan het poetisch systeem. Welke vormen van herhaling worden besproken?
- een versvoet
- een versregel
- een strofe
- rijm
- alliteratie
- assonantie
p177
Wat is metrum?
Een regelmatige herhaling van beklemtoonde lettergrepen (heffingen), waartussen het aantal niet-beklemtoonde lettergrepen (dalingen) constant is.
- Poezie kent doorgaans (!) metrum, is niet-essentieel kenmerk.
- Kan in meer of mindere mate consequent toegepast zijn
Versvoet = 1 losse herhalingseenheid Metrum = regelmatige herhaling van versvoet.
- Syllabotonisch vers: metrum door vaststaand aantal beklemtoonde lettergrepen (oudere Nldse poezie).
- Heffingspoezie: aantal beklemtoningen per regel vastgelegd, aantal lettergrepen kon varieren (Oudgermaanse talen, sommige Middelnldse poezie).
- Syllabische poezie: alleen aantal lettergrepen per regel ligt vast.
- Vers libre/vrij vers: geen regels tav klemtoon of aant lettergrepen (moderne poezie).
p177
Welke versvoeten kunnen obv verhouding tussen heffing en aant dalingen onderscheiden worden?
- Jambe: kort lang ¬ √
- Trochee: lang kort √ ¬
- Dactylus: lang kort kort √ ¬ ¬
- Anapest: kort kort lang ¬ ¬ √
- Amfibrachys: kort lang kort ¬ √ ¬
p177/204
Hoe stel je metrum vast?
- heffing herkenbaar als accent in ling systeem –> ondubbelz en niet-accenten zetten je op spoor metrum (evt woordenboek. lidwoorden/voornaamwoorden hebben geen woordaccent)
- accent in zin: vaststellen door zin te lezen. Kan dubbelz zijn omdat ze verschillend gelezen kunnen worden. Structuur zichtbaar maken door afscheidingen | aan | te | brengen.
p178
Wat is antimetrie?
Accent van een lettergreep dat ingaat tegen het op grond van het metrum verwachte accent –> spanning tussen metrum als norm en de variaties daarop. Def: conflict tussen het ling en poet systeem dat veroorzaakt wordt door een woord om ling redenen te beklemtonen, terwijl metrum een ander accent doet verwachten.
Functie: voorkomen van een dreun wanneer een metrum te star wordt doorgevoerd. OOK: mogelijk gevolgen voor betekenis, want versterking van zinsaccent; extra na bewust door dichter aangebracht.
p179/225
Versvoet is de kleinste metrische maateenheid, daarop volgt versregel. Wat is dat en hoe herken je een versregel?
Versregel
- typografisch afgebakend (er volgt wit op)
- vaak een gelijk aantal lettergrepen (= isosyllabie). Uitstoten/samentrekken van een zwakke/niet beklemtoonde lettergreep met volgende: elisie (bv donk’re, huiv’ren). Door dichter of lezer.
- regelmatige afwisseling (on)beklemtoonde lettergrepen
- regelmaat door regelmatige herhaling versvoet
- viermaal herh = viervoeter/tetrameter
- vijfmaal herh = vijfvoeter/pentameter
- zesmaal herh = zesvoeter/hexameter
- Soort versvoet + herhaling: bv jambische pentameter, dactylische pentameter, trocheische tetrameter. Alexandrijn = zes jamben.
p179
Hoe wordt - naast een gelijk aantal lettergrepen - in traditionele en moderne poezie regelmaat verkregen?
- Traditioneel: eindrijm = rijm markeert samen met wit het einde van de versregel
- Modern/vrije vers: geen metrisch schema en onregelm regellengte, onverwacht rijm –> alleen het wit fungeert nog als onderscheidende factor (gaat om expressieve waarde, niet om gedisciplineerde metriek en strofebouw).
p181
Wat is een strofe?
- equivalent van alinea
- regelmatige herhaling van versregels
- ritmische eenheid, vaak versterkt door rijm (trad poezie)
- strak patroon door strofen van gelijke lengte en bouw (trad poezie)
- is niet altijd een inhoudelijke eenheid (meerdere strofen vormen inhoudelijke eenheid).
p182
Som de meest voorkomende strofevormen op.
- Distichon: twee versregels per strofe
- Terzine/terzet: drie versregels per strofe
- Kwatrijn: vier versregels per strofe
- Kwintet: vijf versregels per strofe
- Sextet: zes versregels per strofe
- Septet: zeven versregels per strofe
- Octaaf: acht versregels per strofe
- Novet: negen versregels per strofe
p182
Is expressie of betekenis van klank immanent aan de klank zelf?
Nee, hoewel we zoeken naar klankexpressiviteit als lezer. Klanken hebben een suggestief effect, dat sterker wordt door herhaling.
De expressie of betekenis wordt in de context van het gedicht tot stand gebracht.
p184
