21-renaiss&class/Vroeg 17eS Flashcards
Welke ‘nieuwerwetsigheden’ waren er te zien in rederijkerskamers (noorden), eind 16eS?
- modern toneel
- sonnetten, elegieen, huwelijksgedichten naar vb klass en mod auteurs
- in It, Fr en Neolatijn.
p90
Welke dichters waren lichtend voorbeeld voor de rederijkers?
Pleiade-dichters (Ronsard, De Salustre du Bartas (La Premiere Semaine, 1578: neologismen, klanknabootsingen; exploiteert taal)).
Den Nederduytschen Helicon toont rederijkers in huis hadden:
- ouderwets rederijkerswerk.
p90
- demonstratie v beheersing nwe genres en dichtvormen.
De rederijkers hielden zich echter niet bezig met literatuur: Neolatijnse letterkunde had hoogste aanzien. Geef voorbeelden van literatoren uit die tijd. Op wie richtten de rederijkers zich?
- Gedichten en (lees)drama’s van Grotius en Heinsius: hoogtepunten van herboren literatuur.
- Frivole, eveneens geleerde liefdesgedichten en amoureuze emblemen.
Verzen/versjes in Nlds werden niet gepubliceerd of anoniem.
- Rederijkers hadden eigen kamer als referentiekader, geen intl ambitie zoals dichters.
p90
In gepubliceerde bundels met rederijkerswerk ontbreken vaak namen van auteurs, zelf igv meester-auteur Hooft. Hoe komt dat?
Teksten werden ondertekend met een motto/kamerspreuk, die door kamergenoten herkend werd. Was een hobby, niet om zich maatsch te profileren.
Bv Hooft publiceerde wel wat (jaren 30; daarvoor in archief kamer of op initiatief uitgever). Wilde niet indruk wekken dat hij zich op 1 lijn met Heinsius achtte.
p90
In toenemende mate zien uitgevers brood in rederijkerswerk. Waarom en welk werk?
- Economie groeide, daardoor markt voor amoureuze sonnetten, liederen en emblemen, want meer vrije tijd.
- Kwam voor: plagiaat en auteur niet betrokken.
- Bredero: betrokken als tekstschrijver bij uit Latijn bewerkte embleembundel.
==> sommige rederijkers wat bekender, maar niet erg prominent.
p91
De anonimiteit van rederijkers-auteurs veranderde na 1616. Waardoor?
Geestigh Liedboexken van GA Bredero, Amsterdammer: eerste keer dat de liedjes ve rederijker gepresenteerd werd met naam auteur op titelpagina. Snel uitverkocht.
Initiatief van Scriverius (Leids geleerde; wilde Nldse dichtkunst propageren; vgl Spiegel).
Jaar daarvoor, ook op zijn initatief: Nederduytse poemata door Heinsius (1615) [poemata: lit in de klass traditie].
p92
Wat waren mogelijk redenen voor Scriverius om in Nlds te willen publiceren?
- Nlds leent zich ook voor grote literatuur; juiste keuze van onderwerpen en vb’en nodig (daarin schoten rederijkers tekort, behalve Hooft en Bredero dan).
- Wig drijven in Eglentier: gezelligheidsvereniging vs serieuze beoefenaars van kunst. 1617 scheiden Hooft, Bredero en Coster zich af (Nederduytsche Academie).
p93
Welke doelstelling had de Nederduytsche Academie?
- instelling voor hoger Nldstalig onderwijs.
- ruimte voor (besloten) opvoeringen van mod Nlds theater in geest v klassieken.
- commercieel.
Door pol en maatsch factoren kwam er weinig terecht van oorspr opzet. 1632 Atheneum Illustre (voorloper UvA) maar met voertaal Latijn. Coster’s droom niet in vervulling.
Toneelvoorstellingen: succes. Houten gebouw vervangen door stenen gebouw (Van Campen). ‘Schouwburg’ mogelijk door Vondel bedacht.
p94
Waarom verliep de ontwikkeling op het gebied van de Nldstalige letterkunde in het zuiden zo anders dan in het noorden?
- Hogere cultuur bleef meer dan in noorden (kerk)Latijn.
- RK kerk domineert hele cultuur.
- Pol situatie anders: pol/theol debatten in dichtvorm, relig overpeinzingen konden niet/veel minder.
- Profane lit en toneel gecensureerd: toestemming van kerk voor elke boekuitgave nodig.
- 1610-1620: rederijkerskamers mochten zich weer organiseren en voorstellingen verzorgen, maar onder strikt toezicht.
p94
Noem een zdl initiatieven om Nldse taal serieus te nemen.
Hoogleraar Puteanus (1607):
- oproep aan jeugd om Nldse taal te cultiveren (in Lat redevoering).
- bundeltje Nldse gedichten (lang na Heinsius’ poemata).
Justus de Harduwijn:
- 1613 bundel liefdesgedichten naar Petrarca en Pleiade-dichters.
- grotere impact.
Jan David Heemsen:
- Nederduytsche poemata (zelfde periode)
Kwam niet vd grond, ook omdat De Harduwijn zich ging schamen voor zijn werk, en vernietigde het grotendeels (nog 1 exemplaar). Niet langer icoon ve lit vernieuwingsbeweging.
p94
Tekst 22: Bauw-heers wel-leven (Nederduytschen Helicon)
Mod poezie door rederijkers. Licht toe.
- bewerking gedicht Horatius: typisch renaiss.
- kunstige woordsamenstellingen en klanknabootsingen: door Du Bartas in de mode. (Rederijkers: taalkunst vaak uitheemse en mooi klinkende woorden).
- ondertekening met motto: typisch rederijkers.
p95/113 opg2.10
Tekst 23: Boeren Geselschap door Bredero
Vat samen.
Hoe oordeelt dichter over boeren?
Samenkomst in Vinkeveel waar jonge boeren naar ganzentrekken gaan. Gemoederen raken verhit; vechtpartij; dode. Ik-dichter vlucht en adviseert lezer ruwe en gevaarlijke boerenfeesten te mijden.
Dichter kijkt op boeren neer. Laatste strofe: Heeren en Burgers (nette mensen).
p95/113 opg2.11
Waarom getuigde destijds al de titel ‘Nederduytsche poemata’ (Heemsen) van ambitie?
- Is titel van poezie door beroemde Neolat dichter en geleerde Heinsius.
- Betekent ‘echte literatuur’ (= gedichten in klass trad, geen rederijkerswerk) in Nlds.
p95/113 opg2.12
