25-18e+19eS/19e/realisme

Question 1

Vertel over de opkomst van het realisme en schets de kenmerken.

Answer 1

• komt op na 1830, beinvloed schilderkunst en lit.
• ontwikkeling roman chronol:
• zedenk briefroman (18eS, bv Sara Burgerhart)
• historische roman (romantiek)
• realistische roman (realisme)
• brede blik op samenleving
• vaak alwetende vertelinstantie
• gehele sociale weefsel, dus veel personages en verwikkelingen (bv Oorlog en vrede, Tolstoi)
• meestal geen duidelijke zedelijke les
• nadruk op complexiteit van mensel verhoudingen
• psych verfijnen vd vertelling neemt toe
• centraal personage vaak een vrouw
• vaak geen verzoenend slot voor de heldinnen (Emma Bovary, Anna Karenina, Effi Briest, Eline Vere, Isabel Archer).

Dus: niet alleen hele soc wereld doorlichten maar ook interactie tussen soc wereld en subj ervaringen van 1 centraal personage.

p164

Question 2

Welke twee perspectieven op realisme worden besproken?

Answer 2

• Objectiviteit
• Geengageerd proza.

p165/167

Question 3

OBJECTIVITEIT

Waarom wordt kunst gemaakt vlgs realisten?

Answer 3

• Streven om kunst te maken waarin realiteit zo precies mogelijk werd waargenomen.
• Streven om relatie tussen moraliteit en kunst door te snijden. Kunst heeft geen taak op zedelijk, pol of ideeel vlak.
• In 19eS wetenschappen sterk in opkomst; positivisten: alleen wetenschappelijk bestuderen vd stoff werkelijkheid leidt tot relevante kennis. Verwerping metafysische zingeving.
• Kunstenaar legt zich toe op waarneming; realiteit ligt in bijz verschijningsvorm v dingen en kon niet verbeterd worden door ordening/idealisering.
• Fotografie: nastreven onbevooroordeeld oog (bv L’Origine du monde, Courbet 1866, en Madame Bovary, Flaubert 1857). Provocatie van zedelijke opvattingen door objectiviteit.

p165

Question 4

OBJECTIVITEIT
Er is in Nld geen pendant van Madame Bovary, roman blijft geidealiseerde realiteit of vanuit moreel perspectief. Wel zijn invloeden van het realisme te vinden. Voorbeelden?

Answer 4

• Beets/Hildebrand, Camera obscura (1839): minutieuze observaties, maar conventionele normen en waarden.
• Busken Huet, Lidewyde (1868): ‘onzedelijke’ levenswandel optekenen. Behoudende kritiek en artistiek neergesabeld.

p167

Question 5

GEENG PROZA
Realisme kan ook gezien worden als onderdeel ve democratische cultuur. Dan verschilt het beeld aanzienlijk met het objectieve perspectief. Leg uit.

Answer 5

Dan gaat het om omzetten v nwe pol denkbeelden naar kunstzinnige representatie dus juist zeer geengageerd, ipv doorsnijden navelstreng tussen moraliteit en kunst.

p167

Question 6

GEENG PROZA

Welke ontwikkelingen deden zich in Europa voor, die de opvattingen over de inhoud van kunst veranderden?

Answer 6

• democratische revoluties; nwe kunst noodzakelijk (bv Courbet en Millet, die waardige werkmanstaferelen schilderden).
• levendige pol cultuur ontwikkelt zich, ook buiten parlement, met uitgesproken lib, progr en democr karakter.
• Emancipatiebewegingen: abolition, vrouwen, arbeiders. Drukken stempel op openb debatten.

Lit kon wreedheden vd bestaande sit blootleggen. Wreedheid doel voelen, niet rationeel. Voortdurend beroep op empathie lezer.

• Beecher Stowe’s Uncle Tom, 1852, had grote pol invloed;
• Dickens’ Hard Times, 1854, toont verwoestende effecten van utilitarisme.
• Cremer’s Fabriekskinderen, 1863: laat lezer leven v fabriekskinderen visualiseren. Onmenselijkheid vd utilitaire systeem.
• Multatuli’s Max Havelaar, 1860: pakte het economisch succes vh cultuurstelsel aan, onverschilligheid jegens bestuurl verantwoordelijkh. Lezer wordt aangesproken op zijn aandeel in het systeem.
  Saidjah en Adinda: confrontatie met leed door Nldse militairen aan Javanen. Boek heeft later, 1900 met ethische politiek, invloed op beleid.
  Andere thema’s van Multatuli: onderdrukking vrouw, geestdodend onderwijssysteem, mod theologie, atheisme, opkomend nationalisme in Dtsl en Fr, leefomstandigheden arbeiders

p171

Question 7

TEKST 33 Fabriekskinderen
Welke rol speelt techn, industr, econ vooruitgang?
Vergelijk met Ten Kate (opg3.26). Inh verschillen?

Answer 7

• Vooruitg maakt gaslicht mogelijk.
• voort, raderen, voort: kinderen als raderen, ook metafoor voor industr vooruitgang.
• econ vooruitg argument door fabrieksdirecteur
  => Cremer: vooruitgang heeft wettelijk ingrijpen nodig.

Ten Kate: kinderen ontgaat heilsboodschap door slechte omstandigheden, dus prediking aan fabriekskinderen.
Cremer: christendom speelt geen rol. Ontmenselijking arbeiders door systeem van winst.

p173/177 opg3.27

Question 8

Welke twee werken van Beets zijn genoemd; tot welke stromingen in verband te brengen?

Answer 8

Guy de Vlaming (romantiek)

Camera obscura (realisme)

p172/177 opg3.28

Question 9

Noem drie ontwikkelingen die in 18eS begonnen waren en in 19eS tot bloei komen?

Answer 9

• opkomst burgerij
• bloei roman
• groei openb ruimte en journalistiek.

p172/177 opg3.29

Question 10

TEKST 34 Havelaar
Welke karaktereigenschappen van Droogstoppel maakt Multatuli belachelijk?
Welke aspecten van utilitarisme in redeneringen Droogstoppel?

Answer 10

• fatsoen is alleen uiterl zaak; geen verinnerlijkte notie van deugdzaamheid.
• niet kunnen omgaan met metaforen, alleen lett kunnen denken.
• geloof in eigen superioriteit omdat je prot bent.
• gelijkschakelen ‘beurs’ met ‘wereld’.
• zuinigheid.

Droogstoppel doet nooit iets dat eigenbelang kan schaden en handelt niet vanuit intrinsieke moraal (‘want beleefd ben ik altijd, men kan nooit weten hoe men later iemand noodig heeft’).

p172/177 opg3.30

Question 11

Er was nog een genre dat literaire verbeelding gebruikte om mens te laten zien hoe makkelijk controle over eigen uitvindingen verloren kan worden. Beschrijf.

Answer 11

Science-fiction (Frankenstein, 1818; Dr Jekyll and Mr Hyde, 1886; The War of the Worlds, 1898)
Sombere toekomstfantasieen, die in 20eS relevant blijken.

p173