28-mod lettkunde/80-45/14-45/dl1 Flashcards
HIST/CULT CONTEXT
Wat gebeurde er in Belgie toen het onder de voet werd gelopen door Dtls in 1914?
Dtsl zet de Flamenpolitik in om Vlaams broedervolk voor zich te winnen door tegemoet te komen aan wensen Vl Beweging:
- Gentse universiteit vernederlandst (1916)
- Bestuurl scheiding Vldrn/Wall doorgevoerd (1917).
p225
HIST/CULT CONTEXT
De oorlog toonde het failliet vd burgerlijke natiestaat EN dat technol vooruitgang niet alleen pos gevolgen had (nwe wapend ingezet). Na de oorlog zetten de veranderingen door. Benoem.
- Arbeidersbeweging groeide;
- Alg levensstandaard verbeterde;
- Toename democratisering politiek;
- Meer vrije tijd door 8urige werkdag;
- Massacultuur komt op.
Achterdocht jegens ontwikkelingen in prot-chr en kath hoek: vrijzinn media, lichamelijkheid, toenadering man/vrouw gevaarlijk.
Verzuiling neemt sterk toe en ingezet als instrument om moderne tijd te beheersen: film, dans, voetbal, vakvereniging.
Typerend:
- opkomst pop cultuur en
- verzuilde organisatie vd cult leven.
Komt ook in lit tot uiting:
- ontwikk lectuuraanbod voor breder publiek en
- lit krijgen plaats in pop media (krant, radio).
Lit leven deels op verzuilde grondslag, blijkt uit tijdschrlandschap.
p226
p235/268 opg4.13
HIST/CULT CONTEXT
Naast het toejuichen vd vooruitgang werden de veranderingen ook gezien als symtomen ve diepgaande crisis. Hoe liet zich dat merken?
- Schrijvers als Oswald Spengler (Untergang des Abendlandes, 1918) en Huizinga (Id schaduwen van morgen, 1935).
- Economie loopt terug; beurskrach 1929; grote werkloosheid.
- Opkomst nationalistische, antidemocratische en autoritaire bewegingen (Mussolini 1922, Hitler 1933)
- Polarisering links en rechts (Russ revolutie, 1917, Franco 1936)
- Nld en Belg: ook extreem-rechtse organisaties (Rex, VNV, NSB), maar geen massabewegingen of aantasting democratie door hen.
p226
LIT CONTEXT
Hoe veranderde WO I de literatuur in Europa?
- schrijversgeneratie van voor WO I: aanpassen aan actualiteit.
- jongere generatie schrijvers: trad esth uitgangspunten en vormen vd belle epoque niet toereikend in nwe wereld => vernieuwingsbewegingen (verzamelnaam: avant-garde).
- Fr en Dtsl: expressionisme (opleggen eigen visie aan werkelijkheid + weergeven essentie v die werkelijkheid).
> schilderkunst: Kandinsky, Klee, Marc.
> muziek: Schoenberg
> film: Fritz Lang
> poezie: Georg Trakl, Franz Werfel, August Stramm, Else Lasker-Schueler (hebben bel invloed op Nldse poezie).
p228
LIT CONTEXT / AVANT-GARDE
Expressionisme was belangrijkste avant-gardebeweging voor Nldse lit. Welke stromingen hadden minder invloed?
- literair futurisme: Marinetti (manifest 1909: snelheid, techniek, oorlog verheerlijkt). Belangstelling voor in Nld/B, maar geen invl op lit productie.
Mn na WO II (ihb Vijftigers): - dadaisme: maar enkele sporen van in Nldse lit (Van Doesburg, Van Ostaijen). Grote afstand tot artistieke trad, maar niet weergeven mod wereld, maar schoon schip mee maken (creeeren van kunst = vrijwel zinloos):
- kunst: readymades
- lit: collages van bestaand materiaal, klankgedichten.
- surrealisme: zich losmaken van sociale en talige conventies via ecriture automatique (ongecontroleerd, associatief, onderbewuste; Breton 1924).
p229
LIT CONTEXT / MODERNISME
Waren er ook modernistische dichters?
Jawel, bv TS Eliot, maar mod is vooral stroming in proza (Joyce, Woolf, Proust, Gide, Thomas Mann, Robert Musil).
Geen beweging maar overeenkomsten in hun werk:
- nadruk op indiv bewustzijn;
- fundamentele twijfel aan vermogen vd mens om wereld te kennen en weer te geven in taal.
Minder radicaal vernieuwend dan avant-garde.
p230
LIT CONTEXT
Wat bleef over vd lit praktijken van rond 1880?
Gros vd schrijvers en lezers sloten daar bij aan. Eerste decennia vd 20eS verspreidde autonomistische, op schoonheidservaring en gevoelsexpressie gerichte lit (Tachtigers en VN&S) zich breed.
Hiertegen kon de nwe generatie zich afzetten.
Het uitgangspunt van de twee generaties bleef echter hetzelfde: lit is een volw maatsch domein met typische kenmerken en mores.
p230
LIT INFRA
De aandacht voor het autonome lit veld wordt steeds groter. Hoe?
- Intl vereniging Poets, Essayists & Novelists (PEN), 1921;
- Eerste Antw boekenbeurs (1932);
- Uitgeverijen worden steeds groter, professioneler; verwerven gespecialiseerd lit fonds;
- Nwe medium radio: hoorspelen, interviews, recensies;
- Essays en beschouwingen vaker in boekvorm;
- Acad studie mod lit komt op gang; meer aandacht op middelb onderw voor recentere lit.
p231
LIT INFRA
Op welke drie manieren zijn de lit instituties op te delen?
Verkaveling vh lit landschap (mn via kranten en tijdschr):
- Confessionele of ideologische zuil;
- Generatie die aan het woord komt;
- Verhouding tot lezerspubliek.
Eigenl neutrale/liberale zuil (wel lit meest invloedrijk):
- De Nieuwe Gids (stopt 1943);
- De Gids: werd opgefrist, maar terughoudend beleid. Veranderde met komst redacteur Roland Holst (1919), later Nijhoff (1925);
- meest innovatieve impulsten bij: De Vrije Bladen (1924-32) en Forum (1932-35).
- sterk programmatisch;
- weinig abonnees
- toonaangevend door uitdragen vernieuwende lit en aanvallen gevestigde orde.
- verzet tegen voorgangers, confessionele zuil (Opwaartsche Wegen en De Gemeenschap).
p232
LIT INFRA
Van de lit werd verwacht dat ze een eigen antwoord bood op actuele problemen; er was behoefte het lit veld te verbinden met ander maatsch domeinen en lit te toetsen aan pol of reli normen. Leg uit waarom het autonomiseren van de lit niet absoluut was.
De mate waarop het antwoord op maatsch problemen geformuleerd werd, verschilde van tijdschr tot tijdschr, ook binnen de zuilen zelf (balans heteronoom en autonoom).
Bijv kath zuil in Belgie: tijdschriften -
- lib/neutraal weinig invloed (zowel jong als oud);
- Dietsche Warande en Belfort: duidelijk kath signatuur, maar open voor mod lit;
- Boekengids: streng kath, dus verboden/voorbehouden boeken kwamen niet in kath boekhdl/bibl.
p233
LIT INFRA
Waaruit blijkt de spanning tussen autonome en heteronome lit criteria duidelijk?
Pendelbeweging in recensies:
- erkenning lit waarde
vs
- afwijzing op morele gronden.
Bv Adelaide door Walschap (1929; vrijmoedig over erotiek schrijven zonder dat personage dat afkeurt).
p233
LIT INFRA
Verschillende tijdschriften bereiken verschillende (omvang) leespubliek. Leg uit.
- Boekengids: verzuild maar ook bep visie op lit en lit kritiek. Spreekt ruime groep aan, die zoekt naar richtinggevende info op lit gebied;
- Neutrale jongerentijdschriften: richten zich op select publiek v gelijkgezinden, zelf literatoren, HIGHBROW lit opvatting;
- Niet-confessioneel, breed cultuureel: Elsevier’s, Mork’s Magazijn. Trachten synthese tussen trad ne mod lit te vinden en het toegankelijk maken v vernieuwingen interbellum in lit productie en kritiek/beschouwing. MIDDLEBROW lit opvatting.
Lowbrow = populaire informatie
p234
LIT INFRA
Door uitbreiding van het publiek diversificeert de lit productie. Hoe?
- Uitbreiding publiek, dus nwe publieksgroepen, met daarop afgestemd lit aanbod.
- Nwe publieksgroepen willen leesbare realistische romans in div genres (soms bestsellers).
Twee reacties:
- Afwijzing: elitaire houding (Forum);
- Visie op lit en kritiek aanpassen: gids in lit landschap willen zijn, soms vu reli persp sturen.
Vernieuwers kunnen breed publiek niet goed bereiken. Nemen plek Tachtigers/VN&S over. Ambieren geen breed publiek. Worden gaandeweg acceptabeler maar aanvankelijk geen groot bereik.
p234
POEZIE AVANT-G
Hoe verschilt het symbolisme van het expressionisme?
Expressionisme: kunstenaar legt eigen visie op aan buitenwereld, vertekenen dus bewust vanuit eigen dichterl visie.
Lijkt op symbolisme maar verschillen op formeel als op thematisch vlak.
p235
POEZIE AVANT-G / MARSMAN
In ‘Vlam’ (Verzen, 1923) gebruikt hij een aantal kenmerken van het expressionisme. Noem.
- De ik projecteert eigen emotionele beleving op zijn omgeving (kosmische zelfvergroting);
- Verrassende beeldspraak;
- Vrije verzen, geen dwingend stramien.
- Geconcentreerde vorm: woord(en) ipv volzin.
M zelf overigens ambivalent jegens avant-garde, zocht evenwicht traditie/vernieuwing (kenmerkend voor Nl rond WO I: geen ruime, samenhangende beweging, geinspireerd door Eur avant-garde).
p236
