W12HC4: Puberteit Flashcards
1
Q
Puberteit
A
- start in je hersenen
- tijdstip van start is familiair bepaald
- veel genen spelen een rol in de start
- leidt uiteindelijke tot pulsatiele afgifte van GnRH
- leidt tot afgifte van LH en FSH uit hypofyse
- leidt tot groei testes en afgifte van testosteron -> groei en puberteitsstadia
2
Q
Tanner Stadia
A
- genitaal: 1-5
- okselbeharing: 1-3
- pubesbeharing: 1-5
3
Q
Psychologische aspecten puberteit
A
- neurologische ontwikkeling: ontwikkeling frontale hersenschors
-> rijping hogere cognitieve functies, evalueren eigen gedrag en emoties, bewust worden van zichzelf, peergroep belangrijker - maatschappij stelt andere eisen en verwachtingen aan jongeren -> zelfstandiger
- lichamelijke veranderingen: seksuele arousal, romantische relaties aangaan, sekse/gender krijgt andere betekenis
4
Q
Late puberteit valt op
A
- uitzonderingspositie: kwetsbaarder
- er anders uitzien: kleiner, kinderlijker
- worden jonger ingeschat
- niet voor vol worden aangezien
- minder goed meekunnen met sport
- eigen psychoseksuele en sociaal emotionele ontwikkeling sluit niet helemaal aan bij leeftijdsgenoten
5
Q
Puberteit jongens
A
- testesvolume > 4 ml: in de puberteit
- gem 11 jaar, 9 jaar is te vroeg, 14 te laat
6
Q
Puberteit meisjes
A
- tanner stadium M2 = start puberteit
- gem is 10,5 jr, voor 8 is vroeg, na 13 is abnormaal
- menarche: gem 13 jaar -> 2,5 jaar na start puberteit
- M5 is volwassen, gaat over vorm en ontwikkeling tepel
- palperen om te weten of het vet is of het gestimuleerd borstklierweefsel is
- oestradiol wordt geproduceerd door ovarium, zorgt voor borstontwikkeling
- pubes stadium vrouwen androgenen van ovarium en bijnier
7
Q
Pubertas praecox
A
- centraal als t veroorzaakt wordt door de hersenen
- meestal is t idiopathisch
- behandeling omdat: emotioneel-sociaal onhandig, eindlengte preservatie
- IM/sc-injecties (GnRH agonisten) elke 4-12 wkn
8
Q
Anamnese
A
- puberteit ouders
- voedingspatroon
- overmatig sporten/topsport
- reukvermogen (Kallman), visus, hoofdpijn
- symptomen van chronische ziekte, oa coeliakie, schildklierlijden
- gedragsproblemen, psychosociaal functioneren (Klinefelter (47XXY)
- medicatiegebruik
- bestraling of chemo
- orchidopexie
9
Q
Pubertas praecox definitie
A
Echte = centrale pubertas praecox
- M2 stadium voor leeftijd van 8 jaar
- testis > 4 ml voor de leeftijd van 9 bij jongens
Pubes beharing, te vroeg = premature pubarche
- P2 stadium voor de leeftijd van 9 bij meisjes
- P2 stadium voor de leeftijd van 9 bij jongens
10
Q
Premature adrenarche
A
- pubarche: pubis/oskelbeharing, volwassen transpiratiegeur, soms acne
- vroegtijdige puberteit van de bijnieren: androgeenproductie in zona reticularis
- geen groeiversnelling
- geen significant voorlopende botleeftijd
11
Q
LO
A
- lengte, gewicht -> groeicurve
- voedingspatroon
- syndromale kenmerken
- tanner puberteitsstadia met testes volume bij jongens
- huid
- oriënterend neurologisch onderzoek
12
Q
Premature therlarche
A
- geïsoleerde borstontwikkeling
- normale groei
- normale botrijping
- normale eindlengte
- geen beharing
Bij zuigeling/peuter/kleuter: nog aanwezige FSH activiteit, GnRH systeem nog niet volledig in rust; stimulatie van een ovarium follikel, meestal voorbijgaand
Bij leeftijd 5-8 jr: vroege activiteit gonadale as, zeer langzame progressie borstontwikkeling
13
Q
Niet centraal aangestuurde verhoogd testosteron of oestradiol productie
A
- hypothalamus/hypofyse/gonaden-as niet geactiveerd
- verhoogde androgeenproductie bij jongens, afkomstig uit de bijnier (adrenarche, late onset adrenogenitaal syndroom, tumor), testis (tumor, Leydigcel)
- verhoogde oestrogeen/androgeen productie bij meisjes; afkomstig uit/tgv: persisterende follikel ovarium, tumor ovarium, tumor bijnier, McCune Albright syndroom
14
Q
Diagnostiek
A
- handfoto: skeletleeftijd ligt achter bij late rijping, voor bij te vroege
- basaal/random LH, FSH
- oestradiol/testosteron
- LHRH (GnRH) test om te zien of LH en FSH al centraal geactiveerd is
15
Q
Behandeling
A
- remmen van puberteit met GnRH afonist of antagonist tot gemiddeld pubertaire leeftijd
- puberteit induceren met oestradiol bij meisjes en testosteron bij jongens; bouw dosis op in 3 jr
- bij GnRH deficiëntie is het mogelijk om GnRH, LH en/of FSH te geven maar is een complexere behandeling dan oestradiol of testosteron
- bij GnRH deficiëntie of gonodaal falen moet je volwassen dosis voortzetten en niet stoppen na puberteitinductie
