2.3 Vruchtbaarheidsstoornissen bij de man Flashcards
Welk deel van welk bepaald gen zorgt voor ontwikkeling tot man?
Gonaden differentiatie
->SRY op y chromosoom zorgt voor ontwikkeling foetale testes
Wanneer in de embryonale fase worden de testes ontwikkeld? Welke hormonen zijn betrokken? Waar ontwikkelen de organen uit?
Ovaria en testes na SRY wordt ontwikkeling tot testes anders ovaria
->wk 7-12
->foetale testes scheiden testosteron (leydig) en Anti-muller hormoon uit (sertolli) ->remt mullerse gangen ontwikkeling
->gangen van wolff ->epidydymis, vas deferens en vesiculae seminales
->testosteron naar DHT, ontwikkeling externe genitalia
Hoe zwaar zijn ballen gemiddeld? Hoe groot is het volume van een bal? Hoe lang is de gemiddelde penis? En hoeveel volume heeft ejaculaat? Hoeveel procent zijn welke cellen?
12-15gr testes en volume 12 cc 80%tubuli seminifire met sertolli en 20% interstitium met leydig, penis 13 cm, ejaculaat 3cc
Welke drie aanmaak processen helpen de ballen bij?
In/door ballen?
Spermatogenese
Steroidogenese
Osteogenese (vit d aanmaak)
Waaruit komen de vloeistof van ejaculaat? Welke draagt het meeste bij? Waar wijst volume eigenlijk niet op?
Ejaculaat: grootste uit vesicula seminales, daarna prostaat, daarna testes, daarna cowpers gland
->volume zgt niets over bevruchtbaarheid
Wat doen sertollicellen?
Sertollicellen verbinden en daartussen worden zaadcellen aangemaakt
Wat doen de leydigcellen?
Leydigcellen maken testosteron
Welke bijzondere barriere zit er in de testes? Wat kan er dan gebeuren?
Bloed testes barriere, hierdoor zaadcellen nooit in aanraking bloed gekomen dus eigenlijk lichaamsvreemd
Wat doen de tubuli seminifiri? Hoelang duurt spermatogenese en spermiogenese? Wat is de Johnsenscore?
Tubuli seminifiri:
-5% ejaculaatvolume
-100 mil spermatozoa per dag per bal
-spermatozoa bepalen geslacht kind
-spermatogenese neemt 70 dagen in beslag, waarvan 20 dagen spermiogenese(staartvorming)
->bv koorts, cyclus weer normaal worden
-Johnsenscore
->normale spermatogenese, jonhoson 10
->hypospermatogense 8-9
->maturatie arrest 3-7
->sertollicel only 1-2 (geen spermatogonia)
->pathologisch niveau kan fouten zien in psermatogenese
->gemengde patronen in ballen kan
Welke hormonen sturen de testes aan en waarop hebben zij effect?
GnRH, LH en FSH sturen testes aan
LH stuurt leydigcellen aan welke testosteron maken
FSH stuurt sertollicellen aan welke spermatogenese doen
->feedback via testosteron (leydig) en inhibine-B (sertolli)
Vanaf wanneer is de hypofysegonaden as in mannen actief? Vanaf wanneer de spermatogenese?
Hypofyse gonaden as vanaf geboorte en spermatogenese bij pubertijd
Wat doet de epididymis? Welke delen heeft dit en wat is hun functie? Welke twee factoren van ontwikkeling in de epididymis is belangrijk?
Epididymis:
-Gehele functie: motiliteit zaadcel toenemen en kwaliteit zaadcel ook opp dna niveau
-drie delen:Caput, corpus, cauda
-caput: reabsorptie vloeistof, chromatine compacter
-corpus: eiwit synthese (zona pellucida binden), accumulatie motiliteit, chromatine compacter, secretie
-cauda: opslag, chromatine compacter
-verloop bijbal meer motiel en hogere concentratie
-chromatine compacter voor stabilisatie dna
Wat doen de prostaat en de vesicula seminalis? Welke factoren maken de prostaat en wat is de pH? Welke factoren maken de vesicula seminalis en wat is de pH?
Prostaat en vesicula seminalis:
-grootste deel ejaculaat volume
prostaat:
-PSA toevoegen voor liquefactie
-prostasomen
-pH<5
-20-30% ejaculaatvolume
vesicula seminalis:
-semenogelin: gelvorming na ejaculatie
-fructose: bron energie spermatozoa
-pH>8
-65-75% ejaculaatvolume
Hoe test je de testiculaire functie? Welke testen doe je en wat test je dan?
Testiculaire functietest:
-Bloed: LH,FSH,(inhibine B), ochtend testosteron (dan hoogst)
-Semenanalyse: V>1,5cc, C>15mil/ml, motiel>40%, morfo>4% normaal, pH>7.1(ondergrens)|
->vanaf 50mil/ml vaak goede bevruchting
-Echografie
->verbinding testes en epididymis bv uitgezet en geobstrueerd
->bv caclificaties
->bv hypodens en maligniteit
Wat is de funcite van ejaculatie? Welke fases zijn er aan aan de ejaculatie en wat gebeurt er per fase?
Ejaculatie:
-is geen orgasme
-cauda epididymis, vas deferens, vesicula seminales, prostaat, urethraprostaatkamer en blaashals
-zaadcellen bij baarmoedermond komen
Fases:
-emissie:
->blaashals(blaas naar urethra) en sphincter urethrae ->UP gesloten
->vocht epididymis en vesiculae seminalis naar UP
-expulsie:
->contractie spieren bekkenbodem en rondom plasbuis (m. bulbocavernosus, m. ischiecavernosus)
->sphincter urethrae dan geopend
Wat is coitus? Wat is het doel van coitus? Wat voor milieu zitten er in de uterus? Wat voor timing is van belang? Wat is capacitatie en wat is chemoattractie?
Coitus is geslachtsgemeenschap
-depositie ejaculatie en cervix uterus
-zuur milieu in uterus daarom zaadcellen verpakt in ejaculaat
-zaadcellen naar eicellen en zodra een binnen dan eicel op slot
-timing van belang voor bevruchting, oocyt maar 24u en zaadcel 3 dg, voor eisprong
-capacitatie (kop zaadcel versmelt eicel), chemoattractie (zaadcel en eicel), acrosoomreactie
Waar bestaat de fertiliteitsanalyse uit bij een man? Welke testen doe je?
Fertiliteitsanalyse man:
-anamnese
-LO
-endrocrinologisch onderzoek: LH,FSH,test
-echo scrotum
-semen analyse
-evt genetisch onderzoek
-evt biopt bal (combi met TESE nu, enkel bij azoospermie)
Wanneer ben je infertiel? Hoeveel procent van paren krijgt kind per jaar?
Infertiel na 1jr onbeschermd coitus geen kind
->15% van de paren
->in 2e jr 50%
->in 3e jr 15%
->50% oorzaak bij man
Welke oorzaken zijn er bij mannelijke infertiliteit?
Oorzaken mannelijk infertiel:
-test insuff
-endrocriene afwijkingen
-obstructie tractus genitalis
-sperma antilichamen
-medicatie, miliue, ziekte, stress (uitwendig)
-varicocele (spatader bal en temp regulatie dan verkeerd)
-erectie, ejaculatie, orgasme stoornis
-idiopatisch
Welke ziektenbeelden kunnen zorgen voor testiculaire insufficientie? Wat zie je aan de ballen bij testiculaire insufficientie?
test insuff:
-grootste rol
-cryptorchisme (ballen niet ingedaald pas na operatie)
-varicocele
-orchitis door bv bof
-torsio testis
-kiemcel tumor testis
-cytotoxisch bv chemo
-radiotherapie
-systeemziekten
-endocriene afwijkingen
-anabole steroiden, geen aanmaak testosteron door innamen
-genetisch ->klinefelter, y-microdeleties
ballen vaak kleiner dan gemiddeld
Wat is cryptorchisme? Hoeveel komt het voor en welke vorm komt het meest voor? Waar zorgt het voor? Hoeveel procent van infertiele mannen cryptorchisme?
Cryptorchisme:
-1% mannen, een of twee ballen niet ingedaald, beinvloeden elkaar
-60% unilateraal
-verstoorde spermatogenese:
->3-8% vd infertiele mannen, 20% van azoospermie
->bilateraal:80%oligospermie, unilateraal:50% oligospermie
-testis atrofie
-endocriene stoornissen (primair hypogonadisme, minder testosteron)
-verhoogd risico, 3%, kiemcel tumor testis
Wat is torsio testis? Welke dd zijn er? Hoe diagnosticeer je? Wat is de behandeling?
Torsio testis:
-Acuut scrotum: dd epididymitis, testistumor
-dmv echo vascularisatie beoordelen
-binnen 6 uur opereren, anders ischemie
-contralaterale orchidofixatie
Wat is een varicocele? Wat verstoort het en hoe? Welke kant meest voorkomen en waarom? Hoe behandel je en hoe verbetert fertiliteit dan? Hoeveel hebben normospermie?
Varicocele:
-dmv van plexus pampiniformis reguleert temperatuurt, bij varicocele minder goed
-weke testis
-80% linkerkant, vena descularis loodrecht in vena lopen en hogere druk
-verminderde spermatogenese
-hypogonadisme
-zuurstof radicalen verhoogd dus meer dna schade spermatozoa, door verkeerde temperatuur regeling
-45% substantieel verbetering zaadkwaliteit na behandeling. 85% meteen maar niet altijd
-dna fragmentatie verminderd na behandeling
-spontane zwangerschap 25-35% na behandeling
-25-40% mannen subfertiel hebben varicocele, 7-11% van normospermie mannen -> meeste met varicocele hebben normospermie
Wanneer is een varicocelectomie geindiceerd?
Varicocelectomie bij:
-toegenomen falen testiculaire ontwikkeling opeenvolgende beoordeling
-niet effectief bewezen bij normospermie, azoospermie en subklinische varicocele
-klinische varicocele en jonge partner en infertiliteit >2jr met oligospermie en onverklaard infertiel
Wat is hypogonatroop hypogonadisme? Waar kan het door komen? Congenitaal vs verworven? iatrogeen?
hypogonadotropp hypogonadisme
-lh en fsh laag
-dysfunctie hypothalamus of hypofyse
-congenitaal: kallman(Anosmie!), idiopatisch hypopituitarisme, verlate puberteit
-verworven:
->hypofysair of hypothalaam: prolcatinoom, neurohemochromatase, ischemie
->iatrogeen: hypofysectomie, GnRH agonist, antandrogenen, anabolen
Hypergonatroop hypogonadisme? Waar ligt het porbleem? Congenitaal vs verworven?
hypergonadotroop hypogonadisme
-lh en fsh hoog
-dysfunctie in testes
-congenitaal:klinefelter, anorchie, cryptorchisme, enxymdefect androgenen
-verworven: orchitis, torsio, bilaterale orchidectomie, cytotoxisch
Wat is obstructieve azoospermie? Waar komt het door? Wat is er bij dit ziektebeeld aan de hand? Wat is er dan precies aan de hand?
obstructieve azoospermie:
-in transport probleem
-2% infertiliteit
-10% vd azoospermie komt door obstructie
-congenitaal: congenitale bilaterale agenese vas deferens (CBAVD, geen vas deferens dus zaad wordt niet geleid), mullerse prostaatcyste
->CBAVD: mut CFTR gen op chr 7
->autosomaal recessief
->CF
->distale deel epididymis neit aangelegd, vesiculae seminales ook niet, weinig ejaculaat en laag ph(geen fructose)
-epidydymale onstructie na infectie
Wat is seksuele dysfunctie? Wat kan het omvatten? Waar kan het door komen?
Seksuele dysfunctie:
-5% infertiele paren
-erectieklachten
-ejaculatieklachten: anorgamia, aspermie
-neurologisch: MS, DM, dwarsleasie
-postoperatief: prostatectomie, retroperitoneale chi
-mediactie: antideprressiva
Wat zie je bij een echografie van het scrotum? In welke percentages komt het voor? Wanneer doe je een echo prostaat?
Echografie scrotum:
-varicocele, 30%
-testis tumor, 0.5%
-testiculaire microcalcificaties, 5%
->echo prostaat bij laag volume ejaculaat om cyste uit te sluiten
Wanneer doe je genetisch onderzoek? Welke mutaties zoek je naar en hoeveel procent komen deze voor?
Genetisch onderzoek:
-bij azospermie
-10% klinefelter (47XXY): kleinere ballen <5cc)
-15% deletie AZF-regio, microdeletie Y
->bepaalt spermatogenese
CBAVD: CFTR gen mutatie
Wanneer doe je een testis biopt?
Testis biopt bij:
Testis tumor
Diff test insuf of obstructie
Johnsen score
GCNIS: germcell neoplasma in situ, premaligne
Wat is apsermie? Waar kan het door komen? Wat kan je er aan doen?
Aspermie is een droog orgasme
->niets naar buiten, kan wel blaas in
->door anorgasmie (psychogeen nuerogeen) -> in nacht wel met condoom opvangen
->retrogade ejac (neuro/iatro) ->opvangen in blaas mbv vloeistof al erin en dan uitplassen en insemineren
->anejaculatie(psych/neuro/iatro)->electroejaculatie mbv electrode in anus onder narcose
Welke behandelingen zijn er bij infertiliteit?
Behandeling infertiliteit:
-leefstijladvies: wiet, anabolen, temp ballen, medicatie, overgewicht
->bij oligospermie
-hormoon therapie
-varicocelectomie
-blaasspoeling of electroejaculatie
->als zaadcellen in blaas gaan
-chi sperma extractie
-geassisteerde voortplanting, iui ivf icsi zelf-inseminatie
Wat doe je niet bij hypogonadisme en kinderwens? Wat gebeurt er dan? Primair vs Secundair? Wat geef je en wat zie je?
Bij hypogonadisme:
!ga geen testosteron geven bij kinderwens want dan worden leydig cellen lui en daarmee sertollicellem niets doen
-primair: hypergonadotroop hypogonadisme
->LH en FSH verhoogd, test verlaagd
->geen therapie
-secundair: (geisoleerd) hypogonadotroop hypogonadisme (IHH)
->LH, FSH en test verlaagd
->pregnyl (LH) met evt puregon (FSH) bij kinderwens -> na 1-1,5 jr optimaal spermatogenese
->geen kinderwens: TRT(testosteron replacement therapy dmv gel of injectie im)
Welke soorten azoospermie zijn er? Welke therapien zijn er?
Azoospermie
-10%
-pretest:hormonaal
->homroontherapie subcutaan
-test:non-obstructief
->TESE (zaadcellen uit testes) 50% kans
-posttest:obstructief
->100% kans zaadcellen
->PESA of MESA (percutaan of epididymaal)
Vit D productie bij de man:
->80% via de huid en zonlicht
->20% afhankelijk van enzym in testes: CYP2R1 25alphaydroxylase is enzym in testes dat calciferol omzet in 25OH-vitD
